Madde Detay

Ankara’da dünyaya geldi. İlk sanat eğitimini 1962 yılında Ankara Halkevi Tiyatro bölümünde tamamladı. Meydan Sahnesi'nde Köksal Engür, Yaşar Günel, Rüştü Asyalı, Çetin Tekindor ve Erkan Yücel gibi usta isimlerin yer aldığı bir dönemde çocuk tiyatrolarında profesyonel oyunculuk yaptı (Sever vd. 2016: 7).

Çocukluğunda edindiği deneyimlerinin eserlerine yansıdığını vurgulayan Öğmel, Pekos Bill, Teksas ve Tom Miks gibi çizgi romanlarından başka Jules Verne, Jonathan Swift, Daniel Defoe, Mark Twain gibi yazarların eserlerini, Ömer Seyfettin öyküleri ve Oğuz Özdeş romanları okuyup Türk ve dünya masallardan etkilendi. Öğmel radyodan da -daha sonraları Ankara Halkevi’nden hocası olacak olan- Suat Taşer’in Binbir Gece Masalları’nı dinleyerek büyüdü (Sever vd. 2016: 14-15). Çizerlikteki kariyeri 1960 yılında Doğan Kardeş adlı çocuk dergisinde başlayan Öğmel, Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nden grafiker ve iç mimar olan Can Okan’ın atölyesinde desen, kompozisyon, renk ve resim teknikleriyle ilgili dersler alarak sanattaki temel eğitimini tamamladı. TRT'nin Çocuk Yayınları bölümünde de bir süre çalışan Öğmel, Bando, Kırmızı Fare, Uçan Balon, Vakıf Çocuk, Emlak Çocuk, Bisiklet, Atlas Mobidik, Kültür Bakanlığı Elma Şekeri, Çoluk Çocuk gibi dergilerde çalıştı. 1992 yılında kendi atölyesinde, daha sonra yanına katılacak olan Ülkü Ovat (1962) ile çalışmaya başladı (Ovat ve Öğmel,2009). Öğmel, Ovat ile birlikte Şükran Oğuzkan, Münevver Oğan, Vesile Yıldız, Serpil Ural, ve Seza Aksoy gibi yazarların hikâyelerine renk verdi.

Kök Yayıncık’tan çıkan Kırmızı Düğmenin Düşü (1998), Ben Bir Çizgiyim (1998) ve Küçük Ekin (1998) yazarın ilk eserleri olarak kabul edilmektedir (Sever vd. 2016: 19). Öğmel'in gerek Ovat ile yazıp çizdiği eserlerinde gerekse müstakil eserlerinde yaratıcılık ögesinin ön planda tutulduğu görülür. Sözgelimi Öğmel'in hem yazıp hem resimlediği Kırmızı Düğmenin Düşü (1998) adlı eserde yaratıcılığa dair güzel örnekler göze çarpmaktadır. Küçük bir çocuğun tulumundaki Kırmızı Düğme'yi bir gece uyku tutmayınca onun "sıkıntıdan patlaması" yazarın çizerlik ve yaratıcılık maharetini ortaya koyan bir ustalığı göstermektedir.

İlk baskısı 1998 yılında çıkan Ben Bir Çizgiyim, her şeyin bir çizgiyle başladığını savunan ve çizginin yapamayacağı hiçbir şeyin olmadığına inandığını vurgulayan Öğmel’in çocukların çizgi evrenini keşfetmeleri için hazırladığı eserlerden biridir. Bu amaçla Ovat’la yazmış olduğu ve 2010 yılında yayımlanan bir diğer eser olan Çizgilerin Dünyası da çizgilerle çocukların neler yapabileceği konusunda hem bir rehber hem bir eğlence hem de bir etkinlik kitabı olarak kullanılabilecek işlevsel bir eserdir. Adı geçen her iki eserin de yine yaratıcılık yönüyle değerlendirilmesi gerektiğine değinilmelidir. Bu eserler çocuğun kendi oluşturduğu çizgilerden de başka canlı veya nesneler üretmesine, yaratıcılığına katkı sağlayacak niteliktedir.

Öğmel’in yazarlık ve çizerlik kariyerindeki başarısı belki de kendi tabiriyle “çocukluğumuzu unutmamışız” demesine bağlıdır. Zaten eserlerindeki konu yelpazesinin genişliği de buna işaret eder. Öğmel’in çocuk duyuşunu, algısını ve bakış açısını yakalarken öz yaşam deneyimlerinden yararlanmasının yanı sıra gözlem becerisini de kullanarak eserlerine hayat verdiğini söylemek gerekir. Karşılaştığı küçük detaylar, eserlerinin doğmasına aracı olmuştur. Bir röportajında, Ovat ile Hollanda’da çalıştıkları bir dönemde, yoldan geçen çöp arabasının yanına asılı olan eski bir oyuncak ayıyı gördükten sonra Eski Oyuncaklar adlı eseri yazmaya karar verdiklerini vurgulamıştır. (Sever vd. 2016: 22-23). 2009 yılında yayımlanan Eski Oyuncaklar adlı eser, empatik düşünme becerisini geliştirmeye yönelik dolaylı bir öğreti kitabıdır. Eser, eskidiği gerekçesiyle bir kenara veya sokağa atılan oyuncakların duygu dünyalarını ele alır.

Ümit Öğmel ve Ülkü Ovat'ı birbirinden ayrı görmek oldukça zordur. Öğmel ve Ovat’ın pek çok eserde ortak imzaları vardır. Bu eserlerinden birinde de doğaya duydukları saygıyı sergiledikleri görülür. Söz gelimi 2010 yılında yayımlanan Fil Hapşırınca Ne Oldu? devasa bir filin hapşırması sonucu ortaya çıkan olaylar zincirini ele alır.

Öğmel, okurunu şaşırtmayı seven bir yazar-çizerdir. Bazen hikâyesiyle okurunu şaşırtır bazen de resimleriyle. Bu istikamette ele aldığı eserlerinin arasında 2010 yılında küçük okurlarının beğenisine sunulan Arkadaşım Gökyüzü ve Kaptan Miço’dan söz etmek gerekir. Hayal ürünü mü yoksa gerçek mi olduğu ilk bakışta anlaşılamadığından hedef kitlesini kendine çeken Arkadaşım Gökyüzü adlı eserde, bir uçağın gökyüzünde karşılaştığı hava olaylarını anlattığı görülür. Uçağın mor renkte resmedilmiş olması okuyucudaki merak duygusunu canlı tutan ögelerden bir başkasıdır; mor rengin, gerçek yaşamda uçaklarda kullanılmayan bir renk olması yönüyle okura eserin bir hayal ürünü olduğu düşündürülür.

Yazarların aynı istikametteki Kaptan Miço (2010) adlı eserlerinde ise Miço'nun deniz maceralarına değinilir. Küçük Miço, denizde başından geçen olayları okurlarıyla paylaştıktan sonra "...güneş doğduğunda kıyıda bizi bekleyen arkadaşlarımıza ulaşırız..." diyerek öyküsünü sonlandırır. Bu ifadeler gerçek yaşamdaki denizcilik, kaptanlık algısını desteklese de çizerler bu ifadeleri resimlerken Miço'nun aslında uyuduğunu, gördüğü ve anlattığı her şeyin bir rüyadan ibaret olduğunu göstererek bu defa da resimlemeleriyle okuyucuyu şaşırtırlar.

Yazar-çizer ikilinin yaratıcılık esasına göre, nesnelerin farklı bakış açılarıyla görülmesini istedikleri Bu Ay mı?, Bu Şemsiye mi?, Bu Papyon mu? gibi eserleri yaratıcılık sözcüğünün yaşamdaki tam karşılığını ortaya koyar niteliktedir. Söz gelimi Öğmel ve Ovat'ın 2010 yılında yayımladıkları Bu Ay mı? adlı eserleri öncelikle ilk sayfasında resmettikleri ay ve daha sonra sırasıyla meyve bıçağı, siyah nokta ve eski bir kale kapısının bir araya gelerek nasıl da bir kuşa dönüştüğünü göstermektedir.

Ümit Öğmel öykülerinin kahramanı bazen bir çizgi, bazen bir düğme, bazen eski bir oyuncak, bazen de bir korkuluk olabilmektedir. Çocuğu da elbette eserlerine özne yaptığı görülse de sanatçının karakter seçiminde özel bir sınırlamasının olmadığını söylemek gerekir. Yazarın eserlerinde ele aldığı zamanın da tıpkı karakter seçimindeki gibi sınırlı olmadığı görülür. Eserlerinde kullandığı mekân sınırlarının bazen hiç çizilmediği görülse de genel olarak doğa temalı eserler yazıp resimlediği [(Ülkü Ovat’la: Miyo’nun Güneşi - 2010, Kaptan Miço - 2010, Fil Hapşırınca Ne Oldu? - 2010, Arkadaşım Gökyüzü - 2010), (Ekin Yücel’le: Korkuluk Olmak İstemiyorum - 2016, Bir Yaz Öyküsü - 2016, Bahar Geldi - 2016, Sonbaharda Bir Akşamüstü - 2016)] görülür. 2011 yılında yayımlanan, Ülkü Ovat ve Ümit Öğmel imzalı Oyunbozan adlı eser Öğmel’in mekânsız çerçevede yazılmış ve resimlenmiş eserleri arasındadır. Oyun kurarken kullandığı mavi çarşafıyla hayaller kuran küçük kız ve onunla dalga geçen oyunbozan arkadaşı arasında geçen konuşmaları ele alan eserin gerek metninde gerekse resimlerinde mekâna dair herhangi bir ipucu verilmez. Eserdeki mekân çocukların oynamak için toplaştığı bir sokak, yazlık bir ev, komşunun bahçesi, misafirliğe gidilen bir ev veya bir park olabilir. Yazarın Oyunbozan’daki mekânı, aslında metni okuyan çocuğun zihninde oturtmak istediği mekânın ta kendisidir.

Eserlerini zaman, mekân ve kişi yönünden sınırlamayı tercih etmeyen yazar, dil ve üslupça da sınırlı bir cümle yapısı kullanmaz. Eserlerinde kurallı cümlelerin yanı sıra devrik yapılı cümlelere de yer verir. Ayrıca Öğmel’in eserlerinde soru cümleleri okurun karşısına oldukça sık bir şekilde çıkar. Yazarın eserlerindeki cümleleri 2-15 sözcük arasında değişir. Eserlerinde ikilemelere, kalıp sözlere, birleşik fiillere ve pekiştirme sözcüklere de yer verdiği görülür.

Ümit Öğmel’in hitap ettiği temel hedef kitle okul öncesi dönemindeki çocuklardır. Resim sanatıyla ve edebiyatla aynı anda ilgilenmesi yazarın eserlerini daha da güçlü kılmaktadır. Yazarken düşlediği ortamı çocuklara tam aktarmayı resimlemeleriyle başarmaktadır. Öğmel, yaratıcılık ve hayal kurma ögelerinden güçlü bir biçimde beslenmektedir.