Madde Detay

Ata Atacanov, 15 Aralık 1922'de Marı iline bağlı Gökçe köyünde doğdu. Babası Hacı Atacanov, Rusya'da okuyan ilk Türkmenlerdendir. Bir eğitimci çocuğu olan Ata Atacanov, köy okulundan sonra Taşkent'te bulunan Türkmen Pedagoji Lisesi’ni bitirdi (1937). 1959-1960 yıllarında Moskova'da Sovyet Yazarlar Birliği tarafından düzenlenen yüksek edebiyat kurslarına (Kara 1997: 20) katıldı.

Sovyet Türkmenistanı gazetesinde, Türkmenistan Yazarlar Birliği ve Türkmenistan Kitapseverler Cemiyetinde görevlerde bulundu. Atacanov, 1947 Mart'ında Sovyet Yazarlar Birliğine, 1961 yılında ise Sovyet Gazeteciler Cemiyetine* üye oldu.Yazdıkları kendi döneminin önemli Sovyet Edebiyatı, Pioner, Oktyabr, Podyom ve Neva gibi dergilerinde; Mıdaam Tayyaar, Pravda, İzvestiya, Literaturnaya Rossiya, Pionerskaya Pravda ve Komsomolskaya Pravda gibi gazetelerinde yayımlandı. Şair, değişik görevlerle Türkiye, İran, Afganistan, Moğolistan, Romanya ve Yugoslavya'da da bulundu. 10 Temmuz 1989 tarihinde vefat etti.

Şairin şiir dünyasına girdiği ilk dönemdeki şiirleri halk yaratıcılığından beslenmiştir. Çocukluğunda Şasenem- Garıp, Hüyrlukga - Hemra gibi Türkmen-Türk destanlarını dinleyerek büyümüştür. Yerel motiflere, yaşadığı çevrenin ve içinde bulunduğu kültür ortamının ayrıntılarına yer veren Atacanov, zamanla kendine özgü edebî bir kişilik kazanmıştır. Merğen, Nurmırat Sarıhanov gibi isimler; Atacanov’un edebî şahsiyetinin oluşmasında önemli katkılar sağlamıştır.

Atacanov’un ilk şiir kitabı Alma Yene Gülleyöör (Elma Yine Çiçek Açıyor - 1948) adını taşımaktadır. İkinci eseri ise Türkmenistanıñ Baharı (1952) ismiyle (Kara 1997: 23) yayımlanmıştır. Bu eserlerinin tümünde, realist bir tavırla Türkmenlerin duygu ve düşüncelerine, özlem ve sevgilerine tercüman olmaya çalışan Atacanov’un dönemin siyasi yapısına bağlı olarak kimi şiirlerinde “sembolist” bir tavır takındığı da (Yeşilçiçek 2013: 82) gözden kaçırılmamalıdır. Bu devir şairin edebi ürünlerinin birinci etabı, yani olgunluğa doğru giden genç şairlik etabıdır. İkinci etap, şairin kendine has üslubunu oluşturan devir XX. asrın ellili yıllarından sonra başlar. Arzılı Mıhman (Değerli Misafir) (1956) adlı şiir kitabı bu olgunluk devrinin başı sayılır. Bu kitabı, Gözünüz Aydın (1957), Guşgı Kalesi (1969), Adım Adım (1961), Salıncağım Sahra Benim (1963), Sönme Ocağım (1966), Aylı Akşam (1972), Ben Size Gidiyorum (1978) gibi şiir kitapları takip etmiştir. Atacanov 1984’lü yıllara kadar şiirle uğraşmış ve kitaplar çıkarmıştır.

Büyük oranda şairliği ve şiirleri ile tanınan Ata Atacanov’un şiir dışında da eserleri vardır. Hikâyeleri, Patdı Ağa’nın Hikâyeleri, Namus ile Ekmek, Koyu Kırmızı Çabuk Solar isimleriyle toplanmıştır. Ayrıca Ay Doğsa Âlem Görür isimli bir uzun öyküsü vardır. İşler Nasıl, Yaran, Çakmak, Tanıdıklarım, Teke Kızı Tatyana isminde romanlar da kaleme almıştır. Belki şairliğinin dışında en güçlü olduğu alan romancılığıdır. Ata Atacanov tiyatrolar da kaleme almıştır. Ben Gelinimden Memnunum, Bir Yaş Daha Büyüdük, Ben Size İnanıyorum, Yalınlı Yürekler… bunlardan bazılarıdır. Tiyatrolarında sosyal bir ironi, eğlendirici üslup dikkat çekicidir. Atacanov çocuklar için de eserler yazmıştır: Aman Okula Gidiyor, Üçlerin Seyahati, Bir Yaş Daha Büyüdük Biz, Atçapar (Jokey).

Atacanov farklı türlerde eserler vermesine rağmen temelde şairdir ve şair kimliğiyle bilinir. Milli folklor ve klasik edebiyata ilgi duyan Atacanov, şiirlerinde insan ve onun problemlerini, evrenle olan ilişkisini (Kolcu 2006: 425) kurmaya çalışmıştır. Atacanov'un şiirlerinin zihinlerde yer eden kahramanları, aydınlık bir gelecek için çabalarlar. Bunlar; cömertliği, insanların birbirini sevmesini öğütler; vatanın mukaddesliğini ve onu sevmeyi her şeyden üstün görürler. Atacanov şiirinin kendince hoş bir lirizmi vardır.

Çakmak (1972) romanı, 1920'li yıllarda artan Rus nüfuzu ve baskısına karşı gelenlerle Rus saflarında yer alanların mücadelelerini, arşiv belgelerini de incelenerek romanlaştırılmıştır metnidir. Ööz Tanışlarım (Tanıdıklarımm/1978) ise, son devir Türkmen aydınının yaşayış biçimiyle ilgili kesitlerin ortaya konulduğu bir romandır. Ata Atacanov, Kazak şairi M. Alımbayev'in bir şiir kitabını (Men Türkmeniñ Mııhmaanı adıyla), P. Grabovski'nin Teke Gızı manzumesini, S. Simirnov'un Brest Galası piyesini Türkmenceye tercüme etmiş/aktarmıştır. Ayrıca Sayat Nova, Süleyman Layık, Goethe, Puşkin, Nazım Hikmet, Samet Vurgun, A. Tvardovski'nin şiirlerini Türkmenceye tercüme etmiş/aktarmıştır. Netice itibariyle çok yetkin ve kapsamlı bir sanatsal eylemleri olan Atacanov’un Türkmen coğrafyasındaki adı şiirdir ve büyük ihtimalle böyle bilinecektir.