Madde Detay

İstanbul’da doğdu. Asıl adı Hüseyin Nihal Çiftçioğlu’dur. Atsız soyadını daha sonra almıştır. Babası Mehmet Nail Bey, annesi Fatma Zehra Hanım'dır. Baba tarafından Gümüşhane’nin Torul ilçesinden, anne tarafından Trabzon’un Kadıoğulları ailesindendir. Hüseyin Nihal, ilkokula İstanbul’da başladı. Kadıköy'deki Fransız ve Alman okullarına bir müddet devam etti. Babası Süveyş'e tayin edildi. Burada kısa bir süre Fransız okuluna gitti. İstanbul'a döndükten sonra istikrarlı bir eğitim hayatı olmadı. Birçok okul değiştirdi. Sırasıyla Cezayirli Gazi Hasan Paşa Okulu, Kadıköy Osmanlı İttihat Mektebi ve Kadıköy Sultanisi'ne devam etti. Nihayet 1922'de İstanbul Sultanisi'nden mezun oldu. Aynı yıl Tıp Fakültesini kazandı ve oradan da Askeri Tıbbiyeye geçti. Ancak üçüncü sınıfta Ziya Gökalp’ın cenazesinin kaldırıldığı gün adının karıştığı bir kavgadan dolayı buradan ayrılmak zorunda kaldı. Bir müddet farklı işlerde çalıştı. İstanbul Darülfünunu’nun Edebiyat Fakültesine ve yatılı kısmı olan Yüksek Muallim Mektebi’ne 1926’da kayıt oldu. Bu arada tecil isteği kabul edilmeyince İstanbul’da er olarak askerlik görevini yerine getirdi. Edebiyat Fakültesinden 1930'da mezun olarak eğitim hayatını noktaladı. 1931’de Mehpare Hanım'la evlenen Hüseyin Nihal Atsız, 1935’te eşinden ayrıldı. 1936’da üniversiteden dava arkadaşı Bedriye Hanım'la evlendi. Bu evliliğinden iki oğlu dünyaya geldi. Hüseyin Nihal Atsız’ın iş hayatı da öğrenciliği gibi istikrarsızdır. Bu durum onun mizacıyla bağlantılı olduğu kadar düşüncelerini açıkladığı yazıları ve konuşmalarından duyulan rahatsızlıkla da ilgilidir. Meslek hayatına, Fuat Köprülü’nün isteği ile Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü'nde asistan olarak başlayan Hüseyin Nihal Atsız, 1933’te o dönemki Millî Eğitim Bakanı Dr. Reşat Galip ile Prof. Zeki Velidi Togan arasında yaşanan bir tartışmada hocası Zeki Velidi Togan’ı destekleyen bir telgrafı bakanlığa gönderince üniversitedeki görevinden alınıp Türkçe öğretmeni olarak Malatya’ya gönderildi. Burada çok kısa süre kalan Hüseyin Nihal Atsız, edebiyat öğretmeni olarak Edirne Lisesi’ne atandı. Edirne’de çıkardığı Orhun dergisinde Türk Tarih Kurumu’nun hazırladığı tarih kitaplarındaki yanlışları ağır bir dille eleştirince aynı yıl vekâlet emrine alınarak İstanbul’a geldi. 1934-1938 yılları arasında Deniz Gedikli Okulu'nda çalıştı. Yönetimle düştüğü fikir ayrılığı yüzünden buradaki görevinden ihraç edildi. 1938'den 1944'e kadar İstanbul'da çeşitli özel liselerde edebiyat öğretmenliği yaptı. Daha sonra kendisine yöneltilen “lrkcılık-Turancılık” suçlamasıyla 9 Mayıs 1944 tarihinde tutuklandı. Yaklaşık bir yıl sonra bu suçlamadan beraat etti. Başka suçlamalarla muhatap olan ve hepsinden beraat eden Hüseyin Nihal Atsız’a 1949’a kadar resmî bir görev verilmedi. 1949'da öğretmen kadrosu ile Süleymaniye Kütüphanesine gönderildi. 1950-1952 tarihleri arasında ise Haydarpaşa Lisesi'nde çalıştı. Yaptığı bir konuşmadan duyulan rahatsızlık üzerine tekrar öğretmen kadrosuyla Süleymaniye Kitaplığına gönderildi. 1969'da en uzun süre kaldığı bu görevdeyken emekli oldu. Emekli olduktan sonra bütün zamanını inandığı davaya ayırdı. “Milliyetçi-Türkçü-Turancı” çizgide çalışmalar yaptı. Çeşitli gazete ve dergilerde yazılar yazdı. Aynı çizgideki derneklerin kurucuları arasında yer aldı; konferanslar verdi. Bu yüzden oldukça fazla sıkıntılar yaşadı. Ötüken’de yazdığı yazılardan dolayı hakkında verilen mahkûmiyet kararı kesinleşince tekrar tutuklandı. Onun eserlerinden feyz alanların yoğun başvurusu üzerine Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından 1974’te affedildi (Sertkaya 1987: 1-11). Bütün bu meşakkatli hayatına rağmen hiçbir zaman vazgeçmediği tarih araştırmalarına devam etti. Ruh Adam’ın devamı olacak dediği Yalnız Adam isimli romanının fikrî hazırlığı içindeyken kalp krizi nedeniyle İstanbul’da vefat etti.

Atsız Mecmua, Orhun, Millî Mecmua, Ötüken, Ergenekon, Çınaraltı, Tanrıdağ, Kopuz gibi dergilerde şiir, hikâye ve diğer yazıları yayımlanan Hüseyin Nihal Atsız'ın, Büyük Doğu’da Selim Pusat takma adıyla küçük roman kabul edilebilecek "Z Vitamini" isimli eseri tefrika edildi. Özellikle Orhun, Atsız Mecmua ve Ötüken dergilerinin onun mücadelesinde önemli bir yeri vardır. Okuyucularına ilk defa bu dergileriyle ulaşan Hüseyin Nihal Atsız, bu dergilerde yazdığı yazılarda “Atsız, H. Nihâl, Nihâl Atsız, Çiftçioğlu, Çiftçioğlu H. Nihâl, H. Çiftçioğlu” gibi imzaların yanında “Y. D, T. Bayındırlı, Selim Pusat, Sururi Ermete, Bozkurt, Atsız Dergi” gibi takma adlar da kullandı (Sertkaya 1987: 15).

Ondan günümüze Yolların Sonu-Şiirler (1946) isimli şiir kitabı ile Dalkavuklar Gecesi (1941), Bozkurtların Ölümü (1946), Bozkurtlar Diriliyor (1946) -bu iki eser, 1973’de Bozkurtlar adıyla tekrar yayımlanır-, Deli Kurt (1958), Z Vitamini (1959) ve Ruh Adam (1974) isimli altı romanı kaldı. Bu edebî eserlerinin yanında Divan-ı Türki-i Basit (1930), Çanakkale 'ye Yürüyüş (1933), XVIncı Asır Şairlerinden Edirneli Nazmi'nin Eseri ve Bu Eserin Türk Dili ve Kültürü Bakımından Ehemmiyeti (1934), Türk Tarihi Üzerinde Toplamalar (1935), XVinci Asır Tarihçisi Sükrüllah, Dokuz Boy Türkler ve Osmanlı Sultanları Tarihi, İstanbul (1939), Müneccimbaşı Şeyh Ahmet Dede Efendi, Hayatı ve Eserleri (1940), 900’üncü Yıl Dönümü (1040-1 940) (1940), İçimizdeki Şeytanlar (1940), En Sinsi Tehlike (1943), Türk Edebiyatı Tarihi (1943), Hesap Böyle Verilir (1943), Türk Ülküsü (1956), Tevârih-i Cedid-i Mir 'ât-i Cihân (1961), Osmanlı Tarihine Ait Takvimler I (1961), Türk Tarihinde Meseleler (1966), Birgili Mehmed Efendi Bibliyografyası (1966), İstanbul Kütüphanelerine Göre Ebüssuud Bibliyografyası (1967), Âli Bibliyografyası (1968), Âşıkpaşaoğlu Tarihi (1970), Evliya Çelebi Seyahatnamesinden Seçmeler I (1971), Evliya Çelebi Seyahatnamesinden Seçmeler II (1972) ve Oruç Bey Tarihi (1973) isimleriyle edebî, siyasî ve tarihî araştırmalar yaptı. Ayrıca başka çeşitli dergilerde kaleme alınan birçok yazısı vardır.

Fransızca, Farsça ve Arapçayı iyi bilen Atsız, aynı zamanda usta bir şairdi. Şiirlerini genelde hece vezniyle yazan şair aruzu da kullandı. Konu olarak önceliği Türk ülküsüne ve Türk kahramanlığına verdi (Suver 1978: 13). Aşk konusunu işlediği şiirleri azdır. Bazı şiirlerinde ise davasını anlattığı sırada yaşadığı yalnızlıktan ve karşılaştığı olumsuzluklardan bahseder. Hüseyin Nihal Atsız, şiirlerinde doğrudan doğruya ülküsünü anlattığı gibi, zaman zaman ülküsünün beslendiği vatan (toprak), mâzi (tarih), savaş, kahramanlık, mitoloji gibi millî kültür unsurlarına yer verdi (Ercilasun 1976: CXXXI). O da her idealist gibi, insanı sahip olduğu değerler yönünden ele aldı. Ona göre insanın gerçek değeri sahip olduğu ideal ve ülkü ile eşdeğerdir. Bunun dışındaki hayat boştur. Şiirlerinde işlediği konuları ele alışı, romanları ve ülküsünü anlattığı diğer yazılarından bağımsız değildir. Hüseyin Nihal Atsız’ın tarih araştırmaları yapması, romanlarında tarihî konulara yönelmesini kolaylaştırdı. Tarihî roman yazarlarında bulunması gereken millî şuurla yoğrulmuş coşkun bir ruh, zengin bir muhayyile gücü, yaşadığı zamanın çirkinliklerinden mazinin muhteşem zamanlarına dönme isteği Hüseyin Nihal Atsız’ın karakterinde ve mizacında var olan hususlardır. Bu mizaç, onun hayatını ve sanatını şekillendiren ana unsurdur (Tural 1976: CVII-CVIII). Türk milliyetçiliğinin öncü yazarlarından biri olan sanatkâr; Türk dilini, edebiyatını, tarihini iyi bildiği için ele aldığı konularla özellikle gençliğin dikkatini çekmeyi başardı.

Bozkurtların Ölümü ve Bozkurtlar Diriliyor isimli romanlarıyla Göktürk devrini âdeta yaşamışçasına başarılı bir şekilde yansıttı (Sertkaya 1987: 12). Birçoğuna göre Bozkurtların Ölümü ve Bozkurtlar Diriliyor romanları Kültekin, Bilge Kağan ve Tonyukuk kitabelerinin romanlaştırılmış hâlidir (Tural 1976: CXI). Her iki romanda da Türk milletinin cesur, bilgili, şuurlu ve dürüst idareciler vasıtasıyla varlığını koruyacağını, gücünü artıracağını anlattı. Osmanlı Devleti’nin siyasî yapısı gereği asırlarca uzak durulan İslamiyet öncesi tarihi, Türklüğü ve kahramanlığı her anlamda temsil eden bir kısmı tarihten alınmış kurmaca kahramanlar vasıtasıyla ve başarılı bir şekilde edebiyatın gündemine taşıdı. Bu eserler, tarihî roman türüyle birlikte ulus-inşa sürecine de önemli katkılar yaptı. Deli Kurt adlı romanında Osmanlı tarihinin ilk devrelerini romanlaştırdı. Osmanlı tarihinde Fetret devri olarak isimlendirilen Yıldırım Beyazit’ın oğulları arasındaki taht kavgasını anlattı. Bu kavgaların sebep olduğu siyasî bölünmelere ve devlet içinde sebep olduğu istikrarsızlığa işaret etti. Ruh Adam, kendisinin de ifade ettiği gibi yaşanmış bir hayat hikâyesinin romanlaştırılmış halidir. Ruh Adam'daki bazı karakterlerin gerçek hayatta kim olduklarına dair çeşitli görüşler ileri sürüldü. Selim Pusat'ın Hüseyin Nihal Atsız, Ayşe Pusat'ın ikinci eşi ve iki oğlunun annesi Bedriye Atsız, Tosun'un yazarın iki oğlundan biri olduğu sürekli dillendirildi (Küçükalcan 2015: 431). Gerçekten de Ruh Adam'daki Selim Pusat, bir anlamda Hüseyin Nihal Atsız’ın karakter ve mizacını yansıtan bir roman kahramanıdır. Diğer iki romanından Dalkavuklar Gecesi’nde mizah ve Z Vitamini’nde ise hiciv ön planda olmasına rağmen tarihî romanları kadar ilgi uyandırmadı.

Üslup yönünden kuvvetli bir sanatkâr olan Hüseyin Nihal Atsız, eserlerini akıcı, berrak ve lirik bir dille yazdı. Süsten ve özentiden uzak tabii ve canlı bir dilin peşine düştü. Coşkun bir heyecanın çerçevelediği kuvvetli bir romantizm, onun şiir ve romanlarının karakteristik çizgileridir. Diğer eserlerinde ise daha ilmî bir üslup kullanmaya özen gösterdi (Öner 1977: 67). Hüseyin Nihal Atsız; tarih, edebiyat tarihi, tenkit, tetkik, biyografi, bibliyografya ve siyasî tarih incelemeleriyle güçlü bir nesir yazarı olduğunu gösterdi. Edebiyat tarihi ve Türk tarihi üzerine yaptığı çalışmaları önemlidir. Edebiyat Tarihi isimli eseri, onun Türk edebiyatı ve sanatın temel meseleleri konusunda kendini yetiştirmiş olduğunu gösterdi. Güzel sanatlar, edebiyat ve edebiyat tarihi hakkında yaptığı tanımlar, Türk edebiyatının İslam öncesi dönemi ve Türk medeniyet tarihi üzerine yaptığı incelemeleriyle edebiyat tarihçiliğine yeni bir bakış açısı kazandırdı. Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminin en önemli eserlerinden olan ve Hüseyin Nihal Atsız’ın 1949’da yayımladığı Âşıkpaşazâde Tarihi bugün bile önemli bir başvuru eseridir. Özellikle çıkardığı dergilerde dönemin siyasi nabzını tutan yazılarıyla bir hayli ilgi uyandırdı. Uzun yıllar kütüphanede çalışması başta bibliyografya olmak üzere tarih ve edebiyat tarihi çalışmalarında etkili oldu. Türk kültürünün sorunlarını ele alan çalışmalarıyla o konudaki önemli bir boşluğu dikkatlere sundu. Özellikle Türk tarihini eksik ve yanlış ele alan çalışmaları ağır bir dille eleştirdi. Yaşadığı dönemde özellikle başta komünizm olmak üzere bölücü hareketlere karşı çıkışı ve bu konuda tavizsiz duruşu onu sert mizaçlı ve kavgacı bir kişiliğe sahipmiş gibi gösterdi. Ancak özellikle gençler üzerinde düşünceleriyle önemli ölçüde etkili oldu. Eserleri özellikle şiir kitabı ve romanları defalarca basıldı. Özellikle 2000’li yıllar Hüseyin Nihal Atsız’ın yeniden hayat bulduğu yıllardır. Türk milletinin ve Türk yurdunun geleceğine yönelik isabetli tespitleri milliyetçi çevrelerce fark edilince sanatkâr üzerine yapılan çalışmalarda da gözle görülür bir artış gözlendi (Küçükalcan 2015: 7). Ölümünden hemen sonra onu tanıtıcı ve ölümünden duyulan üzüntünün ve milliyetçilik-Türkçülük davasındaki rolünün anlatıldığı çok sayıda makale ve kitap yazıldı. Günümüzde çok okunan yazarlar arasında olan Hüseyin Nihal Atsız, edebiyata meraklı milliyetçi gençlerin ilgiyle okuduğu ve etkilendiği yazarların başında gelmektedir.