Madde Detay

Asıl ismi Abdülkâdir’dir. Biyografik kaynaklarda ismi Abdülkâdir, Abdülkâdir Çelebi veya Kadrî Efendi olarak geçer. Hamidli Mehmed Efendi’nin oğludur. Hamîd’de 885/1480 tarihinde doğdu. Eğitimini tamamladıktan sonra, Bursa’da Sultan Medresesi müderrisi olan Rükneddin Zeyrek-zâde Efendi’nin yardımcısı oldu. Daha sonra padişahın yakınlarından Mustafa Ağa’nın hocalığını yaptı. Mustafa Ağa’nın vasıtasıyla İstanbul ve Bursa’da çeşitli medreselere müderris olarak atandı. 927/1521 tarihinde Bursa ve  929/1523 tarihinde İstanbul kadılıklarında bulundu(Sâmî 1311: 3086) . Aynı yıl İbrahim Paşa’nın övgülerine mazhar olarak Anadolu Kazaskerliğine getirildi. Bu görevi 15 yıl sürdürdü (Kılıç 2010: 1312). 944/1537 tarihinde Kazaskerlikten azledildikten sonra hac görevini yerine getirmek için Hicâz’a gitti. Hacdan döndükten sonra, 948 / 1541tarihinde şeyhülislam oldu. Bu makamda üç ay kaldı. Hastalığı yüzünden aynı yıl emekliye ayrıldı ve Bursa’ya yerleşti (Sâmî 1311: 3086). Burada aklî ve naklî ilimleri öğretti. Bursa’daki günlerini âlimlerle sohbet ederek ve şairlerle şiir söyleyerek geçirdi. Ömrünün sonlarına doğru kendini tasavvufa verdi (Kılıç 2010:1314). Kadrî Efendi, Bursa’da 70 yaşlarında vefat etti. Biyografik kaynaklarda vefat tarihi ihtilaflıdır. Âşık Çelebi (Kılıç 2010: 1315), 958/1550 tarihinde vefat ettiğini söyler. Zübdetü’l-Eş’ar’da (Kayabaşı 1996: 458) vefat tarihi 959/1551’dir. Nâil Tuman (2000: 822), 959/1551 tarihini verdikten sonra, Kâdirî’nin “şâd ola rûhı ebed” mısrasıyla Nisârî’nin “Ola rûhına rahmet” terkiblerinin Kadrî’nin ölümüne tarih olarak düşürüldüğünü söyler. Şairin ölüm tarihinin Kafzâde’de 953/1546, Devhatü’l-meşâyih’te 955/1548 gösterilmesinin yanlış olduğunu ifade eder. Kamusu’l-A’lâm’da da (Sâmî 1311: 3086) ölüm tarihi olarak 955/ 1548 tarihi verilmiştir. Kadrî, Bursa’da kendi yaptırdığı cami ve medresenin haziresinde gömülüdür.

Biyografik kaynaklarda Kadrî hakkında ulemanın nadirlerinden ve zamanın seçkin kişilerinden olduğu söylenir. Pek çok şiiri ve kasidesi olduğundan bahsedilen Kadrî’nin şiirleri zamanında oldukça beğenilmiştir. Latifî’ye göre (Canım 2000: 447), Kadrî’nin kasideleri ve şiirleri şiir mecmualarında kayıtlıdır. Âşık Çelebi’ye göre (Kılıç 2010: 1317) “Sâf-dil olup sebük-rûh ol mey-i rûşen gibi / Tîre-tab’ olup girân-cân olma dürdiden gibi” matlalı kasidesi çok beğenilmiş ve pek çok kişi tarafından bu kasideye nazire yazılmasına rağmen hiçbiri şairin seviyesine ulaşamamıştır. Kadrî’nin şiirlerinden şiirlerinin tasavvufi ve hikemi içeriğe sahip olduğu görülebilir.

Sehî Tezkiresinde (İsen 1998: 80) şairin Sultan Selim’in emriyle Tevârih-iÂli Osman yazdığı ve Beyâni Tezkiresinde (Sungurhan 1998: 158) şairin Leylâ vü Mecnûn mesnevisi olduğu söyleniyorsa da bu eserlere ulaşılamamıştır.

http://www.yazmalar.gov.tr/.[ erişim tarihi: 24.03.2014]

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latifî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nüzemâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.

Eyduran-Sungurhan, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-şuarâ. B. Tenkitli Metin. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10739,tsmetinbpdf.pdf?0. [erişim tarihi: 24.03.2014]

Eyduran-Sungurhan, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü'ş-şuarâ. http:// ekitap. kulturturizm. gov.tr/ dosya/1-215416/h/giris.pdf . [erişim tarihi: 24.03.2014]

İpekten, Haluk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KB Yay.

İsen , Mustafa (1998). Sehî Bey Tezkiresi Heşt-Bihişt. Ankara: Akçağ Yay. 

Kayabaşı Bekir (1996). Kafzade Faizî’nin Zübdetü’l-Eşârı. Doktora tezi. İnönü Üniversitesi. Malatya

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Aşık Çelebi, Meşâirü'ş-şuarâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.

Şemseddin Sâmî (1311). Kâmûsü'l-A’lâm. 4.C. İstanbul.

Tuman, Mehmet Nail (2001). Tuhfe-i Nâilî. Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kasîde:

Sâf-dil olup sebük-rûh ol mey-i rûşen gibi

Tîre-tab’ olup girân-cân olma dürdiden gibi

Çıksn âvâzun sürûdâsâ safâ-bahş olmada

Bulma şöhret vahşet-engîz olmada şîven gibi

Ahvel olma gayr aybından sınuk âyîneveş

Kendü aybun görmede a’ver olup sûzen gibi

Halka gbi kimsenün kapusına urma kulak

Bakma hem-sâyen serâyından yana revzen gibi

Berf u bârâna seferlerde nemed-pûş ol siper

Nâzük olup sâye-perver olma pîrâhen ibi

Âsyâveş bî-temîz olup ögütme buldugun

Hurde-bîn olup dakîka gözle pervîzen gibi

Zer gibi sûz u güdâz içre safâdan raksa gir

Pür-keder olma bulutdan nem kapup âhen gibi

Tîr-i bârâna küşâde-rû siper ol gül-misâl

Olma lerzân sağlı sollı tîg ile sûsen gibi

Kâr-zâr olsa gerüni gözleme sûfârvâr

Tîrden geç azm-i dümen eylesen demren gibi

…

Nûr-ı mahz olup ziyâ virmek dilersen âleme

Müncezib ol ehl-i sûza cân erit revgan gibi

Gayrılar söziyle germ olma sakın hammâmveş

Âteş-i sûz-ı derûnundan dem ur külhan gibi

Almasun dirsen seni Kdrî aşaga rüzgâr

İtme ser-keşlik hevâdan per olup yelken gibi

Matla:

Fakr ile fahr eyleyen teşrîf-i sultân istemez

Kendüyi bed-nâm iden kasd ile unvân istemez

Gazel:

Ne dûd-ı âteş-i hasret ne reşk odıyla dâgum var

Ferâgat mülkine şâhum ne bustânum ne bâgum var

Hevâ-yı rıf’at u sevdâ-yı zillet yok dimâgumda

Ne keddüm var ne reddüm ne adagum ne çerâgum var

Sebû-yı dil şarâb-ı şevk ile pür-kâse-i ser hem

Bagalda ne surâhum var elümde ne ayagum var

Ne gam gitdiyse Kadrî mansıb u ikbâl u izz ü câh

Bi-hamdillâh kifâf u sıhhat u emn ü ferâgum var

(Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Aşık Çelebi, Meşâirü'ş-şuarâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. 1317-1320.)