Madde Detay

1873'te Dobruca/Mecidiye'de dünyaya geldi. Ailesi Osmanlı yönetimi tarafından, bugün Romanya sınırları içerisinde yer alan Dobruca ovasındaki Mecidiye şehrine yerleştirildi. Aşkî'nin doğumundan sonra ailesi kısa süre içinde İstanbul'a taşındı. Kırım göçmeni bir aileye mensup olan İbrahim Aşkî, İstanbul'da sırasıyla Mahalle Mektebi'nde, ardından Tophane Fevziye Rüştiyesi'nde öğrenim gördü. Ardından Mekteb-i Bahriye-i Şahane'den (Deniz Harp Okulu) 1891 yılında makine mühendisi olarak mezun oldu. Burada uzun yıllar öğretmen olarak görev yaptıktan sonra 27 Mart 1914'te binbaşı rütbesiyle emekliye ayrıldı. Emekliliğinden sonra edebiyat ve matemetik öğretmenliği yapmaya devam etti, Heybeliada Bahriye Mektebi'ne öğretmen olarak atandı. Burada pek çok öğrenci yetiştirdikten sonra 1945 yılında 62 yaşındayken ikinci kez emekliliğe ayrıldı. Heybeliada Bahriye Mektebi'nde Necip Fazıl Kısakürek'in edebiyat öğretmenliğini yaptı ve onu tasavvufa ilk yönlendirenler arasında yer aldı. Bu okuldaki törenlere yıllarca 'en eski Bahriyeli' olarak katıldı. 1913'te dönemin Maarif Nazırı Şükrü Bey tarafından bu nezarete bağlı olarak kurulan Istılahat-ı İlmiye Encümeni üyesi olarak görevlendirildi. İbrahim Aşkî Tanık, 25 Ocak 1977 tarihinde İstanbul Heybeliada'da 104 yaşında hayatını kaybetti (Günaydın 2013: 68). Asıl adı İbrahim olan ve Soyadı Kanunu'ndan (1934) sonra Tanık soyadını alan Aşkî, bu künyesini sadece yazılarında ve eserlerinde kullandı.

İbrahim Aşkî Tanık, Osmanlıdan Cumhuriyet'e geçiş döneminde yaşamış bir Türk aydınıdır. İlk yazısı 17 yaşındayken Mirsad dergisinde çıkan bir tercümedir. Aynı dergide bir şiir yarışmasında da dördüncü oldu. Eğitim ve terbiye konularındaki çalışmalarıyla dikkati çeken yazar, hayatı boyunca ahlakçı bir tavır takınmış, gençlere bu tavır çerçevesinde yol göstermiş, onlara eserleri, hâl ve davranışlarıyla da örnek olmuştur. İbrahim Aşkî, Cumhuriyet Dönemi şairlerinden Necip Fazıl Kısakürek'in de (1904-1983) Bahriye Mektebi'ndeki edebiyat öğretmenidir. Aynı zamanda onu tasavvufa yönelten ilk kişidir. Bu yüzden önemli bir isimdir. Kısakürek'in "Hocalarımızın en yaşlısı, derin ve irfan sahibi, ancak birkaç tanıdığı arasında maruf ve herkesçe meçhul hususi bir kıymet." sözleriyle tanımladığı öğretmeni onu tasavvufla tanıştıran ilk kişi olmuştur. Anılarında örnek aldığı öğretmeni İbrahim Aşki'den sık sık övgüyle bahseden Necip Fazıl'a göre hocası İbrahim Aşkî Tanık, derslerinde sık sık Fuzulî'den dizeler okuyan ve parlak buluş ve nüktelere sahip bir şahsiyettir. Necip Fazıl, Kafa Kâğıdı (1984) adlı eserinde hocasından şöyle söz eder: “Tasavvufla ilk temasım edebiyat hocamız Aşkî Bey’in yol göstermesiyle başlar. İbrahim Aşkî... Bundan bir kaç yıl önce, belki 100 yaşlarında ve hiç ayrılmadığı Heybeliada’da ölen Tatar asıllı bir adam, dar bir muhitin tanıdığı ve kıymetler borsasının ismini kaydetmediği, (Şöhret afettir) sırrına ermiş bir adam... Eski bahriyeli ve sonra emekli ve bahriye mektebinde muallim... İngiltere’de tahsil görmüş, yüksek riyaziye okumuş derin irfan sahibi....” (Kısakürek 2013: 155).

Edebî çevrelerde Necip Fazıl Kısakürek’in Bahriye Mektebi’nde edebiyat hocası ve onu tasavvuf edebiyatıyla tanıştıran kişi olarak bilinen İbrahim Aşkî Tanık, hem Batı hem de Doğu kültürüne hakkıyla vakıf olan bir şahsiyettir. İngilizcenin yanı sıra Arapça ve Farsçayı bu dillerde yazılmış edebî-dinî metinleri tahlil edebilecek derecede iyi bilmektedir. Uzun yıllar ö¤retmenlik yapmasından dolayı eserleri genellikle eğitim içerikli olsa da Fuzulî Hakkında Bir İki Söz (1922) adlı risalesi, Divan şiirininen önemli isimlerinden Fuzûlî ve onun sufi yönü hakkında ilgi çekici bilgi ve yorumlar ihtiva eder.

İbrahim Aşkî Tanık’ın 1917 yılında kaleme almış olduğu Çocukların Şiir Defteri (1917) adlı eser, çocuklara belli konularda yol göstermeyi amaçlar. Din, tabiat, insan, vatan sevgisi gibi konularda farklı mesajlar içeren eser, eğitici-öğretici yönü ön planda olan didaktik bir eserdir. Bu açıdan eser, estetik yönden değil öğretici yönden değer taşımaktadır. Şair; “Halka”, “Aldanış”, “Fırtına”, “Terakkî”, “Mektebe” adlı şiirler çocukları eğlendirirken onlara bazı değerlerin önemini hissettirmeyi amaçlamıştıır. Dinî konulara önem veren şair, 36 şiirden oluşan şiir kitabına “Münâcât” adlı şiirle başlamış ve onu “Nâ’t” adlı şiir takip etmiştir. Buradan şairin dinî değerlere verdiği önem görülmektedir. Fakat dinî içerikli şiirler kitabın sadece ilk kısmında görülür. Sonrasında bu şiirler, yerini çocuklara yönelik konuların ele alındığı şiirlere bırakır. Çocukların Şiir Defteri adlı eserde birkaç şiir dışında ölçü olarak hece ölçüsü tercih edilmiştir. Daha çok yedili ve sekizli hece ölçüsüyle yazılan şiirlerde belli bir ahenk sağlamak amacıyla kafiye ve rediflerin de kullanıldığı görülmektedir (Kökçü 2015: 1620).

Çocukların Şiir Defteri adlı kitaptaki şiirler, 1910-1915 yılları arasında yazılmıştır. Şiirlerden sekizi aruz vezni ile, diğerleri hece ile yazılmıştır. Şiirlerin yirmi beş tanesinde beyit, beşinde dörtlük, kalan altısında ise serbest nazım kullanılmıştır. Şiirlerde hece ölçüsünün yanında aruz ölçüsünün tercih edilmesi, ayrıca divan şiiri nazım birim ve biçimlerinin kullanılması, divan edebiyatı geleneğinin o dönemde etkili olduğunu göstermektedir (Özdemir, 2011:11-13).

İbrahim Aşkî, ömrünü eğitim ve terbiye meseleleriyle geçirmiş bir Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi aydınıdır. O, 1914 yılında yayımladığı Mektep Terbiyesi adlı eseri ile 1940 yılında yayımladığı Terbiye İşi adlı kitaplarında eğitim ve terbiye meselesini etraflıca ele almıştır.

Edebiyat Ders Hülasaları (1921-1922) ve Fuzulî Hakkında Bir İki Söz (1922) İbrahim Aşkî Tanık'ın diğer kitaplarıdır. Türkiye Ticaret Matbaası tarafından 1955’te İstanbul’da basılan İbn Arabî’den yaptığı tercüme ile İngilizceden Tercüme Numuneleri (1916) adlı kitaplar da yazarın çeviri eserleridir.