Madde Detay

Binbaşı Bekir Hıfzı Bey ve Zehra Hanım'ın oğlu olarak Bingazi/Libya'da doğdu. Özel öğrenim gördü (Necatigil 1998: 326). Mercan İdadisi ikinci sınıf öğrencisiyken sınavla girdiği Darülfünun Edebiyat Fakültesi'ndeki öğrenimini babasının ölümü nedeniyle yarıda bıraktı. Hocası Hakkı Tarık Us'un aracılığıyla (Okay 2016: 503) İfham gazetesinde başladığı (1919) gazeteciliği Vakit ve Kurûn gazetelerinde sürdürdü (Özkırımlı 2004: 1121). Elli yıla yakın bir süreyle Vakit, Kurûn, Cumhuriyet ve Yeni Sabah gazetelerinde tiyatro eleştirileri yazdı (2001: 731). Gazetecilik dışında İstanbul'da Üsküdar Amerikan Kız Lisesi, Alman Kız Lisesi, Zapyon Rum Kız Lisesi gibi yabancı okullarda edebiyat öğretmenliği yaptı (2001: 731). Ayrıca İstanbul Şehir Tiyatrosu Edebî Heyet üyesi (1927-1928) ve İstanbul Şehir Meclis üyesi (1930-1938) olarak da görev yaptı (Özkırımlı 2004: 1121). Kurûn gazetesinde yayımlanan tiyatro ve kitap eleştirileriyle edebiyata girdi (Özkırımlı 1984: 1031). Türk tiyatro tarihi üzerine monografiler kaleme aldı (2001: 731). Hikâye ve roman türlerinde de eserler vermekle birlikte daha çok tiyatroya ilişkin çalışmalarıyla tanındı (Özkırımlı 1984: 1031). Divan şairlerini ve halk ozanlarını konu edindiği radyo söyleşileri kitap olarak basıldı (Özkırımlı 2004: 1121). Ayrıca 1943-1950 arasında Tokat milletvekili olarak görev yaptı (2001: 731). Radyolar Umum müdürlüğü ve Basın Yayın ve Turizm Bakanlığı Radyo Dairesi müdürlüğü yapan Sevengil, TRT'nin ilk yönetim kurulu üyelerindendir (2001: 732). 19 Eylül 1970'te vefat ettiğinde TRT genel müdür müşaviriydi (2001: 732).

Daha çok gazetecilik ve tiyatro tarihçiliği çalışmalarıyla anılsa da Köyün Yolu (1938) adlı bir hikâye kitabı; Çıplaklar (1936), Açlık (1937) ve Perdenin Arkası (1941) adlı yayımlanmış üç romanı vardır. İmralı, Ceylan Avı, Bir Mevsimlik Aşk, Herkes Yerine Dönsün, Maden Ocaklarında adlı romanları ise tefrika hâlinde kalmıştır (Okay 2016: 503). Yazar, edebiyatımızda eksik olanın ideoloji olduğu görüşündedir ve buradan hareketle roman ve hikâyelerinde sıkı sıkıya bağlı olduğu Cumhuriyet ideolojisini ve devrimlerini toplumcu gerçekçi bir anlayışla ele alır. Sosyal faydayı ön planda tutan Sevengil, edebiyatı da devrimlerin ve Atatürk ilke ve inkılâplarının halka anlatılması ve benimsetilmesi için bir araç olarak kullanmıştır. Bu durum onun eserlerinde edebî kaygının geri plana itilmesine ve ideolojinin ön plana çıkmasına sebep olmuştur (Şahan 2017: 134).

Refik Ahmet Sevengil, nasıl bir edebiyat istediğini, edebiyatın amacını ve işlevini Bizim İstediğimiz Edebiyat adlı eserinde anlatır. Edebiyat ve yaşayış arasında çok sıkı bir ilişki olduğu görüşünü savunan Sevengil'e göre Cumhuriyet'le birlikte toplumsal yaşamda meydana gelen, büyüklüğü ve değeri baş döndüren değişikliğe edebiyat da yabancı kalamaz. O edebiyat ki salonlardan kulübelere insin, barlardan yaylalara çıksın, halkın kaygısını görsün, dünkü karanlık geçmişten, uydurmalardan, tutukluktan kurtulsun; halkı kamçılasın ve ulusu şahlandırsın (Sevengil 1933: 17). Görülüyor ki Sevengil'in istediği edebiyat halkçı ve pragmatist bir edebiyattır. Yazar toplumcu ve realist bir tutumla cumhuriyet ideolojisini roman ve hikâyelerinde işler.

Hikâye ve romanları dışında asıl üzerinde durulması gereken Refik Ahmet Sevengil'in Türk tiyatro tarihine yaptığı katkılardır. Sevengil, Türk Tiyatrosu Tarihi adı altında beş ciltlik eserinin 1959'da yayımlanan ilk kitabında Eski Türklerde Dram Sanatı, Selçuklu ve Osmanlı dönemindeki dramatik oyunları inceler. Yine aynı yıl basılan ikinci kitabı, Opera Sanatı ile İlk Temaslarımız adını taşır. 1962'de yayımlanan Saray Tiyatrosu'nda, Osmanlı sarayındaki tiyatro ve musiki çalışmalarından söz eder. 1963'te yayımlanan serinin dördüncü kitabı Tanzimat Tiyatrosu'nda ise dönemin Batılı anlayış doğrultusunda başlayan tiyatro faaliyetlerine yer verir. Serinin son kitabı 1968'de yayımlanan Meşrutiyet Tiyatrosu'dur. Refik Ahmet Sevengil bu kitabında Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e kadarki dönemi işler ve bu dönemdeki tiyatro faaliyetlerinin nasıl genişlediğini gözler önüne serer (Demir 1994). Türk kadınının sahneye çıkışını, 1908'den sonra kurulan bazı tiyatro topluluklarını tanıtır, tiyatro edebiyatımızın nasıl geliştiğini, oyuncuların problemlerini, devletin tiyatroya yaptığı katkıları dile getirir. Bu önemli eseri dışında Vakit, Kurûn, Yeni Sabah, Cumhuriyet gazetelerinde tiyatro tenkitleri de kaleme almıştır. Refik Ahmet Sevengil'in özellikle yerli ve yabancı kaynakları, gazete koleksiyonlarını tarayarak ortaya koyduğu Türk tiyatrosu ve tarihiyle ilgili yazıları ve eserleri bu konuda ilk önemli araştırmalar olmuş, daha sonra bu alanlarda çalışanlar için vazgeçilmez bir kaynak teşkil etmiştir (Okay 2016: 504). Tiyatro üzerine yazdıkları dışında Ankara Radyosu'nda görev yaptığı yıllarda 1949'da Devlet Tiyatrosu Kanunu'nun ve 359 Sayılı TRT Kanunu'nun çıkmasında da hizmetleri olmuştur (2012 Belgesel). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü'nde (1961-1962) ve Devlet Konservatuarı'nda verdiği derslerle Türk Tiyatro tarihinin önemli isimlerinin yetişmesine katkıda bulunmuştur.

Uzun yıllar TRT Ankara Radyosu'nda yaptığı radyo konuşmalarında Türk kültür ve sanatının önemli isimlerinin geniş kitlelerce tanınmasını sağlamıştır. Divan şairlerinden halk şairlerine, tiyatro sanatçılarından romancılara ve şairlere kadar uzanan geniş bir yelpazede sanatkârların hayatından ve sanatından bahseden söz konusu konuşmaları kitap olarak da basılmıştır.

Toplumun kalkınmasında sanatın gücüne inanan Refik Ahmet Sevengil, neredeyse sanatın her alanıyla ilgilenmiş ve eserler vermiştir. Türk musikisiyle de yakından ilgilenen Sevengil'in Münir Nurettin Selçuk gibi Türk müziğinin önemli sanatkârları tarafından bestelenmiş güfteleri vardır. Ayrıca Refik Ahmet Sevengil'in basılmamış radyo skeçleriyle 1953'te Devlet Tiyatrosu'nda oynanmış "Sahnenin Dışındaki Oyun" adlı bir oyunu vardır (Okay 2016: 504).