Madde Detay

Veli Akbulak, 1946'da Kars'ın Arpaçay ilçesine bağlı Kuyucak köyünde dünyaya gelmiştir. Eserlerinde Cananî mahlasını kullanan âşığın ailesi köyde Molla Yusufoğulları diye tanınır. Babası tarikat ehli bir köy imamı olarak görev yapar. Âşığın babası Gürcistan'ın Mumhan köyünde doğmuştur. Erzurumlu bir âlimden Osmanlı Türkçesini öğrenir. Orada imamlığa başlar ve Nakşibendi Tarikatine girer. Tarikatin şeyhi Mir Hamza Efendi'nin gazellerini çok beğenir ve bunları ilahi tarzında okur. Cananî'nin babasının tasavvufa, şiire ve edebiyata olan ilgisi onu olumlu yönde etkiler. Annesi de Gürcistan'ın Mumhan köyündendir ve o da tarikat ehli bir ailede büyür. Cananî'nin dört kız dört de erkek kardeşi vardır. Cananî 1969'da evlenmiştir. Bu evlilikten üçü erkek ikisi kız olmak üzere beş çocuğu vardır. Cananî, kendi köyü olan Kuyucak İlkokulunda eğitime başlar ve 1957'de bu okuldan mezun olur. Askerliğini tamamladıktan sonra İstanbul’a gelerek iki yıl kadar çalışır. Daha sonra 1980'de Libya’ya işçi olarak gider ve 1984'te yurda döner. Saz çalarak geçimini sağlayan Cananî 1991-1997 tarihleri arasında İstanbul’da Âşıklar Derneği’nin kurucu başkanlığını yürütmüştür. Bu tarihten sonra 2001 yılına kadar Âşıklar Kültür Kahvesi’nin işletmecisi olur. 2001'de İstanbul Halk Ozanları ve Şairleri Kültür ve Dayanışma Derneği’ni kurmuş ve 2006 yılına kadar devam etmiştir. Cananî, gerek âşık olarak gerekse geçimini sağlamak için pek çok yeri gezer. Âşıklığının ilk dönmelerinde köy köy, kasaba kasaba, şehir şehir dolaşır. İşi gereği Konya, Çorum, Kars, Kayseri, Sivas, İzmir, Bursa, İzmit, İstanbul, Erzurum, Nevşehir gibi pek çok vilayeti gezer. Ayrıca âşıklık sanatını icra etmek üzere Almanya, Fransa, Belçika gibi ülkelerde de bulunur (Yılmaz 2018).

Cananî’nin üstadı Hasretî mahlaslı Âşık Sadi Değer’dir. 1957'de çıraklığa başlar, ustası ile birlikte birçok köy ve kasaba düğününe katılır ve cemiyet içinde yer alır. 1963 yılı itibarıyla kendi şiirlerini yazmaya başlar. İlerleyen yıllarda Cananî, Kars âşıklarından âşık İlhamî’den atışma dersleri alır. Hikâye anlatmayı Âşık İslam Erdener’den, âşık havalarını Âşık Abbas Seyhan’dan öğrenir. Cananî’nin şiirlerinde, edasında ve tavrında Âşık Şenlik’in izlerini görmek mümkündür. Bununla beraber mensubu olduğu kültür dairesi ve yetişmiş olduğu coğrafya Cananî’nin yetişmesinde çok önemli bir paya sahiptir. Kars’ta yetişen Cananî, bu bölgedeki güçlü ve etkin âşıklık sanatından önemli derecede etkilenmiştir. Kendisi de bir Terekeme-Karapapak olan Cananî, Terekeme-Karapapak kültürünün çok önemli bir parçası olan âşıklık geleneğinin hem içinde yetişmiş hem de bu kültürü yaşatma hüneri göstermiştir. Cananî’nin âşıklık tarzında ve şiirlerinde bu kültür dairesinin izleri çok belirgindir.

Terekeme-Karapapak âşıklık geleneğinin mübalağasız en önemli temsilcilerinde biri olan Sabri Şimşekoğlu da Cananî’nin en yakın arkadaşlarından biridir. Cananî ve Şimşekoğlu birçok düğüne, cemiyete ve toplantıya iştirak etmiş ve beraber kaset de çıkarmıştır. Bu arkadaşlığın birbirlerine âşıklık geleneği bağlamında çok şey kazandırdığı ifade edilebilir. Cananî, şiirlerini sade bir dille yazar. Şiirlerinde Terekeme-Karapapak ağzının özellikleri görülmektedir. Mahallî söyleyişler ve kelimelere çokça rastlanılmaktadır. Cananî’nin şiirleri geleneğe uygun yazılmıştır. Koşma nazım biçiminde yazar. Yedili, sekizli, on birli ve on altılı hece ölçüsünü kullanır. Âşık Canani birçok konsere, programa ve yarışmaya katılarak sanatını hem sergilemiş hem de geliştirme fırsatı bulmuştur. 1985 yılında Konya’da düzenlenen Âşıklar Bayramı’nda üç şiiri ile farklı dallarda ödül kazanmıştır. Farklı yarışma ve programlar dahilinde yetmişe yakın onur ödülü ve plaket almıştır. Fevzi Halıcı’nın tespit ve yorumuna göre Aşık Cananî, Davut Sulari’den sonra en güzel divan örnekleri veren aşıktır ve bu yönüyle tanınmıştır. Nasihat Budur, Sadık Dost ve Kafkasya’dan Esen Rüzgâr adlı üç kaseti vardır. Şiirlerinin bir bölümü 2007'de Âşık Şenlik Baba’ya Sesleniş – Şiirler Âşık Veli Cananî adlı kitapta bir yayımlanmıştır (Yılmaz 2018) . Aşık Cananî ve eserleri üzerine üç farklı üniversitede lisans tezi hazırlanmıştır (Cansız 2007; Polat: 2009; Diker 1989).