Madde Detay
AHMED, Kātib-ı Sır/Ahmed Bin Hasan
(d. ?/? - ö. 1174/1760)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Şâirin hayatı ile ilgili bilgi Tuhfe-ı Hattâtin’de geniş bir şekilde yer
almaktadır. Kaynakta yazarın adı Ahmed Bin Hasan (Kâtib- ı Sır) olarak
kayıtlıdır. “Mahrûse- ı Bursa’dan gelip Enderûn-ı Hümâyun’da niçe zaman
“Hıdmetü’l-mülûk nısfü’l-sülûk” tarikine sâlik ve Sultan Ahmet Han’ı Sâlis’e
Kâtib- i Sır olup takarrübi şehenşâhiye mâlik olmuşken hâline münasip zeâmetle
çerâğ olup Ayasofya-i Kebir Mahallesi’nde Şeyh Sinân-ı Erdebîlî Tekkesi’nde
mukabilinde vâkiʿ şitâiyyelerinde ve Üsküdar’da mâlik olduğu sayfiyye
sahilhânelerinde sakin olurdu. Saray-ı Âmirede iken hüsn-ı hatt-ı sülüs ü neshi
ve fenn-ı tezhibi Kâtib-i Saray-ı Sultânî Bursalı Hezârfen Mehmed Efendidi’den
taʿallüm ile resîde- i kema1 ve izn ü icâzetle iclâl olunup vâlidesini üstadına
tezvic eylemişti.” (Müstakımzâde 2011: 62). Müstakımzâde’nin (2011)
bildirdiğine göre bizzat kendi el yazısıyla Kur’an-ı Kerim yazarak, cilt ve
tezyinatı gibi aşamaları da bizzat kendisi yaparak Medine’ye fazla sayıda
Kur’an’ı hediye olarak göndermiştir. “Hüsn-i hat erbâbı olan kimesne kitâbette
ancak onun nısfını icrâ eder, ziyâret-i âsârda sahibinin kemali muzaʿaf
mülahaza olunmak gerekir” sözüyle meşhur olduğu bildirilmektedir. H.1174/M.1760
senesini zi’l-kaʿdesinde vefat ettiği ve Üsküdar Tunusbağı yakınlarında Sadr-ı
esbak Maktûl Ali Paşa civarına defnedildiği bilinmektedir (Müstakımzâde 2011: 63).
Tuhfe-ı Hattatin’de yer alan bilgiye göre sır kâtibi olarak III. Ahmed
(1703-1730) döneminde şâirin görev aldığı bilgisi mevcutken I. Mahmud döneminde
görev aldığına dair bir bilgiye rastlanmamıştır (Duman 2021: 144). Aynı zamanda
zâim olduğu bilinmektedir (Akçetepe 2012:97). “Şâirin tespit edilen tek eseri
kendisinin de belirttiği üzere yenilik ve orijinallik içeren İstanbul Millet
Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonunda 34 Ae Tarih 920 numarada kayıtlıdır.
Bu eser “Tarih-i Tüfeng-endāzî-i Sultan Maḥmud Ḫān-ı Evvel” adlı padişahın
tüfeng atışlarını kaydettiği ruzname türündeki eseridir. Şâir, I. Mahmud
döneminin başında (1143/1630) sır kâtibi olduğu bilgisine eserin mukaddime ve
hatime bölümünde yer vermiştir. Hatime bölümünde bizzat eserin ne zaman
başlayıp bittiği bilgisine yer vererek kesin bir sınır çizer. Şâir/kâtip,
adının Ahmed (Kâtib-i Sır) olduğunu belirterek Sultanın bazı mekanlardaki talim
ve atışları kaydetmesi için görevlendirildiği bilgisine mukaddime bölümünde yer
verir. (34 Ae Tarih 920- yk. 2a). Kaydettiği atışların sonunda kendisinden
bahsederken, Kâtibü’l-hurûf, nâmıku’l-huruf, râkım’ul-hurûf,
muharirü’l-fakîr, gibi unvanlar kullandığı görülür. Bu eserde şairin
kendisine ait 48 manzume bulunmaktadır (Duman 2021: 144).
Kaynakça
Akçetepe,Rıdvan
Enes (2012). Osmanlı’da Hattatçılık ve Hattatlar (XVI-XVIII.Yüzyıllar). Ankara.
Duman, Ali
(2021). “Sultân’ın Atış Günlükleri: “Târih-i Tüfeng-Endâzî-i Sultân Mahmûd Hân-ı
Evvel”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 14 (76): 142-148.
Müstakimzâde
(2011). Tuhfe-i Hattâtîn. Mustafa Koç (hzl.). İstanbul: Klasik Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: ALİ DUMANYayın Tarihi: 29.03.2021Güncelleme Tarihi: 29.03.2021Eserlerinden Örnekler
Tarihler
Hüner böyle gerekdir kim ide şâhân
cihân-gīrlik
Feżā-yı rezmgâhda düşmeni ʿadd ide naḫcīrlik
Cenâb-ı Hazret-i Sultân Mahmûd Hân Gâzī
kim
Aña tevfîk-ı Mevlâ’dır hünerverlik
zafer-gīrlik
Yed-i ʿirfânını çimşīrlikde imtihân
içün
Sebû vazʿ oldı meydâna sezâ-yı vasfı tasgîrlik
Urınca vehle-i evvelde târih oldı
kurşumuñ
Hemân yek-dânesiyle yâd-gâr-ı cây-ı çimşīrlik
(1143/1730).
Pâdişâh-ı şark u garb Mahmûd Han-ı
hüner
Kim odur hâlâ şehânıñ her hünerde
serveri
Seyr-i sahrâ iderek bu cānibe teşrīf
idüp
Makdem-i Şâh-ı Cihân şevke getürdi
cûları
Bu mahall-i dil-güşâda âzmâyiş-çün o
şâh
Dest-i pâkine alup aʿlâ tüfeng-i gevheri
İki yüz altmış adım yerde nişâna emr
idüp
Darbı nā-me‘mūl ü ġāyet saʿb idi
menzilleri
Pîş-gehde püşte üzre bir sebû vaz‘ itdiler
Üç atışda bî-muhâbâ urdı şâhân dâveri
Hak teʿâlâ eylesün şevketle dâ’im
ber-karâr
Kande ‘azm eylerse olsun Ḥıżr u tevfîk rehberi
(1143/1730)
(34 Ae Tarih
920- yk. 9a).
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 29.03.2021Güncelleme Tarihi: 29.03.2021Eserlerinden Örnekler
Tarihler
Hüner böyle gerekdir kim ide şâhân
cihân-gīrlik
Feżā-yı rezmgâhda düşmeni ʿadd ide naḫcīrlik
Cenâb-ı Hazret-i Sultân Mahmûd Hân Gâzī
kim
Aña tevfîk-ı Mevlâ’dır hünerverlik
zafer-gīrlik
Yed-i ʿirfânını çimşīrlikde imtihân
içün
Sebû vazʿ oldı meydâna sezâ-yı vasfı tasgîrlik
Urınca vehle-i evvelde târih oldı
kurşumuñ
Hemân yek-dânesiyle yâd-gâr-ı cây-ı çimşīrlik
(1143/1730).
Pâdişâh-ı şark u garb Mahmûd Han-ı
hüner
Kim odur hâlâ şehânıñ her hünerde
serveri
Seyr-i sahrâ iderek bu cānibe teşrīf
idüp
Makdem-i Şâh-ı Cihân şevke getürdi
cûları
Bu mahall-i dil-güşâda âzmâyiş-çün o
şâh
Dest-i pâkine alup aʿlâ tüfeng-i gevheri
İki yüz altmış adım yerde nişâna emr
idüp
Darbı nā-me‘mūl ü ġāyet saʿb idi
menzilleri
Pîş-gehde püşte üzre bir sebû vaz‘ itdiler
Üç atışda bî-muhâbâ urdı şâhân dâveri
Hak teʿâlâ eylesün şevketle dâ’im
ber-karâr
Kande ‘azm eylerse olsun Ḥıżr u tevfîk rehberi
(1143/1730)
(34 Ae Tarih
920- yk. 9a).
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 29.03.2021Eserlerinden Örnekler
Tarihler
Hüner böyle gerekdir kim ide şâhân
cihân-gīrlik
Feżā-yı rezmgâhda düşmeni ʿadd ide naḫcīrlik
Cenâb-ı Hazret-i Sultân Mahmûd Hân Gâzī
kim
Aña tevfîk-ı Mevlâ’dır hünerverlik
zafer-gīrlik
Yed-i ʿirfânını çimşīrlikde imtihân
içün
Sebû vazʿ oldı meydâna sezâ-yı vasfı tasgîrlik
Urınca vehle-i evvelde târih oldı
kurşumuñ
Hemân yek-dânesiyle yâd-gâr-ı cây-ı çimşīrlik
(1143/1730).
Pâdişâh-ı şark u garb Mahmûd Han-ı
hüner
Kim odur hâlâ şehânıñ her hünerde
serveri
Seyr-i sahrâ iderek bu cānibe teşrīf
idüp
Makdem-i Şâh-ı Cihân şevke getürdi
cûları
Bu mahall-i dil-güşâda âzmâyiş-çün o
şâh
Dest-i pâkine alup aʿlâ tüfeng-i gevheri
İki yüz altmış adım yerde nişâna emr
idüp
Darbı nā-me‘mūl ü ġāyet saʿb idi
menzilleri
Pîş-gehde püşte üzre bir sebû vaz‘ itdiler
Üç atışda bî-muhâbâ urdı şâhân dâveri
Hak teʿâlâ eylesün şevketle dâ’im
ber-karâr
Kande ‘azm eylerse olsun Ḥıżr u tevfîk rehberi
(1143/1730)
(34 Ae Tarih
920- yk. 9a).
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Tarihler
Hüner böyle gerekdir kim ide şâhân
cihân-gīrlik
Feżā-yı rezmgâhda düşmeni ʿadd ide naḫcīrlik
Cenâb-ı Hazret-i Sultân Mahmûd Hân Gâzī
kim
Aña tevfîk-ı Mevlâ’dır hünerverlik
zafer-gīrlik
Yed-i ʿirfânını çimşīrlikde imtihân
içün
Sebû vazʿ oldı meydâna sezâ-yı vasfı tasgîrlik
Urınca vehle-i evvelde târih oldı
kurşumuñ
Hemân yek-dânesiyle yâd-gâr-ı cây-ı çimşīrlik
(1143/1730).
Pâdişâh-ı şark u garb Mahmûd Han-ı
hüner
Kim odur hâlâ şehânıñ her hünerde
serveri
Seyr-i sahrâ iderek bu cānibe teşrīf
idüp
Makdem-i Şâh-ı Cihân şevke getürdi
cûları
Bu mahall-i dil-güşâda âzmâyiş-çün o
şâh
Dest-i pâkine alup aʿlâ tüfeng-i gevheri
İki yüz altmış adım yerde nişâna emr
idüp
Darbı nā-me‘mūl ü ġāyet saʿb idi
menzilleri
Pîş-gehde püşte üzre bir sebû vaz‘ itdiler
Üç atışda bî-muhâbâ urdı şâhân dâveri
Hak teʿâlâ eylesün şevketle dâ’im
ber-karâr
Kande ‘azm eylerse olsun Ḥıżr u tevfîk rehberi
(1143/1730)
(34 Ae Tarih
920- yk. 9a).
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Fâhir, Ahmed Fâhir Efendi | d. ? - ö. 1760 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
2 | HATTÎ, Mustafa Hattî Efendi | d. ? - ö. 1760-61 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
3 | AHMEDÎ / MÜRŞİDÎ, Seyyid Ahmed Mürşid Efendi | d. 1688-89 - ö. 1760-61 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
4 | ÂRİFÎ/ÂRİF, Peçevî Şeyh Ahmed Ârif Dede | d. ? - ö. Eylül 1724 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
5 | ENÎS / ENİSÎ, Nu'mân Enisî Efendi | d. ? - ö. 1766-67 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
6 | ÂKİF, Mîralem Mehmed Bey-zâde Enderunlu Mehmed Âkif Bey | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
7 | VEHBÎ, Abdülvahâb Efendi | d. ? - ö. 19. yy. | Madde Adı | Görüntüle |
8 | RIZÂYÎ/İSHÂK, İshâk b. Hasan-ı Tokadî | d. ? - ö. 1689 | Madde Adı | Görüntüle |
9 | H. Hüsrev Hatemi | d. 12 Aralık 1938 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |