Vehbi Cem Aşkun

Ahmet Yılmaz, Çağatay, O. Tekin
(d. 28 Haziran 1909 / ö. 8 Ocak 1979)
Şair, Yazar, Folklor Araştırmacısı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Sivas’ta dünyaya geldi. Babası Ömer Lütfi Bey, annesi Huriye Hanım'dır. İlkokulu Sivas’ta bitiren Vehbi Cem, Sivas Sultanisi'nin ilk kısmını 1924’te tamamlayarak İzmir Erkek Öğretmen Okulu'na gitti. 1930’da mezun oldu ve Merzifon’a ilkokul öğretmeni olarak atandı (Necatigil 1995: 51). Bu süre içerisinde Gazi Eğitim Enstitüsü'nün Türkçe Bölümü'nü bitirdi ve 1938’de Türkçe öğretmeni olarak Sivas’a atandı. Merzifon’da başladığı folklor araştırmalarını burada da sürdürdü. Ahmet Kutsi Tecer’in bu şehirde başlattığı folklor araştırmalarını onun açtığı yoldan devam ettirdi (Yalçın 2001: 109). Halk Şairlerini Koruma Derneği’nin düzenlediği Halk Şairleri Bayramı’nı düzenli olarak her yıl gerçekleştirdi. Sivas’ta bulunduğu sürede bu etkinlikleri devam ettirdi ve böylece bir anlamda Ahmet Kutsi Tecer’in başlattığı halk şairlerinin tanıtılması işini üstlenmiş oldu.

Sivas’tan sonra Erzincan’a öğretmen olarak atandı. Bir müddet sonra Eskişehir Anadolu Lisesi edebiyat öğretmenliği göreviyle ölünceye kadar yaşayacağı bu şehre gitti. Erzincan ve Eskişehir’de de folklor araştırmalarına yörenin kültürü ile ilgili incelemelere devam etti. Yaklaşık otuz dokuz yıl Türkçe ve edebiyat öğretmenliği yaptıktan sonra 1969’da emekli oldu. Eskişehir’de kurduğu düzeni bozmadan çalışmalarını devam ettiren Vehbi Cem Aşkun, 8 Ocak 1979 tarihinde geçirdiği bir rahatsızlığa bağlı olarak vefat etti. Mezarı bu şehirdedir.

Şiirlerinde ve araştırmalarında Vehbi Cem Aşkun imzasının yanında “Ahmet Yılmaz, Çağatay, O. Tekin” müstearlarını kullanan Vehbi Cem Aşkun, daha öğretmen okulu yıllarında İzmir’de başladığı yayın faaliyetlerine ölünceye kadar devam etti. İlk yazılarını ve şiirlerini İzmir’de Yeni Asır, Hizmet, Fikir gibi gazete ve dergilerde yayımladı. Ahenk, Halkın Sesi, Anadolu gazeteleri onun İzmir’de çalışmalarını gönderdiği diğer yayın organları oldu.

Merzifon’da göreve başladıktan sonra bu bölgedeki şairler üzerine bir çalışma yaptı ve bunları Merzifon Şairleri (1937) ismiyle yayımladı. Merzifon’da bulunduğu yıllarda Taşan dergisinde çeşitli yazılar kaleme alan Vehbi Cem Aşkun, Pîrî Baba (1947) ve Kurtulan Merzifon (1956) isimli çalışmalarını yine bu yıllarda yaptığı araştırmalardan hareketle yayımladı.

Vehbi Cem Aşkun’un Sivas’ta bulunduğu yıllar oldukça verimli geçti. Ahmet Kutsi Tecer’in bu şehirde başlattığı halk edebiyatı, halk şiiri, halk şairleri ve Sivas folkloru konusundaki çalışmalara devam etti. Başta Kızılırmak ve 4 Eylül gazeteleri olmak üzere Feyzi Kutlu ve Ahmet Göze ile birlikte çıkardıkları Sivas Postası ve Ülke gazetelerinde yazarlık ve yöneticilik yaptı. Sivas Halkevi’nin çıkardığı 4 Eylül gazetesindeki yazıların önemli bir kısmını kendisi hazırladı. Bu yazılarında Sivas’ın tanınmış simalarının yanında bu bölgede yetişen halk şairlerini ve Sivas folklorunu ele aldı. Bu yazılar Sivas Halkevi adına yaptığı, Sivas folkloruna ait çok önemli malzemeleri ihtiva eden ve ilk cildini 1941, ikinci cildini 1943’de yayımladığı Sivas Folkloru isimli çalışmasının esasını oluşturdu. Sivas’ta bulunduğu yıllarda Yayla (1944-1946) isminde bir de dergi çıkaran Vehbi Cem Aşkun, Çığır, Dikmen, Sanat, Ulus gibi gazete ve mecmualarda Sivas’ta bulunduğu yıllarda kaleme aldığı şiir ve yazılarını yayımladı. Uzun yıllar Sivas’ta kalan ve bölge insanı tarafından çok sevilen Emrah ile Ruhsati konusunda daha önce Eflatun Cem Güney ve Ahmet Kutsi Tecer’in yaptığı ancak bir araya getirip yayımlama fırsatını bulamadıkları çalışmalardan da istifade ederek ortaya çıkardığı Büyük Halk ve Saz Şairi Emrah, Seçme Şiirler ve Selvican Hikâyesi (1942) ve Büyük Halk ve Saz Şairi Âşık Ruhsati (1945) isimli kitapları, Sivas Kongresi (1945); Sivas Şairleri (1948) ve 1964 yılında Eskişehir’de yayımladığı Sivas Sultanı Kadı Burhaneddin isimli çalışmaları, Sivas yıllarına ait birikimin neticeleri oldu.

Terzi Baba ve Erzincan Şairleri (1956) isimli araştırması Erzincan’da bulunduğu yıllarda yaptığı araştırmaların ürünü oldu. Eskişehir ve çevresiyle ilgili araştırmalarını ise Eskişehir ve Uluları (1978) ismiyle yayımlandı. Bunlardan başka Ayet ve Hadislerin Işığında Ahlâk Sohbetleri (1964), Duygu Dünyası Mevlâna -Mesneviden Açıklamalı Seçmeler- (1970) ve Halk Edebiyatında Yerme ve Güldürüler (1973) isimli çalışmalar ondan geriye kalan diğer inceleme ve araştırmalarıdır.

Halk şiirinden önemli ölçüde beslenen ve şiirlerini hece vezniyle kaleme alan Vehbi Cem Aşkun, o döneme ait millî his ve kahramanlık duygularını sade ve akıcı bir dille terennüm etti. Yayladan Sesler -Vatani Şiirler- (1943), Göllerin Musikisi (1949), Geçmiş Günler (1960), Ölümsüz Atamıza Deyişler (1963) bu tarzda kaleme aldığı şiirlerini topladığı kitaplarıdır. Onun şiirlerinde çocuk ve çocuk dünyası önemli ölçüde yer aldı. Öğretici mahiyette kaleme aldığı şiirlerinde öğretmen kimliği ön plana çıktı. Ulusal Duyuşlar (1936), Çocuklara Şiirler (1943) ve Fetih Destanı (1955) kitapları bu tarz şiirlerinden oluşmaktadır. Oğuz Destanı (1935) ve Atatürk Köyünde Uçak Günü (1936) isimli oyunları ise çocuklar için hazırladığı diğer kitaplarıdır. Öksüz Yusuf (1958) isimli bir de hikâye kitabı yayımlayan Vehbi Cem Aşkun 1962’de Kader ismiyle bir de roman kaleme aldı.

Şiir, hikâye, roman ve tiyatro türünde kurmaca birçok esere imza atan Vehbi Cem Aşkun, aynı zamanda bir folklor araştırmacısı olarak tanındı. Ölümünün otuz yedinci yılında memleketi Sivas’ta bir sempozyumla anılan Vehbi Cem Aşkun, Türk edebiyatının üretken bir siması, çocuk edebiyatının samimi bir şairi olmanın yanında halk kültürüne ait derleme ve araştırmalarıyla da önemli hizmetlerde bulunmuş bir isimdir. Yaşadığı dönemde genç şairler için bir ilham kaynağı olan Vehbi Cem Aşkun, kendi döneminde ve daha sonraki yıllarda folklor araştırmaları yapanlar için de ufuk açıcı oldu.

Kaynakça

(2001). Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. Cilt I (Ed. Murat Yalçın). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık. s. 364-365.

Aşkun, Vehbi Cem (Tarihsiz). “Önsöz”. Sivas Folkloru I-II, Sivas 1000 Temel Eser. Ankara: BMS Matbaası. s.17-18.

Necatigil, Behçet (1995). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. ABDULLAH ŞENGÜL
Yayın Tarihi: 16.02.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Oğuz DestanıMilli Mecmua Matbaası / İstanbul1935Tiyatro
Atatürk Köyünde Uçak GünüUlus Basımevi / Ankara1936Tiyatro
Ulusal DuyuşlarKâmil Kitap ve Basımevi / Sivas1936Şiir
Merzifon ŞairleriUtku Basımevi / Merzifon1937İnceleme
Sivas FolkloruSivas Halkevi Neşriyatı / Sivas1941İnceleme
Büyük Halk ve Saz Şairi Emrah, –Seçme Şiirler ve Selvican Hikâyesi-Kâmil Basımevi / Sivas1942İnceleme
Sivas FolkloruSivas Halkevi Neşriyatı / Sivas1943İnceleme
Yayladan Sesler -Vatani Şiirler-Kâmil Basımevi / Sivas1943Şiir
Çocuklara ŞiirlerKâmil Basımevi / Sivas1943Şiir
Sivas KongresiKâmil Basımevi / Sivas1945İnceleme
Büyük Halk ve Saz Şairi Âşık RuhsatiKâmil Basımevi / Sivas1945İnceleme
Pirî BabaKâmil Basımevi / Sivas1947İnceleme
Sivas ŞairleriKâmil Basımevi / Sivas1948İnceleme
Göllerin MusikisiKâmil Basımevi / Sivas1949Şiir
Fetih DestanıAkdeniz Matbaası / Eskişehir1955Şiir
Terzi Baba ve Erzincan Şairleri, Türk Dili Matbaası / Balıkesir1956İnceleme
Kurtulan MerzifonTürk Dili Matbaası / Balıkesir1956İnceleme
Öksüz YusufTürk Dili Matbaası / Balıkesir1958Hikâye
Geçmiş GünlerPorsuk Basımevi / Eskişehir1960Şiir
KaderTürk Dili Matbaası / Balıkesir1962Roman
Ölümsüz Atamıza DeyişlerGüzeliş Matbaası / Eskişehir1963Şiir
Sivas Sultanı Kadı BurhaneddinAkdeniz Matbaası / Eskişehir1964İnceleme
Ayet ve Hadislerin Işığında Ahlâk SohbetleriHatipoğlu Yayınevi / Eskişehir1964İnceleme
Duygu Dünyası Mevlâna –Mesneviden Açıklamalı Seçmeler-Öğretmen Hatipoğlu Kitapevi / Eskişehir1970İnceleme
Halk Edebiyatında Yerme ve GüldürülerEti Matbaası / Eskişehir1973İnceleme
Eskişehir ve UlularıAkçe Halkbilim Araştırma Merkezi Yayını / Eskişehir1978İnceleme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Hüseyin Gürsoyd. 02.08.1944 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2TALİBÎ, Talip Kılıçd. 1934 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3TABİB/TABİBÎ, Ebubekir Abayd. 1928 - ö. 30.06.2009Doğum YeriGörüntüle
4SÖHRABd. 1909 - ö. 1994Doğum YılıGörüntüle
5Niyazi Durusoyd. 30 Aralık 1909 - ö. 5 Ocak 1985Doğum YılıGörüntüle
6Süheyl Bekend. 1909 - ö. 16 Ekim 1985Doğum YılıGörüntüle
7ESEMURATd. 1893 - ö. 1979Ölüm YılıGörüntüle
8BİMAR İSKENDER ELES OĞLUd. 1877 - ö. 1979Ölüm YılıGörüntüle
9ŞAKİR, Şakir Hacıyev Şahverdioğlud. 24.01.1922 - ö. 10.04.1979Ölüm YılıGörüntüle
10Yeşim Eyüboğlud. 18 Kasım 1965 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Ruhi Naci Sağdıçd. 1895 - ö. 1958MeslekGörüntüle
12Ali Akçekend. 17 Şubat 1964 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Kâmran Yüced. 1926 - ö. 13 Ekim 1986Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Levent Cantekd. 13 Mayıs 1969 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Necdet Tezcand. 08 Şubat 1942 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SEFİL, Ahmet Durmuşd. 1940 - ö. 1991Madde AdıGörüntüle
17Ahmet İhsan Gevrekd. 1926 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18MAHNİDA AHMET, Ahmet Hamdi Durgund. 1903 - ö. 1962Madde AdıGörüntüle