ÂŞIK, Mehemmed Bey

(d. ?/1790 - ö. ?/1861)
Âşık
(Âşık / 19. Yüzyıl / Azeri)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Tahminen 1790'da Karabağ Hanlığına dâhil Zengilan bölgesinde doğan âşığın babası Behbud Bey, Karabağ asilzadelerindendir. Taşıdığı Cevanşir soyadından da anlaşıldığı gibi, aynı zamanda Karabağ hâkimi olan İbrahim Han'ın akrabalarından olduğu bilinir. Mehemmed Bey şiirlerini "Âşık" mahlası ile yazmış ve çağdaşları içerisinde çok meşhur olmuştur. Firudinbey Köçerli'nin yazdığına göre; "... çok gayretli, vefakar ve olgun bir kişi imiş. Dindar ve hak taraftarı olduğu için muasırları arasında hürmet ve izzeti çok imiş" (Köçerli 1978: 343). Ruslar, Karabağ Hanlığını ele geçirdikten sonra anti Rus düşünceli bir sıra aydınlarla birlikte Mehemmed Bey Aşık'ı de Hanlık sınırları dışına sürmüştür. O, hayatının son yıllarını Nahçıvan eyaletinin Ordubad şehrinde geçirmiş ve 1861'de burada vefat etmiştir. 

19. yüzyılın ortalarında Karabağ kültür çevresinde Mehemmed Bey Âşık'ın önemli bir yeri vardır. Şair, çağdaşlarından Kasım Bey Zakir, Mirze Hesen Mirze, Âşık Peri, Ceferkulu Han Neva, vb. ile şiirleşmeleri bir taraftan onun edebî zevk ve istidadını açıklarken, diğer taraftan da, devrin halk şairi ve kültür hayatındaki yerini ve rolünü ortaya koyar. 19. yüzyıl Azeri şiirinde tövbenameleri, ilk defa bir edebî tür hâline getirmiş ve onun güzel örneklerini vermiştir. 19. yüzyıl halk şiiri üslubunda yazan şairlerdendir. Halk şiiri ile birlikte divan edebiyatının geleneklerine de vâkıftır. Gazel, mühemmes, müseddes vb. türlerde de şiirler yazmıştır (Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi 1993: 388). 

Kaynakça

Ahundov, Ehliman (1985). Azerbaycan Âşıkları ve El Şairleri. İstanbul: Halk Kültürü Yay.

Azerbaycan Aşıgları ve El Şairleri (1983). C.2. Bakü: yyy.

Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (1993). C.2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 

http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10913,mehemmedbeyasiqpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 12.02.2015].

Köçerli, Ferudinbey (1978). Azerbaycan Edebiyatı. C.I, Bakü: yyy.

 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. GÖZDE TEKİN
Yayın Tarihi: 28.02.2015
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

Eserlerinden Örnekler

İster

Menim divaneveş könlüm,

Bir zülf-i piç ü tab ister.

Öz elile aça her şeb,

Ay üzünden nikab ister.

 

Sehfesi ab ü tabından,

Aye-yi hett hesabından,

Meshef ü hüsn ü babından,

Her senem bir kitab ister.

 

Her günde goyden Mesiha,

Gelir dergahına, amma

Mö'cüz-i lebinden güya,

Sual eyler, cevab ister.

 

Könüller hay ü huyundan,

Dil üzmem ter-i muyundan,

Her seher mah-i ruyunda,

Pertövin afitab ister.

 

Aşık'ı mestdir gözünden,

Heberi yoh öz-özünden,

Bahdıkca doymaz üzünden,

Zülfünü bîhesab ister

Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (1993). C. 2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 389.


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Abdürehim Esedoğlu Hakverdiyevd. 4 Mayıs 1870 - ö. 12 Aralık 1933Doğum YeriGörüntüle
2DİLARA AZAFLId. 1947 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3KOCA, Koca Kurban Oğlu Kuliyevd. 1896/1900 - ö. 1942/1957Doğum YeriGörüntüle
4TÂ'İB, Muhammed Tâhird. 1790 - ö. 1858Doğum YılıGörüntüle
5ZİKRÎ, Zikrî Erdebilîd. 1790? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6BÜYÜK İRŞÂDÎ BABA, Bayburtlud. 1790? - ö. 1865Doğum YılıGörüntüle
7NAZÎF, Mehmed Nazîf Efendi, Karamanlıd. ? - ö. 1861Ölüm YılıGörüntüle
8RE'FET, Sâlih Re'fet Efendid. 1813 - ö. 1861 ds.Ölüm YılıGörüntüle
9NAZÎF, Hasand. 1794 - ö. 1861Ölüm YılıGörüntüle
10MEMMED HÜSEYNd. 1800 - ö. 1880?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11HAMAYILd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12MİRZA MEHEMMED KATİB KARABAĞd. 1833 - ö. 1888Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13FEYMANİ/ÇOBAN OSMAN, Osman Taşkayad. 02.05.1942 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14HAYDAR/HAYDAR ARSLAN, Haydar Asland. 1926 - ö. 2007Madde AdıGörüntüle
15İSMİHAN, İsmihan Erdoğmuşd. 1955 - ö. ?Madde AdıGörüntüle