Madde Detay

Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde Millî Edebiyatın zevk ve anlayışını sürdüren şairler arasında yer alan Osman Attilâ, 10 Mayıs 1922’de Afyonkarahisar’da dünyaya geldi. Kafkas Cephesi gazilerinden Cafer Çavuş’un üçüncü oğludur. Aile büyüklerinin söylediğine göre Osman Attilâ’nın büyük dedeleri Afyonkarahisar’a eğitim maksadıyla Ankara’dan gelmiştir. Bu yüzden şairin sülalesine “Ankaralıoğlu” denir. Osman Attilâ’nın annesi Emine Hanım, Afyonkarahisar’ın köklü ailelerinden biri olan Yolpazoğullarından Hacı Mehmet Ağa’nın kızıdır. Babasını dokuz yaşında kaybeden Osman Attilâ’nın bundan sonraki hayatında en önemli insan annesi Emine Hanım olmuştur. Şairin ağabeyleri Hayri ve Celâl ile kız kardeşi Şükriye’nin hayata tutunmasında çok büyük fedakârlıklar yapan Emine Hanım, sonraki yıllarda da Ankara’da Osman Attilâ’nın can yoldaşı olur (Şengül 2008: 37-39). Osman Attilâ, ilköğrenimini Gedik Ahmet Paşa İlkokulu’nda, orta ve lise öğrenimini Afyon Lisesi’nde tamamladı (Aşkun 1978: 5). Ancak, bitirme sınavlarına giremediği için diplomasını alamadı (Sağ 1993: 12). Henüz ortaokul öğrencisiyken Haber Gazetesi’nde mürettiplik yapan ağabeyine yardımcı olmak için çalışmaya başladı. Bu ilk iş tecrübesi aslında Osman Attilâ’nın çok sevdiği ve ömrü boyunca yapmak istediği şeydir. Nitekim önce Afyon Taşpınar’da sonra Sivas 4 Eylül’de ve Ankara’da Ülkü’de çoğu zaman fahrî olarak yayıncılık işini yaptı. Bu dergilerin tamamı Halkevleri yayın organlarıdır. 1939’dan sonra iki yıl Sivas’ta kalan şair, burada Vehbi Cem Aşkun ile tanıştı. Bu vesileyle Halkevi yayın organı olan 4 Eylül’de şiirleri yayımlandı. Daha sonra Ankara'ya gelen şair, burada Ahmet Kutsi Tecer ve Behçet Kemal'i tanıdı. O tarihte Ülkü dergisini çıkaran Ahmet Kutsi Tecer’in yanında çalışmaya başladı. Ankara, Osman Attilâ’nın gerçek kimliğini kazanacağı, sanatta ve siyasette çeşitli dostluklar kuracağı bir şehir oldu. 1965-1969 yılları arasında Afyon Milletvekili olarak TBMM'de bulundu. Osman Atillâ, Ahmet Kutsi Tecer’in teşvikiyle folklor araştırmalarına ve yayın faaliyetlerine yöneldi. Milletvekilliği sırasında Millî Folklor Enstitüsü’nün kurulması yönünde çok önemli katkılarda bulundu. 1972 yılında 50 yaşında iken Şadiye Görmen Hanım ile evlenen şair, tam da aradığı mutluluğu yakalamışken rahatsızlandı. Birkaç kez yüksek tansiyon krizi geçiren Osman Attilâ, sarılık teşhisi ile yatırıldığı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde 20 Nisan 1978’de vefat etti (Şengül 2008: 41-45).

Afyon Talebe Mecmuası’nda Osman Nuri imzasıyla ilk yazısını kaleme aldıktan sonra başta Son Posta Gazetesi, Haber Gazetesi, Taşpınar, 4 Eylül, Ülkü olmak üzere Yürüyüş, Çığır, Şadırvan gibi çeşitli dergilerde şiir ve yazıları yayımlanır (Şengül 2008: 63-102). Osman Attilâ’nın şair olmasının dışında kültür adamı olma özelliği vardır. Osman Attilâ kültür adamı olarak türkü derlemeleri yapmış, Afyonkarahisar’ın folklorik ve kültürel zenginliğini araştırmış, bu maksatla çeşitli toplantılara katılmış, bildiriler sunmuştur. Osman Attilâ, 1940’lardan 1975’e uzanan otuz beş yıllık sürede Türk şiirinde farklı bir ses olmaya çalışmıştır. Ankara’da Ahmet Kutsi Tecer ve Behçet Kemal Çağlar gibi zamanın ünlü şair ve fikir adamlarının yakınında oluşu sayesinde, zaten şiire meraklı olan Osman Attilâ, folklor araştırmalarına ve yayın faaliyetlerine de yönelir. Ellili yıllarda son derece üretken olan Osman Attilâ, sonraki yıllarda aktif olarak siyasetin içinde yer alır. Siyaset onun dikkatinin farklı noktalara kaymasına sebep olur ve şiir ilhamını zayıflatır. Osman Attilâ’nın şiirinde ferdî duyuş ve sızlanışın yanında toplum adına bir ömür boyu duyulan endişe de vardır. Bu yüzden onun şiirlerinde en fazla tabiat ve memleket teması işlenmiştir. Memleket üzerine yazdığı şiirlerle birlikte, Memleket Şiirleri Antolojisi de hazırlayan Osman Attilâ, bütün şiirleri içinde en fazla memleket temasına yer verdiği için “memleket şairi” ismi ile anılır olmuştur. Şiirlerinde sevinciyle, üzüntüsüyle değişik memleket manzaralarını anlatmaya çalışır. Memlekete ait insan manzaralarını oluşturmaya çalışırken tarih (zaman) ve tabiat unsurlarından faydalanır. Osman Attilâ’nın şiirlerinde Anadolu, coğrafî unsur olmaktan çok, bütüncü bir tarih anlayışına bağlı olarak, kolektif bir varlık hâline dönüştürülür. Toprak ve tabiatla iç içe yaşama arzusunda olan Osman Attilâ, dünyadaki vefasızlıklardan, kötülüklerden “toprak ana” dediği tabiata sığınır. Gerçek hürriyeti burada bulan Osman Attilâ, ferdî yalnızlığını tabiatla birleştirme gayreti içindedir (Şengül 2008: 136-143). Bütün bunlarla birlikte Osman Attilâ’nın şiiri; uluslaşma sürecini, Anadolu’daki zor tabiat şartlarını, Anadolu insanının yalnızlığı ve çaresizliğini, köyden şehre giden insanın doğup büyüdüğü topraklara duyduğu özlemi anlatır. Bu, o dönemde özellikle Halkevleri çevresinde gelişen şiirin de temel özelliğidir. Osman Attilâ’nın ilk kitabından itibaren sembol ve imgelerden de faydalanmayı sürdürdüğünü, sembol ve imgelerin şiire kazandırdığı özgün söyleyişleri yakaladığını söyleyebiliriz. Bu tip anlatımlar, Osman Attilâ’nın şiir dilini daha iyi kavrayabilmesini sağlamış ve ona farklı söyleyişlerin yolunu açmıştır (Şengül 2008: 202-203). Osman Attilâ’nın şiirleri ses ve ahenk unsurları yönünden de zengindir. Şiirlerini, günlük konuşma dilinin ağırlıkta olduğu, yalın ve açık ifadelerin kullanıldığı, halk diline çok yakın bir dille söylemiştir. Ancak genel anlamda Osman Attilâ; açık, duru, süslerden arınmış, okuyucunun zihnini bulandırmadan anlatan, varlıkları ve olayları olabildiğince bozmadan aktaran bir şairdir. Başta Ahmet Kutsi Tecer ve Vehbi Cem Aşkun olmak üzere Halk Evleri çevresinde şiir yazan devrin diğer sanatçıları Osman Attilâ’nın etkilendiği en önemli isimlerdir. Özellikle şiirlerinde ön plana çıkardığı memleket temasının arkasında bu kurumun ve Ülkü mecmuasının olduğunu söylenebilir.