Madde Detay

Priştine'de doğdu. İstanbul Darülfünunu’nun Edebiyat Bölümü'nden mezun olduktan sonra, İkinci Meşrutiyet döneminin ilk zamanlarında Üsküp Dârülmuallimîni Rüşdiyesi Müdürlüğü görevinde bulundu. Balkan bozgununa kadar bu görevde kaldı. 1912 sonlarında İstanbul’a geldi. Maarif Nezâreti Rumeli’den gelen tüm öğretmenlere uyguladığı Anadolu okullarında görevlendirme prensibini Sabri Cemil Bey'e de uyguladı. Önce Bursa’da, sonra da Şam’da görevlendirildi. Birinci Dünya Savaşı başladığı zaman Sabri Cemil Bey, Şam'da görevliydi. Sabri Cemil Bey, Milli Mücadele yıllarında İlköğretim Genel Müdürlüğü görevinde de bulundu (Binbaşıoğlu 1995: 90).

Balkan Savaşları'ndan sonra, Osmanlı Devleti’nin Balkanları terk etmesiyle birlikte, bir devlet memuru olan Sabri Cemil Bey de önce İstanbul’a ardından Maarif Müdürü olarak Balıkesir’e gelmiştir. Sabri Cemil Bey’in Balıkesir’e tam olarak ne zaman geldiğini bilemiyoruz. Fakat o zamanlar Balıkesir’de çıkmakta bulunan Karesi gazetesinde yayımlanan bir haberden, Cemil Bey’in 13 Temmuz 1331/ 26 Temmuz 1915 tarihinde Karesi Maarif Müdürü olarak görev yaptığı anlaşılmaktadır Balıkesir’de fazla kalmayan bu çalışkan Maarif Müdürü, 1916 yılı Ocak ayının sonlarına doğru Balıkesir’den ayrılmıştır. Karesi gazetesinde çıkan bir habere göre, Sabri Cemil Bey, 28 Kanunuevvel 1331/ 10 Ocak 1916 tarihinde Karesi Maarif Müdürlüğü görevinden ayrılmıştır. I. Dünya Savaşı yıllarında Karesi Vilâyeti Maarif Müdürü olan Sabri Cemil, Balıkesir’deki modernleşme çalışmalarına ciddi katkılarda bulunmuştur. Sabri Cemil, bu dönemde Balıkesir’de tiyatro faaliyetlerine öncülük yapmıştır. Tiyatro binası yapımı, tiyatro metin yazarlığı ve tiyatro kumpanyalarının kurulması gibi faaliyetler, Sabri Cemil’in Balıkesir’deki başlıca faaliyetlerini oluşturur (Öztürk 2018). Sabri Cemil Bey, söz konusu tarihten sonra, İzmit Sancağına Maarif Müdürü olarak atanmış ve Ocak ayının (1916) sonlarına doğru Balıkesir’den İzmit’e gitmiştir. Sabri Cemil’in Yeni Mektep dergisindeki yazılarının incelenmesi konusunda bir yüksek lisans tezi hazırlayan Gyülasfiye Melani, söz konusu çalışmasında yazarın Şam’a gittiğini belirtir. 1934’te çıkan Soyadı Kanunu ile birlikte Yalkut soyadını alan Sabri Cemil Bey, bir dönem Kastamonu’da edebiyat öğretmeni olarak çalışmış ve 1957’de vefat etmiştir.

Sabri Cemil Bey, 1908-1912 yılları arasında Üsküp kültür hayatında, 1912-1916 arasında ise Balıkesir kültür hayatında adı sıklıkla anılan isimlerden birisidir. Sabri Cemil’in yazı ve şiirleri, II. Meşrutiyet’in ilanında sonra Üsküp’te yayımlanan Yıldız ve Yeni Mektep dergilerinde çıkmıştır. Yazarın, Yıldız gazetesinde şiirleri ile tercüme ve telif makaleleri vardır. Yazarın önemli eserleri, Nisan 1327/1911 - Haziran 1328/1912 tarihleri arasında 14 sayı yayımlanan Yeni Mektep dergisinde neşredilmiştir. Bu dönemde Sabri Cemil hem Üsküp Darülmuallimin Rüştiyesi'nin müdürü hem de Yeni Mektep dergisinin başyazarıdır.

Eğitimci, şair ve yazar Sabri Cemil'in, Türkçenin sadeleşmesi, memleket sevgisi, çocukların eğitimi vb. konularda makaleleri Yıldız gazetesinde yayımlanırken, ahlâk, tarih bilinci, müzik vb. konularda makaleleri ile didaktik şiirleri de Yeni Mektep dergisinde çıkmıştır. Bütün bunlar Üsküp’te Sabri Cemil’in Türklerin kültür hayatının gelişiminde öncülük yaptığını, Türk basınının ve Türk edebiyatının gelişimine önemli katkılarda bulunduğunu göstermektedir. Sabri Cemil Bey, dilde sadeleşme tartışmalarına farklı bir boyut getirmiştir. Cemil Bey’in, "Lisanımız Sadeleşmelidir" makalesi, esasında dilin sadeleşmesi taraftarı bir yazıdır. Buna karşılık makalede orijinal bir fikir ileri sürülmektedir. Sabri Cemil, makalesinde halk dili ile edebî dil arasındaki farka dikkat çekmiş, burada edebî dil ile halk dilini, kendi ifadesiyle "lisan-ı avam ile lisan-ı edebînin tevhîdi"ni önermiştir (Özsarı 2017).

Sabri Cemil Bey, öğretmenlerimizin didaktik bilgilerini arttırmak amacıyla Gabriel Compayrée'nin La Pedagogie Pratique adlı eserini Âmel-i Fenn-i Tedris adıyla 1326 (1910) yılında Türkçeye uyarlamıştır. Bu eserinde; öğretim yöntemlerinden okulda disiplin konusuna kadar birçok önemli konuya ayrıntılı olarak yer vermeye çalışılmıştır. Özellikle bu çalışmanın kapsamı içerisinde yer alan bazı derslerin özel öğretim yöntemlerine ilişkin fikirlerin bir kısmının günümüz pedagoji anlayışında da kendisine yer bulduğu tespit edilmiştir (Şanal 2002).

Yıldız gazetesinde çıkmış Sabri Cemil imzalı epeyce şiir vardır. Bunlardan en göze çarpanları, "Edebiyata Başlarken", "Bize Bizden İbret Yine Bize Bizden Gayret", "Şiir-i Ser-â-ser", "Medfun Teraneler" ve "Çocuk" başlıklı şiirlerdir. Bu manzumelerden, "Edebiyata Başlarken", "Bize Bizden İbret Yine Bize Bizden Gayret" ve "Çocuk" başlıklı şiirler pedagojik amaçlı, güdümlü edebiyat ürünü olan basit öğüt şiirleridir. Buna karşılık "Şiir-i Seraser" ve "Medfun Teraneler" başlıklı metinler ise tabiat temalı lirik özelliklere sahip şiirlerdir. Örneğin Sabri Cemil, Yıldız’ın 28. sayısında çıkan "Medfun Teraneler" başlıklı şiirinde Üsküp’ün tabiat güzelliklerini ve bu güzelliklerin insanın kalbinde bıraktığı derin sevinci anlatır.

Sabri Cemil Bey, 23 Nisan ve 19 Mayıs şiirleri ile de çok tanınmış bir şairdir.