Madde Detay

Tam adıyla Ahmet Oruç Aruoba'dır. Kocaeli / Karamürsel doğumludur. Şair, yazar ve gazeteci Muazzez Kaptanoğlu ile ordu mensubu İsmail Fahir Aruoba'nın üç erkek çocuğundan biridir. Aruoba'nın edebiyata ve felsefeye hevesini İstanbul Üniversitesi Felsefe bölümü mezunu olan, on altı yaşındayken ilk şiiri yayımlanan, Alev, Hasret, Çile ve Beni Kurtar gibi bazıları sinemaya da uyarlanmış romanların sahibi annesi beslemiştir. Cumhuriyet, Gençlik, Ulus, Bugün, Zafer ve Hakimiyet gibi döneminin önde gelen gazetelerinde çalışan, Ankara Radyosu'nda 'Kadın ve Ahlak' adlı bir programın da yapımcılığı ve sunuculuğunu üstlenen, Türkiye Kadınlar Konseyi'nin kurucu üyesi olan, Türk Kadını gibi öncü bir dergiyi uzun süre tek başına çıkarmış, Macar Gümüş Hürriyet Madalyası ile onurlandırılmış Muazzez Hanım, sadece oğulları için değil, dönem için de çok önemli bir rol modeldir (Türkiyeli Kadın Yazarlar, 2018; Berkan, 2006; Komisyon, 2010b: 576, 577; Komisyon, 2010a: 124).

Ailesi Ankara'ya taşındıktan sonra ortaöğrenimini TED Ankara Kolejinde, lisans eğitimini ise Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümünde tamamlamıştır. David Hume'un İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma konulu çalışmasıyla Yüksek Lisans derecesi kazanan Aruoba, bu bölümde öğretim üyesi olarak çalışmaya başlamıştır. Bu sırada aynı üniversitenin felsefe bölümünde de Hume, Kant ve Wittgenstein üzerine yazdığı tezi ile doktora eğitimini tamamladıktan sonra 1976 yılında bir yıl süre ile Almanya'daki Tübingen Üniversitesi'nde felsefe semineri üyeliği yapmış, Bruno Baron von Freytag-Loringhoff ve Ernest Bloch gibi önemli isimlerden de dersler almıştır. Almanya'da bulunduğu sırada Tübingen Üniversitesi'nin yanında Goethe Enstitüsü'nde de çalışan Aruoba, Heidegger'i de ziyaret etmek istemiş; ancak Heidegger tam bu sırada vefat edince söz konusu buluşma gerçekleşememiştir (Tuncel 2010: 28). Almanya'dan sonra 1981 yılında Yeni Zelanda'daya da gitmiş, konuk öğretim üyesi olarak bulunduğu Victoria Üniversitesi'nde akademik çalışmalarını yürütmüştür (Komisyon, 2010a: 125).

Oruç Aruoba'nın üniversitedeki görevi 1983 yılına dek sürmüş, bu tarihte siyasi gelişmelerin de etkisiyle Yüksek Öğretim Kurulu'nu protesto ederek üniversiteden ayrılmış, İstanbul'a yerleşmiştir (Komisyon, 2010a: 125). Burada kariyerine yazar ve çevirmen olarak devam eden Aruoba, Hume, Nietzsche, Kant, Wittgenstein, Rilke, Von Hentig, Celan ve Basho'dan çeviriler kaleme almıştır. Ayrıca Oluşum, Arayış, Mor Köpük, Defter, Varlık, Gösteri gibi dergilerde ve bazı gazetelerde yazıları yayımlanmış; kimi yayın kuruluşlarında yayın yönetmenliği, yayın kurulu üyeliği ve yayın danışmanlığı yapmış; bir süre de Açık Radyo'da 'Filozof Dedikoduları' isimli bir program sunmuştur (Güven 2015: 46). Bu süreçte kaleme aldığı metaforlara ve aforizmalara dayalı felsefi içerikli metinlerle dikkat çeken Oruç Aruoba, "Türkiye'nin Nietzcshe'si" olarak tanınmış ve 2012'de Kristal Lale Ödülüne de layık bulunmuştur. Yoğun yazı ve çeviri temposundan sonra İstanbul'u terk edip, İzmir'e yerleşen Aruoba, çeşit çeşit bitkiyle süslediği balkon bahçesinde doğa ile iç içe bir yaşam sürmektedir (Akkuş 2014).

İlk yazma çabası ortaokul yıllarına dayanan, hocası İoanna Kuçuradi ve Nietzsche aracılığıyla felsefeyle tanıştıktıktan sonra akademik yazarlığa başlayan Oruç Oruoba, 1973'ten itibaren de yazar olma yolunda ilk adımları atmıştır (Kuzey Yıldızı, 2002: 6). Epistemoloji ve etik alanında pek çok akademik çalışması olan, mesleki kariyeri sırasında ve sonrasında Nietzsche, Kant, Kierkegaard, Marx, Heidegger, David Hume, Rainer Maria Rilke, Von Hentig, Paul Celan ve Matsuo Basho gibi yazar, şair ve düşünürlerin eserlerini Türkçeye aktaran Oruç Aruoba, Ludwig Wittgenstein eserlerini de Türkçeye çeviren ilk isim olmuştur .

Akademik kariyerini sonlandırdıktan sonra tüm sanatlardan ayrı, yalnız felsefeyle özdeş, felsefe için ayrıcalıklı bir sanat olarak gördüğü şiire yönelmiştir (Özkan 2010: 72). Felsefe ile harmanladığı şiirleri ve metinleriyle 1990 sonrası Türk edebiyatında kendine özgü bir çizgi yakalamıştır. 1990'da yayımlanan ilk kitabı tümceler okurunu bülbüller, ağustos böcekleri, lodos, boğaz manzarası eşliğinde doğanın eşsiz güzellikleriyle selamlamıştır. Ayrıca Cemal Süreya, Edip Cansever ve Haldun Taner gibi isimlere adanmış tümceler de mevcuttur. Noktalama işaretlerinin yoğun kullanımıyla da dikkat çeken eserde, tümceler de uzunlu kısalı, değişik vurgular içerecek şekilde yer değiştirmektedir. Daha sonra yayımlanan de ki işte ve yürüme adlı kitapları tümceler'le beraber anılan Yürüme Üçlüsü olarak kabul edilmiştir. Ortak bir duyarlılığın eseri olan, dipnotlarında Sokrates, Platon, Wittgenstein, Hegel, Kant ve Nietzsche gibi filozoflara göndermelerde bulunan bu üçlemede, Aruoba'nın felsefeden şiire akan geçirgen yolculuğu da satırlara taşınmıştır.

Yürüme Üçlüsü'nden sonra 1993'te yayımlanan hani, yalnızlık, aşk, ilişkilerden dem vurarak insanın var oluş kavgasını odağına taşıyan felsefi bir sorgulamadır. Bu süreçte felsefe-şiir metinleri yanında ol/an, kesik esintiler, Geç Gelen Ağıtlar, sayıklamalar ve Ne ki hiç adlı şiir kitapları da yayımlanmıştır. 1995'de yayımlanan uzak ve 1999'da yayımlanan yakın ile felsefe ekseninde şiirden düzyazıya doğru meyleden Aruoba, gözlemleriyle bağlantılandırdığı metoforlara dayanan evrensel bir dil ve anlama ulaşmıştır. Soyut kavramları metaforlar yoluyla anlamlandırma çabasının ürünü olan uzak ve yakın'da metaforları oluşturan kavramlar da Heraklitos, Epiktetos, Nietzche, Heidegger, Spinoza, Wittgenstein ve Kuçuradi gibi felsefecilerden alıntılar yapılarak açıklanmıştır. Metaforlar, gözlemler ve felsefe arasındaki bu ilişkiler ağı, birleştirme-ayrıştırma ve anlamı geliştirme gibi yöntemlerle kurulmuştur (Sarıbaş, 2018: 11).

1999'da okurla buluşan 'Önce', İlişki Defteri' ve 'Sonra' başlıklı üç bölümden oluşan ile, yine felsefenin rehberliğinde aşk ve ilişkileri sorgulayan, bu sorgulama esnasında okuyucuya da doldurması beklenen boşluklar bırakan bir eserdir. Aynı tarihte yayımlanan Ne- Otuz Altı Tanzaku ve Ne ki hiç adlı kitaplarıyla şiir biçimini haiku türüyle yenilemiş; "dünyadaki en kısa şiir biçimi" (Tekmen 2010: 149) olarak kabul edilen bu türü Türk edebiyatında uygulayan birkaç isimden biri olmuştur. Kısa ve derin yazmaya çok elverişli bir dil olduğuna inandığı Türkçeyi haikuya elverişli bulan, ayrıca doğaya duyarlılığı sebebiyle insanla doğayı buluşturan bu türe yakın duran Oruç Aruoba, haiku kitapları kaleme almış, haiku şiirinin en büyük şairi olan Matsuo Basho'nun şiirlerini de Türkçeye aktarmıştır.

2001 yılında yayımlanan nisandan kasıma Beylerbeyi Çakarı'nın peşinde okuyucusunu boğaz ve İstanbul manzaralarıyla buluşturan Çengelköy Defteri, peşi sıra yayımlanan Doğançay'ın Çınarları ve Meşe Fısıltıları ile doğa hassasiyeti gelişerek devam etmiş, felsefi duyarlılıktan sonra doğa farkındalığı da Aruoba şiirinin ayırıcı özelliklerinden biri haline gelmiştir. 2005'te yayımlanan benlik, 'sahicilik' ve 'sahtecilik' kavramları üzerinden zamana ve mekâna bağlı olarak değişen benlik ile benliğin dışavurum sürecini sorgularken, 2010'da yayımlanan bir veda mektubu ya da bir ömrün muhasebesi olarak da algılanabilecek, Zilif, babanın henüz büyümemiş kızına gelecekte okuması için kaleme aldığı bir mektuptur. Akademisyenliği, ilklere imza atan çevrileri ve fesefe-şiir derinliğinin ürünü olan eserleriyle Oruç Aruoba, hem okurunu hem de kendisinden sonra gelen isimleri etkileyerek yeni ufuklara taşırken Türk edebiyatında da hem biçim hem de içerik olarak kendine özgü bir yol açmıştır.