Madde Detay

Doğu Türkistan’daki Hoten şehrine bağlı Çira kasabasında dünyaya geldi. 1957-1966 yılları arasında ilkokulu ve ortaokulu tamamladı. Yükseköğretime geçiş sınavına hazırlandığı sırada Kültür Devrimi başladığı için eğitimini devam ettiremedi ve doğduğu köyde bir süre çiftçilik yaptı, köy memuru olarak çalıştı. Aynı zamanda tarih, edebiyat, felsefe, tıp, kimya gibi bilimlere ait kitaplar okudu ve Çin yazısını kendi çabalarıyla öğrendi. 1972 yılında Şincan Üniversitesinin Edebiyat Fakültesinde lisans eğitimine başlayan yazar, 1976 yılında mezun oldu. Mezun olduktan sonra Şincañ Yaşliri dergisinde çalışmaya başladı.

Ebeydulla İbrahim, Çağdaş Uygur Edebiyatına nazım ve nesir türünde eserler kazandırdı. Edebî çalışmalarına 1963 yılında Hoten Géziti’nde yayımlanan Talmaydiken Biliki “Yorulmazmış Bileği” adlı şiiriyle başladı. Yulğun Çéçiki “Ilgın Çiçeği”, Yaşlık Nahşisi “Gençlik Şarkısı”, Térim Pesli “Ekim Zamanı”, Kıliç ve Kelem “Kılıç ve Kalem”, Hayattin Hatiriler “Hayattan Hatıralar”, Çakır Veten “Çağır Vatan”, Vetenge “Vatana”, Gül Yézam “Çiçek Köyüm”, Hoten Keğızi “Hoten Kâğıdı”, Etleske Muhemmes “Atlasa Muhammes”, Gilem “Kilim”, Mukam Hekkıde Muhemmes “Makam Hakkında Muhammes”, Köklem “Bahar”, Parçe “Parça”, Kelb Sözüm “Kalp Sözüm”, İlim “İlm”, Ömürge Hıtap “Ömre Hitap”, Dostum Bolsañ “Dostum Olursan”, Robailar “Rubailer” adlı şiirleri vardır. Keşkerde Keç “Kaşgar’da Akşam”, Keşker Bağçisi “Kaşgar Bahçesi”, Keşker Ustisığa “Kaşgar Ustasına” şiirlerinden ibaret Üç Ğezel “Üç Gazel” adlı eseri, en önemli şiirlerindendir. Ayrıca Gülzüper “Gülzüper”, Polat “Polat”, Dostumniñ Hatirisi “Dostumun Hatırası”, Çimende Toy “Çayırda Düğün”, Kara ve Ak “Kara ve Ak”, Hesen-Hüsen “Gökkuşağı” ve Tarim Akıdu “Tarım Akıyor” destanlarını yazdı. Şiir ve destanlarının yanında Acayip Közler “Acayip Gözler”, Yer “Toprak”, Kün Nedin Çıkıdu “Güneş Nereden Doğuyor?”, Serık Sebde “Sarı Süsen Çiçeği”, Hey Ademler “Hey İnsanlar”, İnsan Kediri “İnsanın Değeri”, Küleymu Ya Yiğlaymu “Güleyim mi Ağlayayım mı”, Korkunçluk Yekşenbe “Korkunç Pazar”, Heyr-Hoş Başlık “Hoşça Kal Başkan”, Üç Bolka “Üç Tane Somun Ekmeği”, Pahekler “Kumrular”, Tumanlık Dunya “Dumanlı Dünya”, Nadamet Yéşi “Pişmanlık Yaşı”, Ema “Kör” adlı hikâyeleri; Uyğur Şéiriyitidiki Aruz Vezni Toğrisida “Uygur Şiirindeki Aruz Vezni Hakkında”, Aruz Veznidiki Güzellik Elementliri “Aruz Veznindeki Güzellik Unsurları” gibi ilmî makaleleri yayımlandı. Nazugum “Nazuğum” dramasını ve Sirlık Karvan “Sırlı Kervan” senaryosunu yazdı. Ebeydulla İbrahim, Arap Yarımadası, Kore ve Japonya gibi ülkelere yaptığı ziyaretleri esasında yazdığı gezi yazıları ile, Çağdaş Uygur Edebiyatında yeni bir edebî tür olan Hatıra türünün gelişmesine katkıda bulundu. Çinceden Marko Polo “Marko Polo”, Acayip Vekeler “Acayip Olaylar”, Ecdihaniñ Öç Èlişi “Ejderhanın İntikamı” gibi kitapları, kırka yakın şiir ve eleştiri yazısını Çağdaş Uygur Türkçesine çevirdi.

Nazugum draması 1979 yılında Kültür Bakanlığı tarafından birincisi düzenlenen Münevver Sahne Eserleri birincilik ödülüne, Polat destanı 1981 yılında Münevver Edebî Eserler ikincilik ödülüne, Çimende Toy destanı 1983 yılında Tarim dergisinin birincisi düzenlenen Münevver Eser ödülüne, Üç Bolka, Pahtekler hikâyeleri ise 1984 ve 1987 yıllarında Çocuk Hizmetini Uyumlu Hale Getirme Komisyonunun Edebiyat-Sanat Komitesi, Özerk Bölge Komünist Parti Gençler Kolu Başkanlığı ve Çin Yazarlar Cemiyeti Şincan Uygur Özerk Bölgesi Şubesinin birlikte düzenlediği Çocuk Edebiyatına Dair Münevver Edebî Eserleri birincilik ödülüne layık görüldü. Ayrıca 1984 ve 1985 yıllarında iki kere “Münevver Bilim Adamı” olarak ödüllendirildi. 1989 yılında Halk Hükümeti tarafından “Münevver Uzman” olarak adlandırıldı.

Serık Sebde, Tumanlık Dunya, Acayip Közler, Yer gibi on üç hikâyesi ve bazı şiirleri Çinceye tercüme edilerek Milletler Edebiyati, Gerbiy Diyar Edebiyati gibi dergilerde yayımlandı. 1988 ve 1989 yılında yazarın Nadamet Yéşi, Yer, Kün Nedin Çıkıdu, Ema gibi hikâyeleri; Yulğun Çéçiki, Dostum Bolsañ gibi sekiz şiiri ve Kara ve Ak destanından bazı parçalar Kazakistan’da Yeni Uygur Türkçesiyle yayımlanan Kommunizm Tuğı, Yéñi Hayat gazetelerinde ve Pervaz dergisinde yazarın özgeçmişi ile birlikte yayımlandı. Bazı eserleri Bahar Cilvisi “Bahar Parıltısı”, Sırlık Karvan “Sırlı Kervan”, Toy Çaçkusi “Düğün Şekeri”, Bizniñ Evlad “Bizim Evlat”, 100 Hékaye “100 Hikâye” gibi antolojilerde ve ortaokul edebiyat ders kitaplarında yer aldı.