Madde Detay

Selanik’te doğdu. Asıl adı Cahide Seher’dir. Babası İbrahim Bey ile annesi Hadiye Hanım, çocuğa daha doğmadan, Hüseyin Cahit’in çok sevdikleri adını vermeye niyetlendiler, ancak bebeğin kız olmasıyla ona Cahide adını koydular. Cahide Seher ise hayatı boyunca Cahit adını kullanmış, asıl adı sadece kâğıt üzerinde kalmıştır. Dört kardeşin en büyüğü olan Cahit henüz bebekken, Selanik’in karışması üzerine aile, İstanbul’a taşınmıştır. İstanbul’da eski dostlarına kavuşan babası bu arada Osmanlı imparatorluğu Meclis-i Mebusanı’nda Siverek mebusu olmuştur. Babasının kaymakamlık ve vali yardımcılığı görevleri sebebiyle Hekimhan, Alanya ve Korkuteli’nde yaşayan Cahit Uçuk eğitimini özel derslerle sürdürmüştür. 17-18 yaşlarında iken ailesiyle İstanbul’a gelen Cahit Uçuk evlilik nedeniyle bir süre Ankara’da yaşamış ise de ömrünün büyük bir kısmını İstanbul’da geçirmiştir. 7 Kasım 2004 tarihinde İstanbul’da Bebek’teki çok sevdiği evinde doksan beş yaşında iken vefat etmiştir.

Cahit Uçuk, Cumhuriyet döneminde (1935) edebiyat hayatına atılmıştır. On beş romanı, dokuz hikâye kitabı, beş piyesi, yirmiden fazla çocuk romanı ve hikâye kitabı, ondan fazla masal kitabı, bir destanı, bir şiir kitabı ve üç anı kitabı vardır. Yazı hayatına 1935 yılında Yarım Ay mecmuasında yayımladığı “Bir Masal ki Herkes Okumalı…” adlı hikâyesi ile başlamıştır. Döneminin birçok gazete ve dergisinin hikâye sütunlarını -kendi deyimiyle- ele geçirmiştir. Hikâyelerinde bireysel (aşk, annelik duygusu, yanlış anlaşılma, ana baba ayrılığının çocuk üzerindeki olumsuz etkisi vb.) ve sosyal (fakirlik, hırsızlık, çevre duyarlılığı vb.) olmak üzere iki genel başlıkta toplanabilecek çok çeşitli konular üzerinde durmuştur. Hemen her çevreden değişik tipte genç kız ve kadınlar (şehirli, köylü, gecekondulu, fakir, zengin, hasta vb.) bu hikâyelerin kişilerini oluşturur. Bu kadınların çoğu idealize edilmiştir. Ailesinin kadınları gibi özgürlüğüne düşkün, güzel, zevkli, şık, fedakâr, erkeğine bağlı, hassas, iyi bir anne ve eş olan bu kadınların bazıları toplumda iyi bir kariyer sahibidir. Erkekler ise biraz geri planda ama olumlu tiplerdir. Çocuklar, fakirlik ve anne şefkati temasını belirginleştirmek üzere olay örgüsünde yer almış gibidirler. Yazar yaşadığı dönemde tanıdığı tipler ve olaylardan yararlanmıştır.

Romanlarında da hikâyelerinde olduğu gibi kadınlar ön plandadır. Kültürlü, cesur, iyi niyetli, terbiyeli, özgüveni yüksek olan bu kadınlar Atatürk devrinde yetiştirilmesi arzu edilen genç kız ve kadınların temsilcisi gibidir. Kahramanların günlük yaşamını kozmik zamanın yönlendirdiği romanlarda yazarın çocukluğunun ve genç kızlığının bir bölümünün geçtiği Hekimhan ve Antalya doğal güzellikleri ile yer almıştır.

Cahit Uçuk beş tiyatro eseri yazmıştır. Tiyatro tekniği açısından mükemmel olmayan bu eserlerde tez ön plandadır. Yazarın çocuk edebiyatındaki yeri de dikkate değerdir. Yayımlanan ilk çocuk romanı Türk İkizleri (1937)’dir. Klasik dünya ikizleri arasında Türk ikizlerinin olmadığına üzülen yazar, kardeşinin de teşvikiyle bu kitabı yazmıştır. Söz konusu eser 10 Mayıs 1958 tarihinde Floransa’da Milletlerarası Çocuk Kitapları Birliği’nce düzenlenen “Hans Christian Andersen 1958” yarışmasının şeref listesine girmeyi başararak Liyakat Diploması kazanmıştır. Eser İngilizce, Almanca, Japonca ve Farsçaya çevrilmiştir. Yazarın Anadolu’da geçirdiği çocukluk yıllarının izlerini bu eserde bulmak mümkündür. Cahit Uçuk çocuklar için edebiyatın hemen her türünde eser vermeye çalışmış; çocuklara sevgi, yardımlaşma, dostluk, çalışma gibi güzel değerler ve sorumluluklar aşılama çabası göstermiştir. Çocuklara edebiyat aracılığıyla ulaşma amacında olan yazar bu alanda önemli bir konumdadır. Büyüklerinden dinlediği masalları daha sonra kaleme almış, kendisi de yeni masallar üreterek yapma masal örnekleri vermiştir. Masalların şekil ve muhteva özelliklerinin bu örneklerde görülmesi, onun gelenekten yararlandığının kanıtıdır.

Cahit Uçuk’un edebiyatla ilişkisi on üç yaşında iken yazdığı şiirlerle başlamıştır. Şiirlerini okuması için verdiği Abdülhak Hamit, şiir yazmaktan vazgeçmesini tavsiye edince, o da nesre yönelmiş; ancak her fırsatta nazma dönmüştür. Bazen romanlarına kendi yazdığı maniler serpiştirmiş, bazen manzum piyesler bazen de çocuklar için manzumeler yazmıştır. Şiir alanındaki en dikkate değer çalışması, Yunus’a duyduğu sevgi ve hayranlığın ifadesi olan Benden Selam Yunus’a adlı iki ciltlik eseridir.

Cahit Uçuk sanat hayatının altmışıncı yılında okuyucularına armağan olarak anılarını yayımlamıştır. Bir İmparatorluk Çökerken… (1995) adlı kitapta çöken imparatorlukla beraber sürüklenen aileler ve işgal altındaki İstanbul’un trajik durumu gözler önüne serilmiştir. Eser bu yönüyle belgesel değer de taşımaktadır. Yıllar Sadece Sayı (2003) ve Erkekler Dünyasında Bir Kadın Yazar (2003) adlı kitaplarını peş peşe yayımlamıştır. Yazar erkekler dünyasında kadın yazar olmanın zorluklarını anlattığı kitabında herkesin bir erkeğe ait sandığı isminin arkasında fazla gizli kalamamış, Bab-ı Ali kısa sürede onun çok güzel bir kadın olduğunu öğrenmiştir. Ama o, kadınlığının ardına sığınmadan, doğru bildiği yolda kararlı adımlarla yürümüş, güçlüklere direnmiştir. “Cahide’nin 'e'sini Sirkeci’de bıraktım.” sözü durumu açıklar. Bazıları da bu adın, Nâzım Hikmet’in takma adı olduğunu düşünmüştür.

Cahit Uçuk yazı hayatının altmışıncı yılında 14. Tüyap Kitap Fuarının “Şeref Ödülü” ile onurlandırılmıştır (1995). Bundan dört yıl önce de Turgut Özal’ın elinden çocuk edebiyatına katkılarından dolayı “Türk Çocuk Vakfı Onur Ödülü”nü almıştır (1991). Cahit Uçuk, Üçok olan soyadını Uçuk olarak değiştirmiştir. İlk yazısı yayımlandığında arkadaşları arasında alay konusu olmamak için, iddiası olmayan, alçakgönüllülük manasına gelen bu ismi isteyerek seçmiştir.

Cahit Uçuk doksan beş yıllık hayatına pek çok kitap sığdırmış, Atatürk devrimlerinden cesaret ve hız alarak kendilerini ispat etme şansına kavuşan kadın yazarlar arasında yer almıştır. Meşrutiyet’in ilanından bir yıl sonra doğmuş, ilk edebi ürünlerini Cumhuriyet devrinde vermiştir. Popüler edebiyatın önemli isimleri arasında yer alan yazar, toplumun aydınlanmasında aydın sorumluluğunu ve görevini yerine getirmiştir. Cahit Uçuk'un çok sayıdaki eserinin kolay okunmasını sağlayan unsurlar, akıcı dili ve sade üslubudur. Eserleri teknik bakımdan kuvvetli sayılmamakla beraber devrin akislerini vermesi bakımından anlam taşımaktadır.