Madde Detay

14 Safer 1129 / 28 Ocak 1717 tarihinde doğdu. III. Ahmed'in ve Mihrişah Sultan’ın oğludur. Özel bir eğitimle yetiştirildi. Lâle Devrine girilirken doğan III. Mustafa, bu renkli ortamın yenilikçi ve değişik havası içinde büyüdü. Babasının 1730 yılında Patrona Halil isyanı neticesinde padişahlıktan çekilmesinden sonra yirmi yedi yıl kafes hayatı yaşadı. Amcasının oğlu III. Osman'ın ölümü üzerine 16 Safer 1171 / 30 Ekim 1757'de tahta geçti. Padişahlığının ilk yıllarında sadrazam Koca Ragıp Paşa'nın da gayretleriyle devlet savaşa sokulmadı ve askerî alanlarda bazı yenilikler için çalışmalar yapıldı. Orduda topçu sınıfını düzeltmek için Baron de Tott’a  askerî bir birlik kurdurdu. Mühendishane-i Bahr-ı Hümayun’u  kurdurdu. Ancak Koca Râgıb Paşa'nın vefatından sonra, 1768 yılında Ruslara savaş ilan edildi ve ordu bozguna uğradı. 1771 yılında Kırım da kaybedildi ve Ruslar Dobruca'dan Bulgaristan'a saldırırdı. Padişah III. Mustafa 8 Zilkade 1187/ 21 Ocak 1774'te bu yenilgilerin de getirdiği olumsuzlukların etkisiyle vefat etti. Laleli’de de kendi yaptırdığı Laleli Külliyesi içindeki türbesinde yatmaktadır.

Ataları gibi bilim ve sanat adamlarını himaye eden III. Mustafa, yazdığı şiirlerde "Cihângîr" mahlasını kullandı. Şiirlerinde yaşadığı dönemin umutsuzlukların görmek mümkündür. Padişah bu örneklerde devlet adamlarının yetersizliğinden, iyi yetişmiş olanların azlığından şikâyet eder ve devletin eski gücüne kavuşturulmasını pek imkân dahilinde görmez.

Ak, Coşkun (2001). Şair Padişahlar. Ankara: KB Yay.

Alî Emîrî (1330). Cevâhirü’l-Mülûk. İstanbul.

Alî Nûreddîn ( 1946). Kelâmü’l-Mülûk Mülûkü’l-Kelâm. İstanbul.

Baykal, Bekir Sıtkı (1971).“Mustafa III.”. C. VIII. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: MEB Yay. 700-708.

Beydilli Kemal (2006). “Mustafa III”.  İslam Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: TDV Yay. 280-283.

İsen, Mustafa, A. F. Bilkan, T. İ. Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.

Kramers, Johannes Heindrik (1993). “Mustafā III”. Encyclopaedia of Islam (EI²). Vol. VII: 708-709.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001).  Mehmed Nail Tuman,Tuhfe-i Nâ’ilî - Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Öztuna, Yılmaz (2006). Türk Musikisi, Akademik Klasik Türk Musikisinin Ansiklopedik Sözlüğü. C.2. Ankara: Orient Yay.

Şardağ, Rüştü (1982). Şair Sultanlar. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.

Yücebaş, Hilmi (1960). Şair Padişahlar. İstanbul: Ahmed Halid Yaşaroğlu Yay.

Münâcât

Yâ Rab beni bir mesned-i vâlâya getirdin

Envâ’-ı inâyâtını kıldın bana ihsân

Ol şâh-ı rüsül fahr-i cihân aşkına Yâ Rab

Ni’metlerinin şükrüne de kıl beni şâyân

Etdin fukârâ kullarını bana emânet

Bu hizmetin ikmâlini kıl bendene ihsân

Ahkâm-ı hilâfetde beni eyle muvaffak

Şer’ üzre metânetle edip fâ’ik-i akrân

Dergâh-ı mu’allâna budur ‘arz-ı niyâzım

Makbûl-ı du’â kıl beni ey Hâlık-ı ekvân

Gördüm fukarâ kullarının hâli perîşân

Her biri eder mihnet ile çâk-i giribân

Tahrîb-i bilâd etmede çün düşmen-i İslâm

Mahzûn ü mükedder ulemâmız dahi hayrân

Her semt-i memâlikde nice türlü mehâlik

Buldum ki ta’addiyle yıkılmış nice büldân

Fikr etmek ile çâre bulunmaz buna aslâ

Tedbîr ile tanzîmi değil kâbil-i imkân

Bildim ki meded senden olur kimseden olmaz

Ey Kâdir ü Kayyûm meded derdime dermân

Tutdum yüzümü Ka’be-i uşşâkına yâ Rab

Hâk üzre döker kanlı yaşı dîde-i giryân

Ver asker-i İslâma şecâ’atle metânet

Mansûr u muzaffer olalar cümlesi her ân

Sâyemde cihân halkını âsûde-derûn et

Bu bendeni kıl mazhar-ı da’vât-ı za’îfân

Hıfzeyle benüm meclisimi sû’-i karînden

Kâr etmeye lutfunla bana hîle-i şeytân

Tevfîk-i şerîfin ile râzı ol benden

Ol iki cihân serveri peygamber-i zî-şân

Vâsıl ola ol şâha Cihângîr tarafından

Ezkâ-yı tahiyyât ile teslîm-i firâvân

(İsen, Mustafa vd. (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.194.)

Kıt'a

Yıkılıptır şu cihân sanma ki bizde düzele

Devleti çerh-i denî verdi kamu mübtezele

Şimdi ebvâb-ı saadette gezen hep hezele

İşimiz kaldı hemân merhamet-i Lemyezel’e 

(İsen, Mustafa vd. (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 196.)