Madde Detay

FÎRÛZ, Muhammed Rahîm Sânî

(d. 1263/1847 - ö. 1327/1910)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Çağatay)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Harezm’in son hanlarındandır. Asıl ismi Muhammed Rahîm Sânî’dir. 1263/1847’de Harezm’de doğdu. Babası Seyid Muhammed zamanında müderrislerden özel dersler aldı. 1280/1864’te babasının yerine tahta geçti. Dokuz yıl tahtta kaldı. Türkistan’ın Çarlık Rusya’sı tarafından işgal edilmesinden sonra Çarlığın emrinde yine han olarak görev yaptı. Son yıllarında felç oldu ve 1327/1910’da vefat etti.
Bir Dîvân tertip etti ve Harezm’de taş baskı olarak neşredildi.
Devlet adamlığının yanında edebiyat ve sanatla da ilgilenen Fîrûz, şiirlerinde Fergana Hanı Ömer Han’ı taklit etmiştir. Zamanının güçlü şairleri Âgehî, Kâmil Harezmî ve Tabîbî’den de etkilenmiştir. Sarayında kırka yakın şairi himaye ederek onlarla meclisler düzenlemiştir. Güçlü bir lirik şair olan Fîrûz, İran’dan satın aldığı taş baskı matbaayı 1873’te kurdu. Bu matbaada Harezm şairlerinin eserlerini kapsayan Mecmuatü’ş-Şuarâ adlı tezkireyi, Nevâyî eserlerini ve Harezmli şairlerin birçok Dîvân'ını neşrettirdi. Bu devirde yine Âgehî, Kâmil, Mirza ve başka sanatçılar tarafından yazılan Farsça ve Arapça birçok eser Türkçe'ye tercüme edildi. Fîrûz, şairliğinin yanı sıra musikişinas da idi. Onun emri ile Kâmil Harezmî, Harezm klasik makamları için nota yazdı.

Kaynakça

Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi -Nesir-Nazım Özbek Edebiyatı. C. 14-15-16. (2000). “Feruz”. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12091,feruzpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 27.11.2014].

Özbek Edebiyatı Tarihi Hrestomiyası (1945). II. Tom.Taşkent: Özbekistan Devlet Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı (1960). IV. Tom. 1. Kitâb. Taşkent: Özbekistan SSR Devlet Bediî Edebiyat Neşriyatı.

Tekin, Feridun (2011). “Hanlıklar Dönemi Çağatay Edebiyatı”. Turkish Studies. 6 (1): 1843-1850.
 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. FERİDUN TEKİN
Yayın Tarihi: 27.11.2014
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel
Yârimin ruhsarı allıda hecildür âftâb
Veh ki anın ışkı kıldı bagrımnı kebâb

Ul perî-veşga didim la’lin meyidin bâde tut
Nâz ile dir kim singe yitkey mü la’limdin şarâb

Yalbarıb her niçe lutf ümmîd kılsam yârdın
Ul mana söküb külüb yüz nâz ile iyler itâb

Tâ irür cânın bedende iste cânân valsını
Yitse hem iy dil sana yolıda yüz renc ü azâb

Min Didim yârimga la’lindin atâ’ kıl bûseî
Didi iy Firuz sabr it munça görgüzme şitâb

(Özbek Edebiyatı (1960). IV. Tom. 1. Kitâb. Taşkent: Özbekistan SSR Devlet Bediî Edebiyat Neşriyatı. 145.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MÛNİS, Şir Muhammed, Harezmîd. 1778 - ö. 1829Doğum YeriGörüntüle
2ALÎ, Kul Alî, Kul Galid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3KİRÂMİ, Seyyid Muhammed Hocad. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Eşrefd. 1847 - ö. 22 Mayıs 1912Doğum YılıGörüntüle
5KELAMÎ/GÖLLETLİ KELAMİ BABA, Ahmetd. 1847 - ö. 1927Doğum YılıGörüntüle
6SEFİL ALİd. 1847 - ö. 1907Doğum YılıGörüntüle
7Ahmet Şuayipd. 1876 - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
8FEHÎM, Körükçü Hâfız Ahmed Efendid. ? - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
9MUSTAFAd. 1860 - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
10ŞİKESTÎ, Şikestî Beyd. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
11PÎRÎ, Pîrî Beg Dögerd. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
12ŞEMSÎ, Şemsî-i Edvârîd. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
13KÂMİL, Harezmîd. 1825 - ö. 1899Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14SAYRAMÎ, Molla Musad. 1836 - ö. 1917Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15MOLLA HACId. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16AHMED DEDEd. ? - ö. 1761Madde AdıGörüntüle
17UZLETÎ, Değirmenci-zâde Uzletî Mehmed Çelebid. ? - ö. 1668-69Madde AdıGörüntüle
18ÖMER, Ömer bin Mezîdd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle