Madde Detay

Asıl adı Ahmet Kemal Ercüment olmasına rağmen Ercüment Ekrem Talû olarak tanınan yazar İstanbul İstinye’de doğdu. Recaizade Mahmut Ekrem’in ve Ayşe Güzide Hanım’ın oğlu olan Talû, doğum esnasında ölen Fatma Piraye’nin, bir buçuk yaşında dadısının dikkatsizliği sonucu yatalak olan Sunullah Emced’in ve aileyi yeniden hayata bağlayan Mehmet Nijad Ekrem’in ardından çiftin dördüncü çocuğu olarak dünyaya geldi (Nesin, 1973: 222; Arabacı, 2013: 48-51). Talû, ilköğrenimini yapmak üzere İstinye İptidai Mektebi’ne gönderildi. 1905’te Galatasaray Lisesi’ni bitirdi. Bir süre hukuk öğrenimi gördü. Paris’te Siyasal Bilgiler Okulu’nda öğrenim gördükten sonra yurda döndü. Yazarın gelişmesinde öğrenim gördüğü bu okulların yanı sıra babası Recaizâde Mahmut Ekrem’in ve onun yakın çevresini oluşturan edebî simaların da etkisi olmuştur. Farsça, Fransızca, İtalyanca, Latince, Yunanca, İngilizce, Almanca, İspanyolca, Lehçe dillerini bilen Talû, 1907’de Düyun-ı Umumiye’de çevirmen olarak çalışmaya başladı. 14 Ekim 1908’de Abidin Paşa’nın kızı Feriha Hanım’la evlendi ve bir yıl sonra oğlu Muvakkar doğdu. 1913’te Babıâli teşrifat memurluğuna getirildi. Çeşitli görevlerde bulunan Talû, 1919’da, 1924’te ve 1927-1929 yılları arasında olmak üzere üç farklı dönemde Matbuat Müdürlüğü yaptı. Edirne Vilayeti mektupçuluğu, Hariciye Nezareti müsteşar muavinliği vekâleti ve Beyoğlu Belediye Dairesi memurluğu görevlerinde bulundu (Nesin, 1973: 222; Karaalioğlu, 1982: 531; Aktaş, 2004: 148; Yalçın, 2010: 968). Çeşitli gazetelerde yazılar yazan Talû, Milli Mücadele’nin haklılığını halka göstermek amacıyla 1920’de Aka Gündüz ile birlikte Alay adlı mizah gazetesini on iki sayı olarak yayımladı (Ener Su, 2017: 69-70). 1924’te bir buçuk ay Cumhurbaşkanlığı başkâtibi, 1931-1933 yılları arasında Varşova Elçiliği Danışmanı olarak çalıştı. Mekteb-i Mülkiye (Siyasal Bilgiler), Ankara Hukuk Fakültesi ve Gazi Terbiye Enstitüsü’nde Fransızca öğretmeni, Galatasaray ve Notre Dam de Sion Liselerinde de edebiyat öğretmeni olarak çalıştı (Aktaş, 2004: 148; Nesin, 1973: 222; Yalçın, 2010: 968). Ortaç, Talû’nun memurluk hayatında her oturduğu koltuğu doldurduğunu ancak hepsinden birer nükte uğruna yuvarlanıp gittiğini, dilini tutamadığını (1963: 147) belirtmiştir. Bu değerlendirme Ercüment Ekrem’in sürekli görev değişimini açıklaması bakımından önem arz etmektedir.

1929’da eşi Feriha Hanım vefat edince Ercüment Ekrem Talû, aynı yıl Şehremini Rıdvan Paşa’nın kızı Hatice Hanım’la evlendi. Çiftin 1931 yılında kızları Esin Talû doğdu (Arabacı, 2013: 51). 1950’de Galatasaray Lisesi edebiyat öğretmenliğinden emekliye ayrılan Ercüment Ekrem Talû, İstanbul Şehir Tiyatroları Edebî Kurul ve İstanbul Sular İdaresi Yönetim Kurulu üyeliklerinde bulundu. 16 Aralık 1956'da siroz hastalığından vefat eden yazar, Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

1904 yılında Çocuklara Mahsus Gazete’de ilk yazısı yayımlanan Ercüment Ekrem Talû, çeşitli yazılarında Ebülmuvakkar, Ermel Talu, Çekirge, Ulat, Âşık, Torik Necmi, Karga, Kertenkele, Cin Ahmet, Evliya, Kerbela, Evliyayı Cedit, Meşhedi imzalarını kullandı (Aktaş, 2004: 149; Yalçın, 2010: 969). İkdam, Tercüman-ı Hakikat, Resimli Kitap, Ümmet, Donanma, İnci, Diken, Güleryüz, Akbaba ve Alay gibi gazete ve dergilerde çeşitli türdeki yazıları, mizahi fıkraları, sohbet ve hikâyeleri yayımlanan Talû, roman, tiyatro ve anı türünde de eserler verdi.

Genellikle tefrika hâlinde gazetelerde yayımlanan roman türündeki çalışmaları sonradan kitap olarak basıldı. Hüseyin Rahmi ve Ahmet Rasim tarzını benimsemiş, toplumsal konuları bazen mizahı da kullanarak işlemiştir. Yazar, Batılılaşmanın yanlış anlaşılması, Milli Mücadele yılları ve bürokrasinin işleyişi gibi toplum sorunlarını eski İstanbul yaşayışı içinde değerlendirmiştir. Mizahi olmayan bu tarz eserlerinde modernleşme uğruna zor durumlara düşen kadınları, orta halli ve yoksul kenar mahalle sakinlerini anlatmıştır. Mirasyedilerin, savaş vurguncularının, azınlıkların ve toplumun çeşitli kesiminden kişilerin özelliklerini, mizaçlarını da mizahi ögelerle ele almıştır. Mizahi romanları Meşhedi Ankara’da, Meşhedi Aslan Peşinde, Meşhedi ile Devr-i Âlem’de Karagöz oyununun tipleştirdiği azınlıkları kendi dilleriyle konuşturmuştur. İranlı Meşhedi bozuk bir Azeri Türkçesiyle konuşan, saf, aşırı mübalağa yapan bir tiptir. Meşhedi’nin zıttı bir özelliğe sahip olan Torik Necmi ise mahallenin bitirim delikanlısı ya da safdil bir İstanbul külhanbeyi tipidir.

Yusuf Ziya Ortaç, vaktiyle orta oyununda oynadığını belirttiği ve Karagöz oyununu seyrettiği (Ortaç, 1963: 146) Ercüment Ekrem için "biraz orta oyunu nüktecisi, biraz meddah, biraz komik ama çok tatlı, çok verimli, yerli bir komik. Bütün taklitleri kusursuz yapardı: Acem, Laz, Çerkes, Yahudi, Ermeni…" (Ortaç, 1966: 99) değerlendirmesini yapmıştır. Yazarın hayat tecrübelerinin özellikle mizahi romanlarını oluştururken kendisine büyük bir kolaylık sağladığı söylenebilir. 1922-1924 yılları arasında İleri gazetesinde tefrika edilen Evliyâ-yı Cedid ve Vatan gazetesinde tefrika edilen Zeyl-i Evliyâ-yı Cedid yazarın Evliyâ-yı Sâni olarak (Doğan, 2002: 47) anılmasını sağlamıştır. Yazar, Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin pastişini yaptığı bu eserlerde, onun üslubunu ve dilini taklit ederek 17. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar geçen sürede İstanbul’da görülen değişiklikler, teknoloji ile değişen yaşam, örf-âdet, zevk, dans, müzik, eğlence, giyim, oyun, dekorasyon, kutlamalar, şenlikler gibi konularla ilgili çeşitli bilgiler vermiştir. Bu eserleriyle mizah gücünü gösteren Ercüment Ekrem Talû, oluşturduğu Meşhedi Cafer, Torik Necmi ve Kopuk tiplemeleriyle bu alandaki başarısını devam ettirmiş ve mizah yazarı olarak tanınmıştır. Ercüment Ekrem Talu, elit bir çevrede yetişmesine rağmen halk mizahçısı olarak ünlenmiş, modern Türk edebiyatındaki eserlerini Karagöz, orta oyunu ve meddah geleneğinden yararlanarak oluşturmuştur.

Rahat bir ortamda kolaylıkla yazan Ercüment Ekrem’in Kundakçı romanının yazım süreci ilginçtir. İkdam gazetesi için kendisinin bir romanı olup olmadığını soran Ahmet Cevdet’e hazır bir romanı olmamasına rağmen var diyen Talû, aynı gün Ortaç'la birlikte Kundakçı ismine karar verip romanın konusunu belirlemişlerdir. Bu kadar kısa sürede kararlaştırılan roman üç ay boyunca İkdam gazetesinin satışlarının artışında etkili olmuştur (Ortaç, 1963:148-149). Talû, Stefan Zweig’ın Korku ve Jonathan Swift’in ise Cüceler ve Devler Memleketinde Gulliver’in Seyahatleri'ni çevirmiştir. Talû’nun üç perdeden oluşan vodvili Erenler 1925’te Darülbedayi’de sahnelenmiştir. Yazarın 1933’ten sonra kaleme aldığı anılarından bazıları, Yarım Ay ve Edebiyat Âlemi’nde yayımlanmıştır. Bu anılar, 2003'te Geçmiş Zaman Olur ki ismiyle Alaattin Karaca tarafından kitap halinde basılmıştır. Gazete ve dergilerde şiir türünde de yazan Ercüment Ekrem'in Dedim-Dedi başlıklı manzumesi çok beğenildiği için Şekip tarafından bestelenmiştir (Yücebaş, 2004: 397-398).