Yılmaz Karakoyunlu

(d. 26 Nisan 1936 / ö. -)
Romancı, şair, tiyatro yazarı, siyasetçi, ekonomist
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul'da doğdu. İlköğrenimini Vezneciler Altıncı İlkokulunda tamamladı. Cağaloğlu Ortaokuluna devam etti. İstanbul'da Pertevniyal Lisesinde başladı ve ortaokulu burada bitirdi. Ailesinin Urfa Siverek'e taşınmasının ardından İstanbul Haydarpaşa Lisesinde yatılı olarak eğitimine devam etti. Ardından lise öğrenimini Urfa Lisesinde daha sonra 1955 yılında Diyarbakır Ziya Gökalp Lisesi'nde sürdürdü ve burada tamamladı. Liseden sonra ilk olarak tıp fakültesine kaydoldu. Kısa bir süre sonra yükseköğrenimi 1959 yılında Ankara'da Ankara Üniversitesinin Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Bölümü'nde tamamladı. Ardından 1969 yılında yüksek lisans eğitimini görmek üzere Amerika Birleşik Devletleri'nin Georgia Üniversitesinde bulundu. Michigan Üniversitesinden Efective Manager (yöneticilik) diplomasını aldı. Yüksek lisansının ardından İstanbul Üniversitesi Siyaset ve İktisat Tarihi Bölümü'nde Türk Çağdaşlaşma Sürecinin Ekonomik Boyutu adlı teziyle doktora eğitimini tamamladı.

Eğitiminin ardından iş hayatına atıldı. İlk olarak Emlak Bankası'nda müfettiş yardımcılığı yaptı ancak bu işi kısa sürdü. 1963 yılında müfettiş oldu. Askerlik görevini tamamlamasının ardından 1966 yılında Devlet Plânlama Teşkilatı Finans Şubesi Müdürlüğü yaptı. Bu dönemlerde çeşitli üniversite ve kuruluşlarda finansman konularında konferanslar verdi. 1975 yılında devletten ayrıldı ve özel sektörde çalışmaya başladı. Çeşitli şirket ve holdinglerde genel müdürlük, genel koordinatörlük, yönetim kurulu başkanlığı gibi görevleri yürüttü. Bu şirketler arasında Sabancı Holding, Kanal D televizyonu ve Tekstilbank gibi kurumlar vardır. İş hayatının dönüm noktası Banker Kastelli olarak tanınan Cevher Özden'nin şirketinde genel koordinatörlük yapmasıydı. Bu dönemde kariyeri sıkıntılı bir sürece girdi ve gözaltına alındı. Ancak Sabancı Grubunda çalışması bu kötü kaderi değiştirdi. Kariyerinin altın dönemini yaşadı. 1991 yılında ANAP ile siyasete atıldı. 1995 ve 1999 yıllarında gerçekleşen genel seçimlerde ANAP listesinden 20. ve 21. Dönem İstanbul milletvekili seçildi ve meclise girdi. Yedi yıl milletvekilliği yaptı (1995-2002). Milletvekilliği döneminde Özelleştirme ve TRT'den Sorumlu Devlet Bakanı ve Hükümet Sözcülüğü'nün yanı sıra Anavatan Partisi Genel Başkan Yardımcılığı görevlerini de üstlendi. 2002'den sonra aktif siyasi kariyerini ara verdi. 2014 yılındaki yerel seçimlerde CHP'den Urla Belediye Meclisi aday listesinde ilk sırayı aldı ve Meclis üyesi seçildi. Ayrıca İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi üyesi de oldu.

Sabah gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. Makaleleri Sabah gazetesinin Din ve Siyaset köşesinde yayımlandı. Metin yazarlığı yaptı. Türk İktisat Tarihi belgeseli 1992 yılında 8 bölüm hâlinde TRT kanalında gösterildi. Tiyatro Yazarları Derneği'nin bir üyesidir. Bu derneğin ikinci başkanlığını da yaptı. TV dizilerinde senaryo danışmanlığı yaptı (Hatırla Sevgili, Elveda Rumeli vs.).Evli ve iki çocuk babasıdır. Yaşamını Urla'daki yazlığında yazılarını yazarak sürdürmektedir.

Edebiyata ilgisi ilk olarak şiir yazmasıyla başladı. Lise döneminde başlayan bu etkilenme süreci gazel, rubâi ve murabbalar yazarak gelişti. Hem Divan hem Halk edebiyatı ürünlerini yakından inceledi. Rubâiyi kendi hislerini ve sanatını anlatması için daha uygun bir tür olarak benimsedi. "Hatasız vezin kullanımı, zengin kafiye oluşturma biçimi, özlü söyleyiş ve yoğun hayal gücünü akıcı bir üslup ile birleştirdi. Türkçe ile yeni karşılıkları bulunmamış bazı eski söz ve özdeyişleri bağdaştırdı. Türk ve dünya kültüründen geleneksel kavramlarla çağdaş yaklaşımları bir araya getirdi." (Işık 2007:2023). Bu türe yoğunlaştı. O Hayâl Aynasından (1988), Rubâiler (1994) adlı eserleri bunun bir örneğidir. Öykü yazmaya başlaması da lise yıllarına dayanır. "Âmâ" adlı ilk öyküsü 1952 yılında İstanbul Ekspres adlı gazetede yayımlandı. Çok sayıda öykü yazdı. Öykülerinden bir seçkiyi Mor Çiçekli Natürmort adıyla 1984 yılında yayımladı. Daha sonra bu eserin adı Mevsimler Eskidi Biraz olarak değişti. 1980 yılından sonra tiyatro türünde eserler vermeye başladı. Yazdığı bütün oyunlar Devlet Tiyatrosu tarafından repertuara alındı. Sokullu/Zirveden Sonra adlı oyunu ile 1989 yılında Türkiye Yazarlar Birliği "En İyi Oyun Yazarlığı" Ödülü'nü kazandı.

İlk romanı olan Salkım Hanımın Taneleri'nde (1990) İkinci Dünya Savaşı İstanbul'undaki ticaret sermayesinin el değiştirmesini ve bu süreçteki ahlaki ve kültürel yozlaşmayı; Varlık Vergisi uygulamalarıyla güç durumda kalan azınlıkların dramını hem bir ekonomist kimliğiyle hem de gerçekçi bir romancı gözüyle sentezleyerek işledi. Roman geniş kitlelere ulaşmasının ardından siyaset ve edebiyat camiasında ayrıca da toplumun çeşitli kesimlerinde geniş yankı buldu. Bunun üzerine Yılmaz Karakoyunlu şiir, öykü ve tiyatro yazarı kimliğinin dışında artık bir romancı olarak adını edebiyat çevrelerine duyurdu. Bu romanı ile 1990 yılında Yunus Nadi Roman Ödülü'nü kazandı ve eser yabancı dillere çevrildi. Roman 1998 yılında Tomris Giritlioğlu tarafından sinemaya uyarlandı. Film, 1998 Antalya Film Festivali'nde 6 dalda birincilik ödülünü aldı ve yılın en iyi sinema filmi seçildi.

Üç Aliler Divanı (1991) adlı eserinde Mustafa Kemal Atatürk'e yapılan suikastı, Cumhuriyetçiler ile İttihat ve Terakkicilerin hesaplaşmasını ve yeni Cumhuriyet anlayışını dile getirdi. Türkiye'nin yakın tarihinde yaşanmış ama tartışılmaktan, konuşulmaktan ve yüzleşmekten çekinilen konuları eleştirel bir dil ile kaleme aldı. Bu romanı ile 1991 yılında Türkiye Yazarlar Birliği'nin "En iyi Tarihi Roman" Ödülü'nü kazandı. Güz Sancısı'nda (1998) İstanbul'da Demokrat Parti döneminde gerçekleşen 6-7 Eylül olaylarını, Rum, Yahudi ve Ermeni azınlıkların ülkelerini terk etmek zorunda kalışlarını konu edindi. Fiziksel ve psikolojik baskılar, biri azınlık halktan diğeri Türk bir gencin aşk hikâyesi aracığıyla okuyucuya aktarıldı. Romanı, 1992 yılında Türkiye Yazarlar Birliği Roman Ödülü'nü kazandı ve eser yabancı dillere çevrildi.

Çiçekli Mumlar Sokağı (2000) adlı romanında Batum'dan İstanbul'a göçen ailelerin yaşadıkları, acıları, gurbette kalışlarını ve babasız kalan çocukları bir sokağı eserin merkezine oturtarak anlatmıştır. "Romanda Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünden Millî Mücadelenin başlamasına kadar olan dönemi Teşkilat-ı Mahsusa'nın çalışmalarından yola çıkarak anlattı. Cumhuriyet tarihinde çok değinilmeyen Teşkilat-ı Mahsusa'yı anlatması bakımından roman önem taşımaktadır. Romanın esin kaynağı Devlet Plânlama Teşkilatı'nda birlikte çalıştığı arkadaşı Güngör Uras'ın anlattığı hikâyelerdir." (Koyuncu 2011:4).

2004 yılında Yorgun Mayıs Kısrakları adlı romanını yayımladı. Tek Parti Dönemi ile giderek bozulan Türk siyasî yaşamının seyrini değiştiren Demokrat Parti'nin kuruluşunu ve iktidara gelişini kendi siyasi görüşleriyle temellendirerek anlattı. "Kahramanlar kurgu kişiler değil, Adnan Menderes, Celâl Bayar, Yahya Kemal ve Nazım Hikmet gerçek kişilerdi. Bu tarihi kişiliklerin özel yaşamlarıyla birlikte bir dönemin panoramasını çizdi." (Koyuncu 2011:5). Perte Ezan Vakti Beethoven (2005) adlı romanında geçerliliğini yitirmiş sol görüşlü gazeteci Haldun ile onun yasak aşk yaşadığı Pakize adlı kadın arasındaki çetrefilli aşk hikâyesini odağına yerleştirdi. Eserde yakın siyasî tarihin gelişiminden çok kişilerin kendi iç dünyalarıyla değişen düzeni arasında yaşadıkları bocalamaları anlattı. Haldun'un hikâyesinin arka planında Marksist görüşlerin hükmünü kaybettiğini eleştirel bir tutumla savundu.

"Serçe Kuşun Sonbaharı (2010) adlı romanında, pek çok tiyatro oyununa, şiire, incelemeye konu olmuş Şeyh Bedrettin'in, baldızı Mariye'ye duyduğu aşkın verdiği ilhamla zenginleşen, evirilen ruh dünyası, tasavvufun hikmetleriyle olgunlaşan fikirlerin ve başını çektiği isyanın temel nedenlerini konu edindi. Şeyh Bedrettin'in mücadelesini Yıldırım Bayezid ve Timurlenk çatışması ve Fetret Devri koşullarıyla ele aldı. Osmanlı topraklarındaki feodal düzeni, mülkün adaletini sağlamak isteyen Şeyh Bedrettin'in yarı ütopik düşünceleriyle günümüz siyasi yapısına ışık tutacak boyutta irdeledi."(Koyuncu 2011:6).

Mor Kaftanlı Selanik'te (2012) Cumhuriyet tarihinin en önemli tarihsel ve toplumsal dönemeçlerinden olan Mübadele sırasında yaşanan insan hikâyelerini, olayın siyasi yönünü de işin içine katarak anlattı. Lozan Barış Antlaşması neticesinde alınan kararlar yüzünden Türk ve Yunan topraklarının çeşitli bölgelerinde yaşanan zorlukları, hüznü gözler önüne serdi. Kahramanlarına dönemin tarihsel, dinsel ve toplumsal koşullarıyla baktığı bu eserde asker, çiftçi veya devlet adamı kim olurlarsa olsunlar, temelde bütün güçleri ve bütün zayıflıklarıyla "insan" olduklarını unutmadan, yaptıklarını yargılamak yerine onları anlamaya çalışarak ele aldı.

Ekinler Gece Büyür (2013), adlı eserinde toplumun farklı kesimlerinden seçilmiş sağlam kimlik ve kişilik sahibi kadınların öykülerini anlattı. Kadın-erkek ilişkisinden kardeşliğe, ana-oğul, usta-çırak, öğrenci-öğretmen ilişkisine varıncaya kadar, her türden insan ilişkisini ele aldı. Sahilde Zaman Bitti (2014) adlı romanında Midilli'nin Kydonia köyünden gelip Ayvalık'a yerleşen bir ailenin kızı olan Müfide Nükhet ile -aralarında belli belirsiz bir sevda olan- çocukluk arkadaşı Mehmet Sulhi Bey'in öyküsünün yanında, Pertev Mihri Bey ile "Ayvalık Fıstıkçısı" Macide Hanım'ın onlarla iç içe geçen öykülerini de anlattı. Kısa Kollu Ahtapot (2016) adlı son romanında çocuklukları birlikte geçen ancak hayatın farklı yerlere savurduğu üç arkadaş olan Misbah Bey, Selman Bey ve Başkomiser Nuri'nin hikâyesini anlattı. Misbah Bey'in kuzeni olan Selman Bey büyük bir gazetenin patronudur ve bir cinayete kurban gitmesi üzerine cinayet soruşturması Başkomiser Nuri'ye verilmiştir. Roman üç çocukluk arkadaşının yolunun tekrar kesişmesi üzerine kuruludur.

"2000 yılında yazdığı Pembe Donlu Köstebek adlı eseriyle deneme yazarlığına adım attı. Bu eserinde siyaseti mitolojik ve felsefi açıdan ele aldı. Devlet kavramını, Yunan filozoflardan İslam düşüncesine genişleyen bir düzlemde tartışmaya açtı." (Koyuncu 2011:5).

Edebiyat dışında akademik eğitim gördüğü ekonomi alanında yaptığı araştırma ve çalışmaları da yayımladı. Liberal siyaseti ve liberal ekonomik düzeni savundu. Bu düşüncelerini Türkiye'de Yabancı Sermaye (1981), Bıçak Sırtında Türkiye (1996), Liberalizm'in Türkiye Promönadı (1997), Türk Ekonomisinin Çağdaşlaşma Süreci (1997) adlı eserlerinde açıkladı.

Eserlerinde -özellikle romanlarında- seçtiği konular Türk siyasî tarihi boyunca üzerinde farklı düşünceler geliştirilen, hakkında tam olarak bir fikir birliğine varılamamış, bu nedenle irdelenmeye değer konuları tartışmaya açtı. Özgürlükçü ve aşırı uç siyasi görüşlerden arındırılmış bir yaklaşımla bu konular hakkında sağduyulu ve gerçekçi bakış açıları geliştirilebileceğine inandı. Romanlarını bu yönde tezli romanlar olarak hazırladı. Romanlarını yazarken anılardan, biyografilerden, gerçek kişi ve kurumlardan yola çıktı. En çok kullandığı teknikler arasında geriye dönüş ve özetleme tekniğinin olması bu tarzın nedenlerinden biridir. Bu yöntemler yapıtlara hem gerçekçilik kazandırmış hem de tarihi konuları neden sonuç ilişkisi içinde incelenebilecek bir tarza oturtmuştur. Kurmaca bir yapıtta bulunan belgesel anlatı yoluna gidilmiştir. Aynı paragrafta roman kişisinin hem dününü hem bugününü anlatır. Bu anlatım tarzı konuda kopukluğa neden olsa da yazarın üslup açısından edebî şahsiyetini ortaya koyuşunun bir göstergesidir.

Çok yönlü bir sanatçı kişiliğe sahiptir. Bu çok yönlülükte babasının payı büyüktü. Babasının keman çalması yazarın müziğe karşı ilgisini yoğunlaştırdı. Küçük yaşta müzik eğitimi aldı. Bunun yanında önemli müzisyenlerin arasında yetişti. Enstrüman çalmayı öğrendiği gibi aruzu da öğrendi. İki yüze yakın güfte ve bestesi de bulunmaktadır. 1999 yılında Edebiyat alanında Mevlana Büyük Ödülü'ne layık görüldü. 2000 yılında Nokta Dergisi Edebiyat alanında Doruktakiler Ödülü'nü kazandı.

Kaynakça

Ateş, Dinçer (2003). Yılmaz Karakoyunlu'nun Hayatı, Sanatı ve Romanları. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi.

"Karakoyunlu, Yılmaz" Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C.II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 2010. 589.

"Karakoyunlu, Yılmaz", Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C.V. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını. 2004. 367.

Işık, İhsan (2007). "Karakoyunlu, Yılmaz" Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. C.V. Ankara: Elvan Yayınları. 2023-2024.

Işık, İhsan (2004). "Karakoyunlu, Yılmaz" Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi. C.II. Ankara: Elvan Yayınları. 1051-1052.

Koyuncu, Nihan Nilay (2011). Yılmaz Karakoyunlu'nun Romanlarında Yakın Siyasî Tarih. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DEVRİM ÖZBEK
Yayın Tarihi: 09.09.2019
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Mor Çiçekli Natürmortİstanbul / Kent B.1984Hikâye
O Hayal AynasındanTürkiye İş Bankası / İstanbul1989Şiir
Salkım Hanımın TaneleriSimavi / İstanbul1990Roman
Üç Aliler DivanıSimavi / İstanbul1991Roman
Sokullu/Zirveden SonraKültür Bakanlığı / Ankara1992Tiyatro
Güz SancısıSimavi / İstanbul1992Roman
Rubailerİksir / Ankara1994Şiir
Bıçak Sırtında TürkiyeIrmak / Ankara1996İnceleme
Önce İnsanKültür Bakanlığı / Ankara1997Tiyatro
Kuzguncuklu FaziletKültür Bakanlığı / Ankara1997Tiyatro
Liberalizmin Türkiye PromönadıIrmak / Ankara1997İnceleme
Çiçekli Mumlar SokağıDoğan Kitap / İstanbul1998Roman
Penbe Donlu KöstebekÜmit / İstanbul1998İnceleme
Yahya Kemal ŞarkılarıTürk Musikisi Vakfı / İstanbul1998İnceleme
Parlamenter BestekarlarTBMM Kültür Sanat ve Yayın Kurulu / Ankara1999İnceleme
Mevsimler Eskidi BirazDoğan Kitap / İstanbul2000Hikâye
Yorgun Mayıs KısraklarıDoğan Kitap / İstanbul2004Roman
Perize-Ezan Vakti BeethovenDoğan Kitap / İstanbul2005Roman
Serçe Kuşun SonbaharıDoğan Kitap / İstanbul2010Roman
Serin Kız'ın GökkuşağıDoğan Egmont Çocuk Kitapları / İstanbul2011Roman
Mor Kaftanlı SelanikDoğan Kitap / İstanbul2012Roman
Ekinler Gece BüyürDoğan Kitap / İstanbul2013Roman
Sahilde Zaman BittiDoğan Kitap / İstanbul2014Roman
Kısa Kollu AhtapotDoğan Kitap / İstanbul2016Roman

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1EZHERÎd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Sabri Gürsesd. 07 Şubat 1972 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3HAYRÎ, Hayrullah Hayrî Efendid. 1818 - ö. 1866Doğum YeriGörüntüle
4Ferit Edgüd. 24 Şubat 1936 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5İBRAHİM DOĞANd. 1936 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6VAKTİDOLU/ADİL ALİ, Adil Ali Atalayd. 1936 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Ahmet Sırrı Arvasd. 05 Mayıs 1972 - ö. ?MeslekGörüntüle
8Mehmet Çağlıkasapd. 1945 - ö. 3 Ocak 2017MeslekGörüntüle
9Ferit Şahind. 5 Temmuz 1950 - ö. 1 Ekim 1997MeslekGörüntüle
10İnci Adalıd. 07 Haziran 1948 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Yusuf Şahind. 1970 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Azad Ziya Erend. 27 Ekim 1976 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13ABBAS, Abbas Yılmazd. 1950 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14ALİ, Ali Yılmazd. 1920 - ö. 1995Madde AdıGörüntüle
15Yılmaz Erdoğand. 28 Haziran 1961 - ö. ?Madde AdıGörüntüle