Madde Detay

Bursa’nın Osmangazi ilçesine bağlı Seçköy’de doğdu. Burada üç sınıflı ilkokulunu bitirdikten (1931) sonra, çobanlık, tarım işçiliği yapan, taş kırma işinde çalışan Balaban, önce bir kaçakçılığa adı karıştığı için (1937), sonra da adam öldürme suçuyla (1942) tutuklandı. Bursa cezaevinde Nâzım Hikmet ile tanıştı, onun desteği ve ilgisi sayesinde resim yeteneği ortaya çıktı ve gelişti. Resim eleştirmenlerince "Anadolu insanının yaşamından ve halk efsanelerinden yola çıkarak toplumsal gerçekçi yapıtlar üreten bir ressam" olarak tanımlandı. Resim çalışmaları dolayısıyla Nâzım Hikmet, Yaşar Kemal ve Fakir Baykurt gibi toplumcu yazarlardan olumlu eleştiriler aldı. Önceleri köy yaşamının yoksulluğunu, köylü üretim araçlarını resmeden sanatçı, giderek destanlara, halk inançlarına, kahramanlarına, söylencelere, mitolojiye uzanır. Daha sonraları giderek kente göçü, kentteki yaşam ve demokrasi mücadelesini ele aldı. Son dönemde Anadolu Erenleri ve Bereket Anaları'nı resimledi. 1961’de İstanbul’da Yeni Dal Grubu’na katıldı. Özellikle üçüncü ve dördüncü dönem sergilerini, büyük iller dışında Bursa, Denizli, Aydın, Konya, Burdur ve Antalya’ya da götüren sanatçı, bu dönem resimlerini “Dağınık”, “Nakışsı”, “Ağıraksak” gibi özgün adlar altında topladı. 1979-1980 yıllarında Almanya ve Hollanda’da kişisel sergiler açtı. 1982-1985 arasında çeşitli resim dizileri (Yaşam Kavgası Dizisi, 1984 vb.) gerçekleştirdi. 2000’den fazla tablo ve bunun birkaç katı kadar desen üreterek 50’den fazla kişisel sergi açtı, birçok karma ve grup sergilere katıldı. Eserleri yurt dışında Amerika dâhil birçok ülkede sergilendi. Balaban, 1990 İnsan Hakları Ödülü, 1998 Truva Sanat Ödülü ve 1999 GESAM Ödülü gibi ödüllere layık görüldü. 9 Haziran 2019 tarihinde 98 yaşındayken İstanbul Özel Güngören Hastanesi'nde hayata veda etti.

İbrahim Balaban'ın edebî kalem ürünleri ağırlıklı olarak Forum ve İmece dergilerinde yer almıştır. Anı, deneme, hikâye ve roman türünde eserler vermiştir. Nâzım Hikmet'le birlikte yaşadığı dönemde edebiyat, felsefe, sosyoloji ve politika üzerine pratik bilgiler edinmiştir. Balaban, Nâzım Hikmet ve Biz (1998) adlı hatıratında, Nâzım Hikmet'in hayatının bir dönemine ışık tutacak bazı gerçekleri, içten ve sıcak bir anlatımla sunmuştur. Ustası olarak gördüğü ve büyük bir hayranlık duyduğu Nâzım Hikmet, Balaban'ı sadece resim yapma konusunda yönlendirmekle kalmamış, ileride bütün hayatını değiştirecek şekilde etkilemiştir. Kitap, Nâzım'ın ve Balaban'ın hem beraber hem de ayrı ayrı anılarını ve bir dönemin ağır koşullarını yansıtırken, içleri yaşama sevinci dolu bu iki insanın onurlu dostluklarını gözler önüne sermektedir. Nâzım Hikmet'le Yedi Yıl (2003) adlı hatıra kitabının sayfalarına çizilen yazım biçemi, yazarın Nâzım Hikmet ile yedi yıl birlikte olduğu yıllarda, belleğinde üst üste fotoğraflaşan suretlerin dışavurumudur. Eser, yedi yıllık bir zaman sürecini içeren, "belgesel" bir yazım tekniği ile düzenlenmiştir. Yazar; Balaban (1962), İz (1965), Şair Baba ve Damdakiler (1968) ve İzdüşümü (1969) adlı kitaplarında sanata ve toplumsallığa ilişkin görüşlerini, kendine özgü bir anlatımla deneme havasında dile getirmiştir. Dağda Duruşma isimli romanında konu köy yaşamıdır. Roman kahramanları birbirine yakın iki köyün sakinleridir. Dağ köyünde yaşam şartları zordur. Yerel bir ağız vardır. Dönemin sosyolojik, ekonomik ve politik durumunu da yansıtan Balaban romanında, iki dağ köyünün yaşam mücadelesini yerel ifadelerle okuyucuya aktarmıştır (Genç 2016). Balaban'ın Tahliyeci Yusuf (2000) ve Tekbıyık (2002) adlı iki hikâye kitabı ile Kalıba Sığmayanlar (1994) adlı bir romanı daha bulunmaktadır.