Madde Detay

Asıl adı Ümit Kurt olan sanatçı, 1958 yılında Gaziantep’in Karkamış ilçesine bağlı Kıvırcık köyünde doğmuştur. Ailenin ikinci çocuğu olan Ümit Kurt’un, yedi erkek, üç kız kardeşi olmuştur. Kardeşlerinden İlhan’ı 1988’te kaybetmiş, onun adını yaşatma arzusuyla adını “Ümit Can İlhan” olarak değiştirmiştir. Âşık, çocukluğunda bir taraftan evin geçimine yardımcı olurken bir taraftan da okula gitmeye çalışmıştır. İlkokulda ve ortaokulda yıl kaybı yaşasa da okuma sevgisi onun kendisini yetiştirmesini sağlamış; okul kütüphanesinden eline geçen her kitabı okumuştur. Hatta yaz aylarından da okul kütüphanesinin kırık camından içeri girip kitaplarını değiştirebilmiştir. 1970’te ilkokulu bitiren âşık, bir yıl aradan sonra ortaokula kayıt yaptırabilmiştir. Okul dışında çobanlık yaparak ve yaz aylarında Çukurova’ya pamuk işçiliğine giderek çocukluğunu geçirmiştir. Ortaokuldan sonra Karkamış’ta lise olmadığı için öğrenimine ara vermiş, para biriktirmek için 1975’te İskenderun’a çalışmaya gitmiştir. Burada madende, lokantada ve inşaat işlerinde çalışmış, aynı yıl ilk sazını almıştır. Bir yıl sonra Gaziantep’e dönerek İsmet Paşa Lisesine kaydolan Ümit Can İlhan, Gaziantep’te öğrenimine devam ederken bir yandan da geçimini sağlamak için farklı işlerde çalışmıştır. Siyasî söylemlerinden dolayı 12 Eylül döneminde tutuklanmış, altı yıl cezaevinde kalmış, ancak sazını içeri sokamamıştır. Cezaevinden çıktıktan sonra askerlik görevini yerine getirmek üzere Çanakkale’ye gitmiştir. Askerlik sonrasında 1989 yılında Leyla Hanımla evlenmiş, bu birlikteliklerinden İlkcan, İlhan ve Onur adlarını verdikleri üç çocukları dünyaya gelmiştir. Gaziantep Büyükşehir Belediyesinde işçi statüsünde çalışan Ümit Can İlhan, 2002’de emekli olmuştur. Karkamış Kültür-Turizm ve Dayanışma Derneği ile Yörük Türkmen Derneğinde faaliyetlerine devam etmektedir (Abakay 2013: 4-11).

Ümit Can İlhan, yedi-sekiz yaşlarından itibaren müziğe ilgi duymuş, kendi kendine türküler söylemeye başlamış, Barak odalarındaki toplantılarda yöre türkülerini, hikâyelerini ve bağlama çalmayı öğrenmiştir. Köylüsü olan Hafız Kör Hasan’ın bir eliyle kulağını kapatarak çığlık atarak söylediği uzun havalardan etkilenmiş, onun yanında Barak odalarında kendini yetiştirmiştir. Kör Hasan’dan dinlediği türküleri ve türkülerin hikâyelerini bir deftere yazarak kaydetmiştir. Bu defterden çalışarak Barak türkülerini ve hikâyelerini öğrenmiş; fakat bu defteri gençlik yıllarında kaybetmiştir. Aynı dönemlerde radyodan halk müziği programlarını takip etmiş ve özellikle Ali Ekber Çiçek’ten etkilenmiş, onun gibi saz çalmayı arzulamış; ancak bir türlü saz alamamıştır. 1970-1971 yılarında sazı ve perdeleri tanımak için sık sık köyde dayısının evine gitmiştir. İki yılın sonunda kendi çabasıyla “re perdesi” öğrenmiştir. Diğer perdeleri de dayısından öğrenmiş; ancak bir sazı olmadığı için öğrendiklerini iyi bir şekilde icra edememiştir (Abakay 2013: 5-6; Ekici 2013: 162). 1975’te İskenderun’da kendi sazını aldıktan sonra boş zamanlarını sürekli saz çalmaya ayırmış, iki yıl içerisinde tam anlamıyla saz çalacak konuma gelmiştir. Lise yıllarında sürekli Âşık Veysel, Mahzunî Şerif, Ali Ekber Çiçek, Âşık İhsanî, Şah Turna gibi sanatçıların kasetlerini dinleyerek kendi tarzını oluşturmaya çalışmıştır. Bir yandan o dönemde popüler olan protest müziğin etkisinde kalırken bir yandan da içinde yetiştiği Barak müziğini icra etmeye devam etmiştir. Ümit Can İlhan 1977’de kasetçalardan kendi kaydını yapmaya başlamıştır. Aynı yıllarda Gaziantep’e konserlere gelip giden sanatçılarla ve ozanlarla iletişime geçmiş ve onlarla konserlere çıkmaya başlamıştır. 1979’da yine kendi imkânları ile doldurduğu kaseti, Kurtuluş Pasajında bir kasetçi aracılığıyla piyasaya sürmüştür (Abakay 2013: 5-9).

Askerlik sonrasında belediye çay bahçesinde icralarda bulunan Ümit Can İlhan’ın Gaziantep’te geniş kitlelerce tanınması “Bilal Bey” adlı kasetiyledir. 1995’te Deka Müzik’ten çıkardığı bu kaset 5000 adet basılır (Koç 2018: 34). Günümüze kadar daha çok Gaziantep-Barak yöresi uzun havaları ve kendi bestelerini okuduğu dört kaset yapmıştır. Ayrıca Gaziantep’te birçok radyo ve televizyon programına katılmıştır (Ekici 2013: 162). Önceleri Şirinnar Radyo ve Yaprak Tv gibi yerel ölçekli kanallarda sesini duyurmaya çalışırken “Bilal Bey” ve ilk bestesi olan “Sevda Yüklü Duygularım”la tanındıktan sonra ulusal kanallara da davet edilmiştir. Daha sonra Gaziantep Olay Tv’de müzik programları yapmaya başlamıştır. Aynı dönemde Gaziantep Üniversitesi’yle de ortak programlar yaparak geleneksel müziğin tanıtımına katkı sağlamıştır. 2000’li yılların başında kaset ve CD çalışmalarını sürdüren Ümit Can İlhan, Türk Kültürünü Araştırma Vakfının düzenlediği yarışmaya Gaziantep’i temsilen katılarak ödül almıştır (Abakay 2013: 11).

Doğaçlama yeteneği de bulunan Ümit Can İlhan, şiirlerinde 1977’den 1988’e kadar “Âşık Mahkumî”, daha sonra “Can İlhan” mahlaslarını kullanmıştır. Daha çok Barak türkülerinin icracısı olarak tanınan Mahkumî’nin sanat anlayışının temelinde geleneği geleceğe taşıyabilmek yatmaktadır. Herkesin bir Karacaoğlan olamayacağı görüşünde olan âşık; kimi âşığın briket, kiminin de harç olarak bu kültür binasına katkı sağlayacağını belirtmektedir. Eserlerinde daha çok barış, huzur, aşk, ayılık, sevgilinin güzelliği, memleket temaları ön plana çıkmaktadır (Abakay 2013: 11-28). Âşığın eserleri henüz bir araya getirilmemiştir ve sayısı bilinmemektedir.