Madde Detay

Maksut Koca, 1961 yılının mayıs ayında Kars'ın Arpaçay ilçesine bağlı Taşdere köyünde dünyaya gelmiştir. Babası İskender ve annesi Zeynep'in üçüncü çocuğudur. Âşığın dört erkek, iki kız kardeşi vardır. İlköğretimi doğduğu köyde tamamlar. Köyünde ortaokul ve lise olmaması sebebiyle eğitimine devam edemez, buna mukabil dede ve baba mesleği olan âşıklık geleneğinde kendisini geliştirmeye başlar. Sesinin güzelliği ve âşıklık yeteneği henüz ilkokul yıllarında fark edilmez. Suat öğretmenin desteği ile Arpaçay ilçesinde düzenlenen bir yarışmaya katılır ve okuduğu şiirle derece kazanır (Bolçay 2012: 24). Eğitim hayatına devam edemeyen âşık babasının çırağı olarak âşıklık sanatında kendini yetiştirmeye başlar. Feryadî'nin ustası babası âşık İskender'dir. Bir süre sonra İstanbul'da bulunan amcası Mehmet Hicranî'nin yanında yetişmek üzere gurbet yollarına düşer. Babasının yanında tamamladığı teorik eğitimini amcasının yanında eyleme dönüştürür. Âşık havalarını çalmasını amcasından öğrenir ve kendi gayretiyle sanatını ilerletir. Hicranî'nin yanında katıldığı düğünlerde ve meclislerde önceleri usta malı okur. Bir süre sonra kendi şiir ve bestelerini yapmaya başlar (Gicili 1993: 15). Amcası Hicranî üç ay sonra vefat etmesi sebebiyle bu büyük üstattan yeterince faydalanamaz. Kars'lı âşıkların birçoğu âşıklığa rüya ile başlar, fakat Maksut Koca âşıklığa rüya görerek yönelmez. Rüya ve bade kavramına inanmamaktadır (Bolçay 2012: 48). 1984'te Birsen Koca ile evlenir. Bu evlilikten Sevinç ve Ozan Emre isminde iki çocuğu dünyaya gelir. Feryadî'nin de etki etkilediği, yardım ettiği pek çok âşık vardır. Bunlardan en önemlisi oğlu Ozan Emre Koca'dır. Koca, amcasının yanında gittiği düğünler ve köy kahvelerindeki performansı ile başladığı âşıklığı bir meslek olarak sürdürür ve geçimini sazıyla kazanır. Koca yurt içinde ve yurt dışında birçok programa davet edilir. Yurtdışında Almanya, Hollanda, Fransa, Belçika, Rusya, Azerbaycan ve Amerika gibi ülkelere sayısız kere gider, sanatını icra eder.

Feryadî mahlasını ustası Âşık Memmed Hicrâni (1899-1978) ona vermiştir. Babasının yanında başladığı çıraklığını amcası Hicranî'nin yanında tamamlar. Âşık sanatının inceliklerini üstatlarından öğrenen Koca kendi azim ve iradesi ile sanatında yetkin konuma gelir. Şiirlerinde genellikle yarım uyak kullanır. Bunun yanında tam ve zengin uyak kullandığı şiirlerin sayısı da az değildir. Sadece hece ölçüsü kullanan şair anonim halk şiiri nazım biçimlerinden mani ve türkü; âşık edebiyatı nazım biçimlerinde koşma, semâi ve varsağı türünde örnekler verir. Divan ve satranç denemesi de olmuştur, fakat bu eserlerinde aruz ölçüsüyle değil yine hece ölçüsüyle yazar (Bolçay 2012: 88). Düğün ve kahvehanelerde başlayan sanatının icra ortamı, İstanbul'a geldikten sonra televizyon programları, konserler ve elektronik ortamlar olarak değişir ve genişletir. Pek çok kaset ve CD kaydı yapar. Birçok devlet ve özel televizyon kanalında programlara konuk olur ve kendi programını yapar. Âşık hakkında biri lisans diğeri yüksek lisans olmak üzere iki tez yazılmıştır (Gicili 1993; Bolçay 2012). Birsen Gicili'nin hazırladığı tezde âşığın hayatı, edebî kişiliği ve çaldığı enstrümanı inceler. Ezgi Bolçay'ın hazırladığı yüksek lisans tezinde âşığın Sular Yandı isimli kitabını ve sonrasında yazdığı 146 şiiri incelemesine konu etmiştir. Koca, kendine has üslubu, akıcı ve arı Türkçesi ile dinleyicilerini her zaman kendisine hayran bırakmıştır. Âşıklığının gereğini her zaman yerine getirmiş, korkmadan, yılmadan halkın sorunlarını dile getirmiştir. Şiirlerinde toplum, insan, ölüm, sevgi, doğa, vatan gibi temaları işler. Hikâyeciliği babası İskender Koca'dan öğrenir. Kendi tasnif ettiği Akıllı Mehmet ile Gülfidan Hanım'ın Hikâyesi ve Akıllı Mehmet haricinde Latif Şah Hikâyesi, Salman Bey Hikâyesi, Sevdâkar Hikâyesi, Kerem ile Aslı, Leyla ile Mecnun, Şahsenem ile âşık Garip Hikâyesi gibi çeşitli halk hikâyeleri bilmektedir.