Madde Detay

FÎRÛZ, Muhammed Rahîm Sânî

(d. 1263/1847 - ö. 1327/1910)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Çağatay)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Harezm’in son hanlarındandır. Asıl ismi Muhammed Rahîm Sânî’dir. 1263/1847’de Harezm’de doğdu. Babası Seyid Muhammed zamanında müderrislerden özel dersler aldı. 1280/1864’te babasının yerine tahta geçti. Dokuz yıl tahtta kaldı. Türkistan’ın Çarlık Rusya’sı tarafından işgal edilmesinden sonra Çarlığın emrinde yine han olarak görev yaptı. Son yıllarında felç oldu ve 1327/1910’da vefat etti.
Bir Dîvân tertip etti ve Harezm’de taş baskı olarak neşredildi.
Devlet adamlığının yanında edebiyat ve sanatla da ilgilenen Fîrûz, şiirlerinde Fergana Hanı Ömer Han’ı taklit etmiştir. Zamanının güçlü şairleri Âgehî, Kâmil Harezmî ve Tabîbî’den de etkilenmiştir. Sarayında kırka yakın şairi himaye ederek onlarla meclisler düzenlemiştir. Güçlü bir lirik şair olan Fîrûz, İran’dan satın aldığı taş baskı matbaayı 1873’te kurdu. Bu matbaada Harezm şairlerinin eserlerini kapsayan Mecmuatü’ş-Şuarâ adlı tezkireyi, Nevâyî eserlerini ve Harezmli şairlerin birçok Dîvân'ını neşrettirdi. Bu devirde yine Âgehî, Kâmil, Mirza ve başka sanatçılar tarafından yazılan Farsça ve Arapça birçok eser Türkçe'ye tercüme edildi. Fîrûz, şairliğinin yanı sıra musikişinas da idi. Onun emri ile Kâmil Harezmî, Harezm klasik makamları için nota yazdı.

Kaynakça

Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi -Nesir-Nazım Özbek Edebiyatı. C. 14-15-16. (2000). “Feruz”. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12091,feruzpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 27.11.2014].

Özbek Edebiyatı Tarihi Hrestomiyası (1945). II. Tom.Taşkent: Özbekistan Devlet Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı (1960). IV. Tom. 1. Kitâb. Taşkent: Özbekistan SSR Devlet Bediî Edebiyat Neşriyatı.

Tekin, Feridun (2011). “Hanlıklar Dönemi Çağatay Edebiyatı”. Turkish Studies. 6 (1): 1843-1850.
 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. FERİDUN TEKİN
Yayın Tarihi: 27.11.2014
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel
Yârimin ruhsarı allıda hecildür âftâb
Veh ki anın ışkı kıldı bagrımnı kebâb

Ul perî-veşga didim la’lin meyidin bâde tut
Nâz ile dir kim singe yitkey mü la’limdin şarâb

Yalbarıb her niçe lutf ümmîd kılsam yârdın
Ul mana söküb külüb yüz nâz ile iyler itâb

Tâ irür cânın bedende iste cânân valsını
Yitse hem iy dil sana yolıda yüz renc ü azâb

Min Didim yârimga la’lindin atâ’ kıl bûseî
Didi iy Firuz sabr it munça görgüzme şitâb

(Özbek Edebiyatı (1960). IV. Tom. 1. Kitâb. Taşkent: Özbekistan SSR Devlet Bediî Edebiyat Neşriyatı. 145.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1NİŞÂTÎ, Kadı Muhammedniyâzd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2RÂKIM, Molla Mehmed Murâdd. ? - ö. 1819 ds.Doğum YeriGörüntüle
3KİRÂMİ, Seyyid Muhammed Hocad. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4MUHTÂR, Ahmed Muhtâr Efendid. 1847 - ö. 1910Doğum YılıGörüntüle
5HAYRET, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendid. 1847-48 - ö. 1913Doğum YılıGörüntüle
6Recaizade Mahmut Ekremd. 1 Mart 1847 - ö. 31 Ocak 1914Doğum YılıGörüntüle
7HAYRÎ, Mehmed Hayrullahd. 1860? - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
8MEKKÎ Mehmed, Mekkelid. 1843 - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
9FERDÎ, Ahmed Ferîd Efendid. 1866-67 - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
10MÜSTAKÎM, Mehmed Müstakîm Efendid. ? - ö. 1708-10MeslekGörüntüle
11ENVERÎ, Hâce-zâde Mehmed Enverî Efendid. ? - ö. 1694MeslekGörüntüle
12Ahmet Avni Konukd. 1868 (h. 1287) - ö. 14 Mart 1938MeslekGörüntüle
13KÂMİL, Harezmîd. 1825 - ö. 1899Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14NÂDİRE, Mahlar Ayimd. 1792 - ö. 1842Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15YÛSUF, Yûsuf Seryâmî, Abduşüküroğlud. 1840 - ö. 1912Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HAYRÎ, Uryânî-zâde Mehmed Hayrullâh Efendid. ? - ö. 1879Madde AdıGörüntüle
17FEYZÎ, Kınalı-zâde Hüseyin Feyzî Çelebid. ? - ö. 1586\\\\\\\'dan sonraMadde AdıGörüntüle
18YÂVER, Yâver Efendid. ? - ö. 19. yy.Madde AdıGörüntüle