Madde Detay

İstanbul'da doğdu. Babası Rumeli'den göç edip ticaretle uğraşan Vefâ Bey, annesi Hazine-i Hassa memurlarından Ali Kâmil Bey'in kızı Mesrûre Hanım'dır. Lise öğrenimini sırasıyla İngiliz High School, Robert College, Darüşşafaka Lisesi ve Işık Lisesi gibi okullarda tamamlayan Berna Moran, 1945'te İstanbul Üniversitesi İngiliz Filolojisi Bölümü'nü bitirdi. Mezun olduktan sonra aynı bölümde asistanlığa başlayan Moran, Halide Edip Adıvar'ın danışmanlığında İngiliz şair John Donne üzerine doktora tezini yazdı. 1951'de Ford Vakfı'ndan kazandığı bursla Cambridge Üniversitesi'nde çalışmalar yaptığı dönemde aynı bölümde görev yapan Tatyana Hanım'la 1952 yılında evlendi. Akademik kariyerine 1956'da doçent, 1964'te de profesör olarak devam eden Moran, 1958-1959 yıllarında Atatürk Üniversitesi İngiliz Filolojisi bölümünü kurdu ve bu bölümde ders verdi. İstanbul'a döndükten sonra 1981 yılında emekli olan yazar, 1993 yılında karaciğer kanserine yenik düşerek vefat etti.

Uzmanlık alanı İngiliz Dili ve Edebiyatı olan Berna Moran, akademik hayatının ilk dönemlerinde İngiliz Edebiyatına dair çalışmalar yaptıktan sonra Türk edebiyatı üzerine de metin ve edebiyat teorileri bağlamında önemli çalışmalara imza atmıştır. Bilhassa kuramsal çalışmaların eksikliğinin hissedildiği dönemlerde temel başvuru niteliğindeki yazı ve kitaplarıyla edebiyat okurunu farklı okuma stratejileriyle tanıştıran Moran, İngiliz edebiyatına olan yakınlığı sayesinde mukayeseli incelemeler de yapmıştır. Yeni Ufuklar, Birikim, Çağdaş Eleştiri ve Yeni Dergi'de eleştiri yazıları yayımlayan Moran, 1960 yılından itibaren Türk Edebiyatı üzerinde yoğun olarak çalışmaya başladı.

Edebiyat eleştirisine yeni bir soluk kazandıran Berna Moran, Türk Edebiyatı metinlerinin yazar ve devir ağırlıklı olarak ideolojik yönlendirmelerin fazlasıyla etkili olduğu eleştiri anlayışından sıyrılarak bilimsel ve felsefi temeller üzerine oturtulmuş kuramlar ışığında değerlendirilmesini sağlamıştır. Disiplinlerarası ilişkiler ışığında edebî metnin çözümlenmesi gerektiğine işaret ettiği üç ciltten oluşan çalışması Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış kitabında yer verdiği metin analizlerinde "Roman dünyasının anlaşılması açısından gerekli olan toplumsal ve siyasal açıklamalar bir dönüşüm hikâyesi şeklinde anlatılmaktadır. Ayrıca eserlerin hangi bağlama oturduğunun anlaşılması açısından kimi dönemlerin temel özellikleri bağımsız yazılarca değerlendirilmektedir." (Alver 2011: 66) Berna Moran, roman incelemelerine yer verdiği eserlerinde bir romanın nasıl tahlil edileceğini teorik olarak anlatmaktan ziyade eserin oluşumuna tesir eden ve roman tahlili ile açımlanabilecek dinamiklere dikkat çeker. Sözgelimi metin analizlerinde yapı ve temayı birbirinden ayırmak yerine her iki unsuru da birer çerçeve olarak kabul ederek romanın başarılı yönleri kadar kusurlu olduğu hususlara da dikkat çeker. Bu bakımdan onun incelemeleri sadece teknik değerlendirmelerle sınırlı olmayıp aynı zamanda sosyolojik ve tarihsel eleştirinin gereklerine de uygunluk gösterir.