M. Kaya Bilgegil

(d. 1921 / ö. 21 Ekim 1987)
Akademisyen, Şair, Yazar, Edebiyat Tarihçisi, Monografi Yazarı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Kaya Bilgegil, 1921 yılında Sivas’ın Gürün ilçesinde doğdu. “Molla Velioğlu" diye bilinen bir aileye mensuptur. Babası Abdullah Efendi, Sivas İdâdisi’nde okurken "Filozof Abdullah" adı altında, o dönemde Sivas’ta çıkan mahalli mecmualarda şiirler, yazılar yayımlamıştır. Kendisine kaymakamlık görevi verilmiş ancak İstiklâl Savaşı’na zabit olarak katılan Abdullah Efendi, savaştan hasta olarak dönmüş ve 1922 yılında vefat etmiştir. Bundan bir yıl sonra da annesini kaybeden Kaya Bilgegil, 1928 yılında ilkokula Gürün’de başladı. 1934 yılında orta eğitimine Sivas’ta başlayıp daha sonra Erzurum Lisesi’nde devam etti. 1942 yılında İstanbul Kabataş Erkek Lisesi’nden, 1947’de de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden mezun oldu. Kısa sürelerle İzmit, Trabzon ve Adana Liselerinde ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nde edebiyat hocalığı yaptı. 1951 yılında Paris Sorbonne Üniversitesi'nde “Lamartine’de İstanbul” konulu teziyle edebiyat doktoru unvanını kazandı. 1966 yılında Erzurum’da Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne Yeni Türk Edebiyatı Doçenti olarak atandı. Aynı kürsüde 1970 yılında profesör oldu.1985 yılına kadar bu görevine devam eden Kaya Bilgegil daha sonra Mimar Sinan Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi olarak İstanbul’a yerleşti. 21 Temmuz 1986 yılında kırk yıllık meslek hayatını sonlandırarak emekli oldu. 21 Ekim 1987 yılında vefat etti.

M. Kaya Bilgegil, gençlik yıllarında döneminin tanınan dergileri olan; Yedigün, Düden, Değirmen, Türk Yurdu, Revue de la Littérature Comparée, Türkiyat Mecmuası, Gazi Eğitim Enstitüsü İnceleme ve Araştırma Dergisi, Bilgi, Zafer, Son Havadis, Yeni İstanbul, Ortadoğu gibi dergilerde yazılar yazdı. Öğrencilerinin hatıralarında hep nezaketi, üslubu ve engin bilgisiyle anılan Kaya Bilgegil, onlarca akademisyenin yetişmesine vesile olmuştur. Edebiyat tarihi alanında yaptığı çalışmalar dışında deneme ve tarih yazılarıyla da önemli bir boşluğu doldurmuştur.

Kaya Bilgegil, Türk edebiyatının hemen her alanıyla ilgilenmiş ve akademik çalışmalar yapmıştır. Aynı zamanda bir şair olan Bilgegil, 1944 yılında yayımladığı Cehennem Meyvası adlı kitabıyla kendi şiir anlayışını ifade etmeye çalışmıştır. Cehennem Meyvası “Şiir ve Mabadı” ve “Mensûreler Kısmı” başlığını taşıyan iki bölümden oluşur. Bilgegil, bu eserinde şaire ve şiire kendi tanımlamalarını getirir. “Bilgegil’e göre şair ilahî hayranlığı gözleyebilen, gözlediği güzellikten kaynaklanan hayranlığa, kelimelerle layık olduğu bedeni verebilen insandır.” (Erbay 1997: 144) Kaya Bilgegil bu kitaptaki şiirlerin hayatının farklı dönemlerindeki şiirleri kapsadığını ifade eder. “Bu kitap, “Cehennem Meyvası” değildir: Bazı yaprakları Cehennem Meyvası müellifinin çocukluğu ile gençliğe girişini, bazıları da asıl Cehennem Meyvası’nı takdim eder: Fal, Yalnızlık, Üç Ses, Fânî, Rakı… başlıklı parçalar, bu kadro dahilindedir.” (Bilgegil 2009: 54) der. Bilgegil’in “Tahassür” adını verdiği defterindeki şiirler 2009’da bu poetik çalışmayla birlikte yeniden yayımlanmıştır.

Kaynakça

Bilgegil, M. Kaya (2009). Cehennem Meyvası. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.

Bilgegil, Zöhre (1997). M. Kaya Bilgegil’in Makaleleri. Ankara: Akçağ Yayınları.

Erbay, Erdoğan (1997). “Şiir ve Mabadın’da Şiirin Tarifi”. TBA Prof. Dr. M. Kaya Bilgegil Armağanı. S. 5. s. 144-146.

Okay, Orhan (1992). "Bilgegil, Mehmet Kaya". TDV İslam Ansiklopedisi. C. 6. s. 156-157.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİNE BİLGEHAN TÜRK
Yayın Tarihi: 25.03.2018
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
XVIII. Asır Saz Şairlerinden Kusûrîİkbal Kitabevi / İstanbul1942Araştırma
Cehennem MeyvasıYeni Türk Matbaacılık / İstanbul1944Şiir
Abdülhak Hâmid’in Şiirlerinde Ledünnî Meselelerden Allah I. Allah ve O’nun Vücudunu İfade Eden İsimlerA.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları / Erzurum1959İnceleme
Türkçe Dil BilgisiGüzel İstanbul Matbaası / İstanbul1963İnceleme
Ziya Paşa Üzerine Bir AraştırmaAtatürk Üniversitesi Basımevi / Erzurum1970İnceleme
Tevfik Fikret’in İlk ŞiirleriAtatürk Üniversitesi Basımevi / Erzurum1970İnceleme
Mehmed Akif, Resmî Hâl Tercümesi, Basılmamış Bazı Mektup ve ManzûmeleriAtatürk Üniversitesi Basımevi / Erzurum1971Araştırma
Harâbât Karşısında Namık Kemalİrfan Yayınevi / İstanbul1972İnceleme
Şâir Şinâsi, Hal Tercümesi Üzerinde Küçük Bir Araştırmaİrfan Yayınevi / İstanbul1972İnceleme
Rönesans Çağı Cihan Edebiyatı’nda Türk TakdirkârlığıAtatürk Üniversitesi Basımevi / Erzurum1973İnceleme
Hüsn ü Aşk’a DâirDergâh Yayınları / İstanbul1975İnceleme
Yakın Çağ Türk Kültür ve Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar: Yeni OsmanlılarBaylan Matbaası / Ankara1976Araştırma
Yakın Çağ Türk Kültür ve Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar: Müteferrik MakalelerAtatürk Üniversitesi Basımevi / Erzurum1980Araştırma
Edebiyat Bilgi ve Teorileri I: BelâgatAtatürk Üniversitesi Basımevi / Erzurum1980İnceleme
Saz Şiirinin KadrolarıSalkımsöğüt Yayınları / Erzurum2012İnceleme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1TATAROĞLU, Ali Rıza Öztürkd. 1933 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2MAZLUM ALİ, Ali Gökteped. 1935 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Mahmut Temizyürekd. 21 Mart 1955 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Faik Baysald. 1921 - ö. 9 Aralık 2002Doğum YılıGörüntüle
5Suphi Taşhand. 1921 - ö. 9 Haziran 1960Doğum YılıGörüntüle
6Mehmet Çekmegild. 1921 - ö. 25 Temmuz 2004Doğum YılıGörüntüle
7FATMA/BATUR/FATMA BEHİCE, Fatma Behice Baturd. 1911 - ö. 30.05.1987Ölüm YılıGörüntüle
8Avni Givdad. 1909 - ö. 1987Ölüm YılıGörüntüle
9İLHAMÎ, Hamit İlhami Demird. 1932 - ö. 1987Ölüm YılıGörüntüle
10İdil Önemlid. 4 Aralık 1977 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Murat Üstübald. 06 Mayıs 1968 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Ahmet Cemald. 5 Mart 1942 - ö. 1 Ağustos 2017MeslekGörüntüle
13Gökçenur Ç.d. 03 Mart 1971 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Öner Yağcıd. 01 Nisan 1951 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Mevlüt Ceyland. 1958 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Zekeriya Kayad. 1950 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Emel Kayad. 03 Ağustos 1978 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Korhan Kayad. 26 Nisan 1956 - ö. ?Madde AdıGörüntüle