Madde Detay

1459’da Herseg-Novi’de doğdu. Asıl adı Stjepan’dır. Güneydoğu Bosna hakimi “herceg” (dük) unvanıyla anılan Stjepan Vukçiç- Kosaça'nın küçük oğludur. Fâtih Sultân Mehmed Bosna’yı aldıktan sonra hakiminin unvanı dolayısıyla Hercegovina (Hersek) diye adlandırılan Güneydoğu Bosna'ya kuvvet gönderince Dük Stjepan Osmanlılara itaat etmek zorunda kaldı. Bu arada oğlu Stjepan da rehin olarak Osmanlı sarayına getirildi ve küçük yaştaki Stjepan saray hizmetine alındı. Kendisine Ahmed adı verildi ve babasının unvanı dolayısıyla ailesi Hercegovic olarak bilindiğinden o da Hersek-zâde diye anılmaya başlandı (Turan 1998: 235, 236).

Fatih’in sevgisini ve güvenini kazanan Hersek-zâde Ahmed sarayda çeşitli hizmetlerde bulundu ve mîralemliğe kadar yükseldi (Akbayar 1996: 211). Bu görevdeyken 1478’de Fâtih Sultân Mehmed’in İşkodra seferine katıldı. Bir süre sonra Hamîd ili sancak beyliğiyle giden Ahmed Paşa, Fâtih Sultân Mehmed’in vefatından sonra Hüdâvendigâr sancağına tayin edildi ve Cem hadisesinde Bâyezîd’in yanında yer aldı. Ardından Anadolu beylerbeyiliğine getirildi. Bu görevi sırasında 889/1484 yılında Bâyezîd’in kızı Hundi Hatun ile evlendi. Bu evlilikten Alî, Mustafâ, Aynişâh, Kamerşâh ve Mahdum-zâde adlarında beş oğlu oldu.

890/1485’te Memlükler ile başlayan savaşa katıldı. Memlük kuvvetleri Osmanlılara bağlı Dulkadiroğlu Alâüddevle’yi yenip Kilikya’daki bazı kalelerle Gülek’i ele geçirince Anadolu beylerbeyi olarak Hersek-zâde serdar tayin edilip onlara karşı gönderildi. Fakat emrine verilen Karagöz Paşa ile Hızır Bey-zâde’nin kıskançlıkları ve kendisine yardım etmemeleri onun yaralanıp esir düşmesine yol açtı. Hersek-zâde bir yıl esir hayatı yaşadıktan sonra serbest bırakıldı (Şemseddin Sâmi 1311: 792). İstanbul’a döndükten sonra Gelibolu sancak beyi ve kaptan-ı derya oldu. Hersek-zâde Ahmed, bir süre sonra ikinci defa Anadolu beylerbeyiliğine getirildi. 897/1492’de Arnavutluk üzerine yapılan sefere Anadolu beylerbeyi olarak katılan Hersek-zâde Ahmed, vezirliğe yükseltildikten sonra 902/1497’de Davud Paşa’nın yerine sadrazamlığa getirildi. Onun bu ilk sadrazamlığı ancak bir yıl sürdü, 904/1498’de yerine Çandarlı ibrahim Paşa tayin edildi. Aynı yıl Venedik ile savaşa girilince İnebahtı üzerine yapılan sefere katıldı. Venedik ile savaşa son veren 1502 antlaşmasının yapılmasında Hersek-zâde Ahmed Paşa’nın büyük rolü oldu. Ancak bir süre sonra vezîriazamlıktan kendi isteğiyle ayrıldı. 909/1504’te Gelibolu sancak beyi ve kaptan-ı derya oldu. Uzun süre bu görevde kaldı. Fakat daha sonra Hadım Ali Paşa’nın şehid olmasıyla boşalan sadrazamlığa tayin edildi. Bu üçüncü sadareti ancak üç ay devam etti (Turan 1998: 236).

Yavuz Sultân Selîm tahta çıktıktan sonra Koca Mustafa Paşa’yı idam ettirerek yerine 917/1512 yılında Hersek-zâde’yi dördüncü defa sadarete getirdi. Fakat Çaldıran Savaşı’nda padişahın maiyetindeki ordunun merkezinde yer alan Hersek-zâde, Tebriz üzerinden Anadolu’ya dönüşte yeniçerilerin çıkardığı karışıklıklar yüzünden sadaretten azledildi. Dukagin-zâde Ahmed Paşa ile Hadım Sinân Paşa’nın sadaretlerinden sonra Hersek-zâde beşinci defa sadrazam tayin edildi. Daha sonra tekrar Yavuz Sultân Selîm tarafından azledilerek Yedikule’de hapse atıldı ve hapisten Hadım Sinân Paşa’nın ricası üzerine çıkarıldı. Hersek-zâde Ahmed Paşa hapisten çıktıktan sonra Mısır seferine katıldı. Sefer dönüşü Maraş sınırlarına geldiğinde 923/1517 yılında vefat etti ve İzmit körfezindeki Hersek kasabasında inşa ettirdiği cami yanındaki türbeye defnedildi. Sicill-i Osmanî, Hersek-zâde’nin Bursa’da vefat ettiğini belirtir (Akbayar 1996: 211, Turan 1998: 236).

Hersek kasabasında kurduğu cami ve imareti dışında Keşan’da da bir camisi vardır. Ahmed Paşa bu eserleri için Anadolu ve Rumeli’den bazı köy ve çiftlikleri vakfetmiştir. Ayrıca İzmir'de, Kütahya'da hamam, kervansaray, dükkanlar yaptırdığı da bilinmektedir. II. Bâyezîd 1485’te Serez bâcı mukâtaasını Hersek-zâde’ye tımar olarak vermiş ve Yavuz Sultân Selîm de Çirmen’e bağlı bazı köyleri kendisine tahsis etmiştir (Turan 1998: 237, Arslan 2010: 21, 22). Yaşadığı dönemde en yüksek idarî görevlerde bulunan ve beş kez sadrazamlık makamına getirilen Hersek-zâde, kaynaklarda iş bilir, güvenilir, dürüst ve kahraman bir devlet adamı olarak nitelendirilmektedir. Aynı zamanda yaptırdığı hayır eserleriyle de bilinir. Sehî Bey, bu âlim, yetenekli ve hayırsever şahsa bir kaside yazmıştır. Hersek-zâde’nin incelenen kaynaklarda şairliği ve şiirlerinin niteliği ilgili ayrıntılı bilgiliye rastlanamamıştır. 

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ. Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Arslan, Mehmet (hzl.) (2010). Osmanlı Saray Tarihi. Tayyarzade Ata. C.2. İstanbul: Kitabevi Yay.

Dizdaroğlu, Bülend (2011). Keşan’ın 500 Yılına Tanıklık Eden Tarihi Bir Yapı Hersekzâde Ahmet Paşa Camii. Keşan: Umut Matbaası.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Şemseddin Sâmî (1311). Kâmûsü’l-A’lâm. C.1. İstanbul.

Turan, Şerafettin (1998). “Hersekzâde Ahmed Paşa”. İslam Ansiklopedisi. C.17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı  Yay. 235-237.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1954). Osmanlı Tarihi, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna Kadar. C. 2. Ankara: TTK Yay.

Yavuz Sultân Selîm’e Sunduğu Kasideden

Hakk mu’în olsun murâdun mahz-ı a’lâ-yı livâ

Kullarun uğrunda terk itmekle fahr eyler hayat

Sadr-ı vaktün abd-i mahzundur fedâ-yı cân iden

Hersek oğlı düşmene sunsa n’ola şurb-ı memât

(Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.10. )