Madde Detay
Celal Nuri İleri
Mehmed Celâl, Helvacızâde, Afife Fikret, Haydar Kemal, Djelal Noury, Tarık Celâl, N. De Helva, Mehmet Celal
(d. 15 Ağustos 1882 / ö. 2 Kasım 1938)
Milletvekili, gazeteci, yazar, düşünür
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
15.08.1882'de (Haydar Kemal 1331, 9) doğan, asıl ismi Mehmet Celalettin (Akgün 2005, 341) olan yazar, Girit'în Kandiye eşrafından Helvacızadeler ailesine mensup Meclis-i Âyan üyesi Mustafa Nuri Efendi ile Arnavutluğun meşhur ailelerinden "Dino"lardan, Cezayir Valisi Abidin Paşa'nın kızı Nefise Hanım'ın oğludur. İlkokulu Sakız ve Canik sancak mekteplerinde, liseyi Galatasaray'da okur. 1901'de Mekteb-i Hukuk'a girer (Duymaz, 1993). Çeşitli ülkelere seyahatler gerçekleştirir. Paris'te Camille Flammarion'la yaptığı ortak çalışma, Heyyiun Cemiyeti tarafından ödüllendirilir (Öztuna, 1963). Amme hukuku alanında doktorasını tamamlar (Uyanık 2014, 137). Kısa süreli avukatlıktan sonra matbuata geçer. Gönderildiği sürgünden 1919'da döner ve Gelibolu mebusu olarak Meclis'e girer. Misak-ı Milli kararlarının müsveddelerini kaleme alan Celal Nuri, Mütareke'de Malta'ya sürülür.1921'de ülkeye döner ve tekrar Gelibolu milletvekili seçilir. 1922'de Kanun-i Esasî encümeninde raportördür ve Cumhuriyet'in ilan edilebilmesi için gerekli değişiklikleri gerçekleştirir. 1924'te Kılıç Ali ile yaşadığı gerilim, 1928'e kadar matbuattan çekilmesini getirir (Uyanık, 2004: 227-274). Harf inkılabı konusunda ciddi çalışmalar yapar. 1938'de, İstanbul'da vefat eder.
1916'da Edebiyyât-ı Umûmiyye Mecmuası'nı çıkarır. 1918'de Âtî adındaki gazetesi, sansüre uğrayıp kapanınca, bu gazeteyi İleri adıyla yıllarca yayımlar. Courrier d'Orient (Le Jeunne Turc), Tanin, Hak, İctihad, Hürriyet-i Fikriyye, İkdam, İleri gibi gazete ve dergilerde yazar. İleri, devrinin "işlek kalem"lerinden olmakla birlikte "sathî"dir. (Ülken 2019). Materyalizm ve Darwinizm etkisinde yazdığı eserler devri içerisinde tartışmalara neden olur. Romanlarında ağır bir dil ve karamsar bir üslup dikkati çeker. Ölmeyen ve Merhûme romanları santimantal duyarlığa yaslanan aşk hikâyeleridir. Pervîz, pozitivizmi anlatan, fantastik bir fikir romanıdır. Âhir Zaman'da yozlaşma işlenir. Yazar, edebî çizgisinde "popülist" kalır (Meriç 2017).
Kaynakça
Akgün, Mehmet (2005). Materyalizmin Türkiye’ye Girişi, Ankara: Elis.
Duymaz, Recep (1993). "Celal Nuri İleri", İslâm Ansiklopedisi. Diyanet Vakfı, (7)/242-245.
Haydar Kemal (1331). Tarihi İstikbal Münasebetiyle Celal Nuri Bey, İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütüphanesi. (Yazarın kendi mahlasıdır).
Meriç, Cemil (2017). Kültürden İrfana, İstanbul: İletişim.
Öztuna, Yılmaz (1963). Başlangıcından Zamanımıza Kadar Türkiye Tarihi, (6). İstanbul: Hayat.
Uyanık, Necmi (2004). "Batıcı Bir Aydın Olarak Celal Nuri İleri ve Yenileşme Sürecinde Fikir Hareketlerine Bakışı", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (15)/227-274.
Uyanık, Necmi (2014). "Batıcı Bir Aydın Olarak Celal Nuri İleri ve Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Türk Kadınına Bakış", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (36)/137-161.
Ülken, H. Ziya (2019). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: İş Bankası.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. DİLEK ÇETİNDAŞYayın Tarihi: 25.02.2019Güncelleme Tarihi: 30.10.2020
Yayın Tarihi: 25.02.2019Güncelleme Tarihi: 30.10.2020
Güncelleme Tarihi: 30.10.2020
| Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
|---|---|---|---|
| Une Anneé de Liberte | İmprimerie du Courrier d'Orient / İstanbul | 1909 | Diğer |
| Mukadderat-ı Tarihiyye : Tedenniyat-ı Osmaniyenin Esbab ve Sevâik-i Tarihiyesi | İctihad / İstanbul | 1911 | Diğer |
| Cauchemar | Juene Turc / Pera | 1911 | Diğer |
| 1327 Senesinde Selânik'te Münâkid İttihat ve Terakki Kongresine Takdîm Olunan Muhtıradır | Osmanlı Şirketi Matbaası / İstanbul | 1911 | Diğer |
| İttihad-ı İslâm : İslâmın Mazisi, Hâli, İstikbali | Yeni Osmanlı Matbaası / İstanbul | 1912 | Diğer |
| Kadınlarımız | İctihad / İstanbul | 1912 | Diğer |
| Hâtemü'l-Enbiyâ | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1913 | Diğer |
| İlel-i Ahlâkıyemiz | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1913 | Diğer |
| Tarih-i İstikbal | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1913 | Diğer |
| Kendi Nokta-i Nazarımdan Hukuk-u Düvel | Osmanlı Şirketi / İstanbul | 1914 | Diğer |
| Müslümanlara, Türklere Hakaret, Düşmanlara Riayet ve Muhabbet | Kader / İstanbul | 1914 | Diğer |
| Şimal Hatıraları | İctihad / İstanbul | 1914 | Gezi Yazısı |
| İttihâd-ı İslâm ve Almanya | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1914 | Diğer |
| Havâic-i Kanuniyemiz | İctihad / İstanbul | 1915 | Diğer |
| Târîh-i Tedenniyât-ı Osmâniyye | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1915 | Diğer |
| Âhir Zaman | Âti / İstanbul | 1915 | Roman |
| Kutub Musahabeleri | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1915 | Gezi Yazısı |
| Perviz: O Yine O Hep O | Zerafet / İstanbul | 1916 | Roman |
| İştirâk Etmediğimiz Harekât: Tarih-i Osmanî ve Keşfiyat, Rönesans ve Reform Harekâtı | Orhaniye / İstanbul | 1917 | Diğer |
| Harpten Sonra Türkleri Yükseltelim | Orhaniye / İstanbul | 1917 | Diğer |
| Ölmeyen | Cemiyet / İstanbul | 1917 | Roman |
| Türkçemiz : Mesail-i Hazra Hakkında Musahabat | Orhaniye / İstanbul | 1917 | Diğer |
| Coğrafya-yı Târih-i Mülk-i Rum | Efkâr-ı Cedide / İstanbul | 1917 | Diğer |
| Rum ve Bizans | Cemiyet / İstanbul | 1917 | Diğer |
| Kara Tehlike | Nefaset / İstanbul | 1918 | Diğer |
| Merhûme | Âti / İstanbul | 1918 | Roman |
| Kara Tehlike: Bir Müdafaanamedir | Cemiyet / İstanbul | 1918 | Diğer |
| Taç Giyen Millet | Cihan Biraderler / İstanbul | 1925 | Diğer |
| Türk İnkılâbı | Suhulet / İstanbul | 1926 | Diğer |
| Yeni Alfabe ve İmlâ Dersleri | Suhulet Kütüphanesi / İstanbul | 1928 | Diğer |
| Hiç Bilmeyenlere Türkçe Alfabe ve Hece | Suhulet / İstanbul | 1928 | Diğer |
| Devlet ve Meclis Hakkında Musahabeler | TBMM / Ankara | 1932 | Diğer |
| Tam Alfabe | İleri / İstanbul | 1933 | Diğer |
| Vatandaşlık | İleri / İstanbul | 1933 | Diğer |
İlişkili Maddeler
| Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
|---|---|---|---|---|
| 1 | KIVÂMÎ | d. ? - ö. 1512 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 2 | DÂGÎ, Şeyh Mehmed | d. ? - ö. 1611 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 3 | TERÂŞÎ, Cerrah-zâde Mehmed Terâşî Efendi | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 4 | Halil Nihat Boztepe | d. 1882 - ö. 17 Şubat 1949 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 5 | Kâzım Karabekir | d. 23 Temmuz 1882 - ö. 26 Ocak 1948 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 6 | Hüseyin Cavid | d. 22 Ekim 1882 - ö. 1944 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 7 | KUL FAKİR ALİ, Ali Oymak | d. 1860? - ö. 1938 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 8 | YUSUF SEZÂÎ | d. 1858 - ö. 1938 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 9 | ŞİRVANLI BİLAL | d. 1872 - ö. 1937/1938? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 10 | Kudret Recep Emiroğlu | d. 14 Ekim 1956 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 11 | Türkay Korkmaz | d. 17 Kasım 1948 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 12 | Tansu Bele | d. 18 Ekim 1944 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 13 | Atıf Ölmez | d. 1895 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 14 | Emin Nihat | d. 19 Aralık1838 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 15 | Ahmed Esad Sezai Sünbüllük | d. 1874 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 16 | REŞİD FÂNÎ, Mehmed Reşid | d. 2 Ocak 1877 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
| 17 | KÜLAHÇIZÂDE MEHMET EFENDİ | d. ? - ö. 1926 | Madde Adı | Görüntüle |
| 18 | EMÎNÎ/SÂÎ, Kağıd Emîni Hızır Çelebi-zâde Mehmed Emînî Efendi. | d. ? - ö. 1599 | Madde Adı | Görüntüle |