ÂŞIK, Mehemmed Bey

(d. ?/1790 - ö. ?/1861)
Âşık
(Âşık / 19. Yüzyıl / Azeri)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Tahminen 1790'da Karabağ Hanlığına dâhil Zengilan bölgesinde doğan âşığın babası Behbud Bey, Karabağ asilzadelerindendir. Taşıdığı Cevanşir soyadından da anlaşıldığı gibi, aynı zamanda Karabağ hâkimi olan İbrahim Han'ın akrabalarından olduğu bilinir. Mehemmed Bey şiirlerini "Âşık" mahlası ile yazmış ve çağdaşları içerisinde çok meşhur olmuştur. Firudinbey Köçerli'nin yazdığına göre; "... çok gayretli, vefakar ve olgun bir kişi imiş. Dindar ve hak taraftarı olduğu için muasırları arasında hürmet ve izzeti çok imiş" (Köçerli 1978: 343). Ruslar, Karabağ Hanlığını ele geçirdikten sonra anti Rus düşünceli bir sıra aydınlarla birlikte Mehemmed Bey Aşık'ı de Hanlık sınırları dışına sürmüştür. O, hayatının son yıllarını Nahçıvan eyaletinin Ordubad şehrinde geçirmiş ve 1861'de burada vefat etmiştir. 

19. yüzyılın ortalarında Karabağ kültür çevresinde Mehemmed Bey Âşık'ın önemli bir yeri vardır. Şair, çağdaşlarından Kasım Bey Zakir, Mirze Hesen Mirze, Âşık Peri, Ceferkulu Han Neva, vb. ile şiirleşmeleri bir taraftan onun edebî zevk ve istidadını açıklarken, diğer taraftan da, devrin halk şairi ve kültür hayatındaki yerini ve rolünü ortaya koyar. 19. yüzyıl Azeri şiirinde tövbenameleri, ilk defa bir edebî tür hâline getirmiş ve onun güzel örneklerini vermiştir. 19. yüzyıl halk şiiri üslubunda yazan şairlerdendir. Halk şiiri ile birlikte divan edebiyatının geleneklerine de vâkıftır. Gazel, mühemmes, müseddes vb. türlerde de şiirler yazmıştır (Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi 1993: 388). 

Kaynakça

Ahundov, Ehliman (1985). Azerbaycan Âşıkları ve El Şairleri. İstanbul: Halk Kültürü Yay.

Azerbaycan Aşıgları ve El Şairleri (1983). C.2. Bakü: yyy.

Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (1993). C.2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 

http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10913,mehemmedbeyasiqpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 12.02.2015].

Köçerli, Ferudinbey (1978). Azerbaycan Edebiyatı. C.I, Bakü: yyy.

 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. GÖZDE TEKİN
Yayın Tarihi: 28.02.2015
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

Eserlerinden Örnekler

İster

Menim divaneveş könlüm,

Bir zülf-i piç ü tab ister.

Öz elile aça her şeb,

Ay üzünden nikab ister.

 

Sehfesi ab ü tabından,

Aye-yi hett hesabından,

Meshef ü hüsn ü babından,

Her senem bir kitab ister.

 

Her günde goyden Mesiha,

Gelir dergahına, amma

Mö'cüz-i lebinden güya,

Sual eyler, cevab ister.

 

Könüller hay ü huyundan,

Dil üzmem ter-i muyundan,

Her seher mah-i ruyunda,

Pertövin afitab ister.

 

Aşık'ı mestdir gözünden,

Heberi yoh öz-özünden,

Bahdıkca doymaz üzünden,

Zülfünü bîhesab ister

Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (1993). C. 2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 389.


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Vagif Sultanlıd. 26 Mart 1958 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2SÂBİR, Mirza Ali Ekber Tahirzaded. 30.05.1862 - ö. 12.07.1911Doğum YeriGörüntüle
3PADARLI ABDULLAd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4ÇÂKER, Çâker Mehmed Beyd. 1790-91 - ö. 1857Doğum YılıGörüntüle
5TÂ'İB, Muhammed Tâhird. 1790 - ö. 1858Doğum YılıGörüntüle
6ZİKRÎ, Zikrî Erdebilîd. 1790? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7RE'FET, Sâlih Re'fet Efendid. 1813 - ö. 1861 ds.Ölüm YılıGörüntüle
8EMRAH, Erzurumlud. ? - ö. 1860-1861Ölüm YılıGörüntüle
9FEVZÎ, Mehmed Fevzî Efendi, Kırkağaçlıd. ? - ö. 1861Ölüm YılıGörüntüle
10SEMEDd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11MUHAMMED KURBANOĞLUd. 1825 - ö. 1888Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12MEFTUN, Abdürrezzâk Dünbülîd. 1762/63 - ö. 1827/28Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13ÂRİF, Silahdâr-zâde Enderunlu Ârif Beyd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14SABRİ, Sabri Yokuşd. 1966 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15MİSALÎ, Adem Aslandoğand. 1967 - ö. ?Madde AdıGörüntüle