Madde Detay

Cumhuriyet döneminin önemli yazarlarından biri olan Enver Naci Gökşen, 1916 yılında İstanbul’da doğdu. Çocukluğu Osmanlı Devleti’nin yıkılışı ile Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarına denk geldiğinden yazarın eserleri önemli bir döneme tanıklık etmektedir. “Köklü ve zengin bir aileye sahip olan yazarın annesi İstanbullu bir subay kızıdır. 1945 yılında annesini kaybeden yazar, annesini hayatının ilk öğretmeni olarak görmekte ve Türkçeyi annesi sayesinde öğrendiğini belirtmektedir. Gökşen, ilkokulu ve ortaokulu Üsküdar’da okumuştur.” (Aksun 2010: 18) Enver Naci Gökşen, Cumhuriyet’in kuruluşu ile birlikte, ülke genelinde sosyo-kültürel pek çok değişime tanıklık etmiştir. Yazar, ortaokuldan sonra başladığı İstanbul Öğretmen Okulu'nu 1935 yılında bitirmiş ve daha sonra Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü'nü kazanmıştır. 1937 yılında öğretmenlik yapmaya başlayan Gökşen’in ilk görev yerinin Adapazarı Ortaokulu olduğu bilinmektedir. 1951 yılında İstanbul Eğitim Enstitüsü ve İlköğretmen Okulu'na atanarak emekli olana kadar burada görevine devam etmiştir. İki evlilik yapan ve çocuğu olmayan yazar 1962 yılında İlhan Gökşen ile evlenmiştir. 1974 yılında kalp krizi geçiren Gökşen, uzun süre hastanede yatmıştır. Şeker hastalığına da yakalanan yazar, Atatürk Yüksek Öğretmen Okulu'ndan aynı yıl emekliye ayrılmıştır. Emekli olduktan sonra öğrencisi Mehmet Turgut’un sahibi olduğu Bilgi Başarı Yayınevi'nde çocuklara yönelik eserler üzerinde çalışmalar yapmış, vefatına kadar eserlerini bu yayınevinden çıkarmıştır. Ayrıca burada çıkan diğer kitapların pedagojik açıdan çocuk edebiyatına uygunluğunu kontrol ederek görevine devam etmiştir (Aksun 2010).

Enver Naci Gökşen’in yazarlık yolundaki ilk adımı gençlik yıllarına uzanmaktadır. İlk yazıları Yarımay, Uyanış, Yeniadam gibi dergilerde çıkmıştır. Bu dergilerde aynı zamanda devrin önemli edebiyatçıları ile tanışma fırsatı bulmuştur. Türk Dili dergisinde ilk yazısı 1955 yılında yayımlanmıştır. “1955-1976 yılları arasında, Türk Dil Kurumunun aylık dergisi Türk Dili dergisinde çok sayıda yazısı yayımlanan Enver Naci Gökşen” (Sarı 2010: 433), başta çocuk eğitimi ve edebiyatı olmak üzere Türk dili meselesi, etimoloji gibi çok çeşitli konularda bilimsel yazılar yazmıştır. Farklı konularda yazılmış yüzden fazla makalesi ile çok sayıda hikâyesi vardır. “Türk Dili dergisinin yanı sıra Köy Postası, Ilgaz, Hisar, Tedrisat Mecmuası gibi dergilerde de sürekli yazarlık yapmıştır. Çapa Öğretmen Okullarının bir yayın organı sayılan Tedrisat Mecmuası'ndaki yazıları Enver Naci Gökşen’in Çocuk Edebiyatı kitabının ilk çalışmalarıdır. Türk Dil Kurumunun yönetim kurulu üyesi olan Enver Naci Gökşen, Yazım Kılavuzu, Türkçe Sözlük, Atasözleri, Deyimler, Terimler Sözlüğü gibi başvuru kitaplarının geliştirilmesinde ve yenilenmesinde çok büyük katkılar sağlamıştır” (Aksun 2010: 20). Çocuk edebiyatı alanında teorik bilgilerin yer aldığı ilk kaynak kitaplardan olan Çocuk Edebiyatı kitabını yazan Gökşen adına öykü dalında “Enver Naci Gökşen Öykü Yarışmaları" düzenlenmekte, ödül verilmektedir. Yazar, aynı zamanda Gazeteciler Cemiyeti ve Türk Dil Kurumu üyeliklerinde bulunmuştur. 1986'da İstanbul’da vefat eden Gökşen, Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilmiştir.

Enver Naci Gökşen, Cumhuriyet döneminin ufku geniş eğitimci-yazarlarından biridir. Hikâye, masal, biyografi, fıkra, radyo için oyun olmak üzere pek çok türde kitabı olan yazarın, yazma ve dil meselesine dair çeşitli çalışmaları da vardır. Gökşen, hikâyelerini ağırlıklı olarak tarihî konularda yazmıştır. Dönem itibarıyla tarihî olayların pek çok hikâye ve romanda işlendiği, millî mücadele ruhunun edebî eserler aracılığı ile gelecek nesillere aktarılmaya çalışıldığı görülür. Gökşen; Estergon Kalesi, Plevne Siperlerinde, Bir Mehmetçik, Çocuklara Tarihimizden Hikâyeler adlı eserlerinde tarih konusunu işlemiştir. Bununla birlikte aile, eserlerinde sıklıkla ele alınan bir diğer konu olarak göze çarpar. “Yazar hikâyelerinin birçoğunda ailenin çocuk hayatındaki önemi üzerinde durmuş ve topluma yararlı olamayan bireylerin sorumluluğunu ailelere yüklemiştir. Özellikle 'annenin çocuk eğitimindeki yeri' vurgulanmış, 'Anne nasılsa çocuk da öyledir.' mesajı verilmiştir” (Aksun 2010: 267).

Yazarın, derlediği fıkraları topladığı Nasrettin Hoca’dan Fıkralar adlı bir fıkra kitabı ile çocukların yaratıcılığını ve hayal gücünü geliştirmeyi amaçlayarak yazdığı Masal İçinde Masal adını taşıyan bir masal kitabı bulunmaktadır. Masal konusuna bilhassa değinen yazara göre “Çocukta ana dili kavramasına, gelişmesine büyük bir hizmeti olan masal, aynı zamanda çeşitli faydalar sağlayan bir sanat ve terbiye aracıdır. Henüz okuma yazma bilmeyen okulöncesi çağındaki yavruların başlıca fikir ve duygu besinini masallar teşkil eder” (Yılmaz 2012: 302). Enver Naci Gökşen, yazarlık yeteneği gelişmiş ve farklı türlerde rahatça eser verebilen bir yazardır. Onun radyo oyunu olarak yazdığı eserlerinin toplandığı Armağan adlı kitabı ile edebiyatın ünlü simalarından Behçet Kemal Çağlar ile Mehmet Emin Yurdakul anısına hazırladığı biyografik eserleri buna örnektir.

Gökşen, hem yazar hem eğitimci olarak Cumhuriyet döneminin en önemli konularından biri olan Türk dili konusuna da el atmış, Türk dili ile ilgili pek çok konuda yazılar kaleme almıştır. Dil ve imla meselesine dair düşüncelerini ve önerilerini Yazma Yolu ve Yeni İmla Kuralları ile Kompozisyon İlkeleri ve Antoloji adlı eserlerinde ortaya koyar. Atasözleri ve deyimleri derleyerek oluşturduğu Atasözleri ve Deyimler adlı çalışma ile yazdığı Türkçe Sözlük, dönem itibarıyla alanının önemli eserlerindendir. “Gökşen’in üzerinde yoğunlaştığı konulardan biri de Atatürk ve devrimleri, özellikle de Dil Devrimi’dir. 'Ulusunun öz varlığını, gerçek ruh yapısını çok iyi anlamış bir halk adamı' diye tanımladığı Atatürk’ü ve onun devrimlerini yeni nesillere anlatmak için Türk Dili dergisinde sekiz yazısı yayımlanır” (Sarı 2010: 437).

Enver Naci Gökşen’in çocuk edebiyatının gelişmesi yolundaki katkıları takdire şayandır. Yazarın, çocuklar için yazılan şiir konusuna değindiği, çeşitli yazılar ile görüşlerini ortaya koyduğu görülmektedir. Gökşen, çocuklar için yazılan şiirin uyaklı ya da uyaksız olmasının bir öneminin olmadığını belirtir. Ona göre önemli olan söyleyiş kolaylığı ile şiirin kulağa hoş gelmesi yani ahenkli olmasıdır (Turan, Gücüyeter 2005). Yazarın genel olarak eserlerinde iyi rol-model çizmeye çalıştığı görülür. Bununla birlikte eserlerinden bazıları konu ve içerik olarak birbirine benzerdir. Bu benzerlik çoğu zaman yazılan hikâyelerin radyo oyunu olarak tekrar düzenlenmesinden kaynaklanmaktadır. Enver Naci Gökşen, başta çocuk edebiyatı ile ilgili olmak üzere eğitim-öğretim, dil, inkılaplar, edebiyat gibi konularda eserler yazmış, dönemin kültürel özelliklerini eserlerinde yansıtmış, Türk dili alanında başarılı çalışmalar ortaya koymuştur.