Madde Detay

1161/1748 yılında Bursa’da doğdu. Eşref-zâde Mehmed Fahreddin Efendi’nin oğludur. Küçük yaştan itibaren devrinin Bursa’daki önemli âlimlerinden ders aldı. Kaltakçı-zâde Halîl Efendi’den hat icazeti alıp pek çok kitabı istinsah etti. Daha sonra aile büyüklerinin yolundan giderek amcası Eşref-zâde Seyyid Şeyh Abdülkâdir Efendi’den tarikat adabını öğrendi. Babasının ölümünden sonra da Emîr Sultan Camii şeyhliğine geçti. Bu sırada Halvetiye tarikatının Bursa’da bulunan Şeyh Yakup Efendi zaviyesinin şeyhi Nuri Efendi’nin ölümü ile bu zaviyenin postnişinliğini de devraldı. Her iki görevi eş zamanlı olarak yürütürken 1198/1783-84 yılında vebadan öldü. Mezarı Şeyh Yakup Efendi zaviyesi mihrabındadır (Güzel 2021: 389-390).

Bilinen tek eseri Gülzâr-ı Sulehâ ve Vefeyât-ı Urefâ isimli Bursa vefeyât-nâmesidir.  Eserde 1722-1782 yılları arasında Bursa’da vefat etmiş ve bu şehre gömülmüş önemli kişilerin biyografilerine yer verilmiştir. İsmail Beliğ’in Güldeste-i Riyâz-ı İrfân’ına zeyil olarak yazılan eser tabakat usulüne göre tertip edilmiştir. Gülzâr-ı Sulehâ, “gülbün” adı verilen beş ana bölüm ile “fasıl” adı verilen beş alt bölüme ayrılmıştır (Atlansoy 1998:100; Kara 1995: 486).  Eserde toplam 216 kişinin biyografisi yer almaktadır (Güzel 2021: 111). Çeşitli kütüphanelerde beş nüshası bulunan eser Bilal Güzel tarafından yayına hazırlanmaktadır.  

Yazar hakkında en ayrıntılı bilgiyi veren Bursa vefeyât-nâmesi Gülzâr-ı İrfân’da Ahmed Ziyâddîn’in şiir de yazdığı belirtilmiş (Güzel 2021: 390) ancak şiirlerinden örneklere yer verilmemiştir.

Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri, Bursa Vefeyâtnâmelerindeki Şairlerin Biyografileri. Bursa: Asa Kitapevi.

Güzel, Bilal (hzl.) (2021). Mehmed Fahreddin Bursavi ve Gülzâr-ı İrfân İsimli Biyografik Eseri (İnceleme-Metin-Dizin).Doktora Tezi. Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.

Kara, Mustafa (1995). Eşrefzâde Ahmed Ziyâeddin. İslam Ansiklopedisi. C. 11. İstanbul: TDV Yay. 485-486.

Na‘îm Mehemmed Efendi

Tücâh-ı mahmiye-i Kostantiniyye’de Kâsım Paşa kasabasında ni‘met-i vücûdı âş-pez-i yed-i kudret ile puhte ve ta‘lîm ü terbiye-i esâtize-i kirâm ile çâşnî-dâr olup lezâ’iz-i ‘ilm ü ‘irfânı endûhte oldukda mahrûse-i Burusa’ya ‘atf-ı ‘inân-ı ‘azîmet ve hirfet-i kazzâzî ile iktisâb-ı vech-i ma‘îşet idüp bu hâl üzre güzârende-i vakt ü sâ‘at iken

Beyt

Kemâl ehli bulur her yirde pîrin

Kemâlün yog ise her yirde yirin

fehvâsınca merhûm-ı mezbûrun kadr ü haysiyyeti fahrü’l-mevâlî zuhru’l-ahâlî Hâdî-zâde Emîn Efendi hazretlerinün  ma‘lûm-ı sa‘âdetleri oldıkda mahkeme-i sugrâda kâtib itmekle şânını i‘lâ vü menzilesin bâlâ itmişler idi. Cüsse-i latîfleri za‘îf ü nahîf ve şi‘r ü inşâ ile ‘ârif pertev-i mihr-i ‘irfân ile tâb-nâk hoş-nüvîs ü sakkâk idi. 1166 Ramazân-ı şerîfinde ni‘met-i vücûdı matbah-ı cihândan nâ-bedîd ve ‘âzim-i dâru’n-na‘îm-i câvîd oldı. Pınar-başı Mezâr-istânında medfûndur. Bu gazel-i bî-bedel ve ba‘z-ı ebyât-ı bî-halelleri teberrüken tahrîr olındı.

Gazel

Meylüm ne gül-sitâna vü ne verd-i aladur

Kûy-ı behişt-i yara vü seyr-i cemâledür

Der-hâb seyr iden ruh-ı hûy-gerdesin seher

Dir katre katre verd-i ter üstünde jâledür

Gûyâ dehen-i tabakçe-i rûy-ı nigârda

Memlû şarâb-ı gül ile piyâledür

Pür pür nişân-ı bûse degül ‘ârızun şehâ

Açmış kenâr-ı cüda benefşîce lâledür

Lâyık kapansa rûzine-i dîde-i rakîb

Zîrâ harîm-i kasr-ı cemâle havâledür

Bir hoş nezâketle Na‘îm al ayagunı

Meyli bu çarh-ı hîle-gerün mekr ü âledür (Atlansoy 1998: 357-358).