Madde Detay

25 Ocak 1923'te İstanbul Nişantaşı'nda doğan yazarın tam adı Mustafa Hıfzı Topuz'dur. Kimi eserlerinde Topuzoğlu imzasını da kullanmıştır. Babasının adı Ahmet Rami, annesinin adı Melahat'tır. Çocukluğunda kendisiyle ilgilenen kişi Şeyh Edebali soyundan gelen anneannesi Rebia Hanım'dır. Yazar, babasının ikinci eşinden doğan beş kardeşin dördüncüsüdür. Bunun yanında babasının ilk eşinden de bir kardeşi bulunmaktadır. Hıfzı Topuz, ilkokula Galatasaray'ın ilk bölümü olan Saint Jean-Baptiste'de başlamış; ilkokulun üçüncü ve dördüncü sınıflarını babasının işleri sebebiyle gitmek zorunda kaldığı Ankara'da İnkılâp İlkokulu'nda okumuştur. Beşinci sınıfta tekrar Galatasaray'a dönmüştür. Bu dönemde babası iflas ettiği için anneannesinin desteğiyle eğitim almıştır. Ortaokul ve liseyi tamamladığı Galatasaray'da İsmail Habip Sevük, Esat Mahmut Karakurt, Halit Fahri Ozansoy gibi tanınmış şahsiyetlerden ders alma fırsatı yakalamıştır. Liseyi bitirdikten sonra bir yıl Güzel Sanatlar Akademisi'ne devam etmiştir. Daha sonra burayı bırakarak İstanbul Hukuk Fakültesi'ne girmiş ve buradan 1948 yılında mezun olmuştur. 1949'da daha önceden tanıdığı Nezihe Hanım'la evlenmiştir. Fakültede okurken çalışma hayatına atılmış ve 1947'den itibaren önce muhabir daha sonra yazı işleri müdürü olarak Akşam gazetesinde çalışmıştır. 1952'de kurulan İstanbul Gazeteciler Sendikası'nın kurucuları arasında yer almıştır. 1947-1957 yılları arasındaki makale ve röportajlarını çeşitli gazete ve dergilerde yayımlamıştır. 1957 yılında Fransa'ya eğitimi için gitmiştir. Strasbourg'ta Uluslararası Gazetecilik Eğitim Merkezi'nde yüksek lisans yapmıştır. Ardından Strasbourg Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde doktora eğitimini tamamlamıştır. Doktora Tezi Türk Basınında Dış Haberler başlığını taşımaktadır. Fransa'daki eğitimini sürdürürken bazı gazete ve dergiler için röportajlar yapmıştır. 1959-1983 arasında, kısa aralar olmakla birlikte, UNESCO'da Özgür Haber Dolaşımı Şefi olarak görev almıştır. Bu görevi sırasında uluslararası alanda basın çalışmaları gerçekleştirmiştir. Afrika'nın çeşitli ülkelerinde, Hindistan'da, Filipinler'de eğitim seminerleri düzenleniştir. 1974 yılında izinli olarak geldiği Türkiye'de kendisine dönemin TRT genel müdürü olan İsmail Cem tarafından TRT'de çalışma teklifi yapılmıştır. Bu teklif üzerine 1974-1975 yıllarında yaklaşık bir yıl radyolardan sorumlu genel müdür yardımcılığı yapmıştır. Bu görevinden sonra tekrar UNESCO'ya dönmüştür.

Hıfzı Topuz, 1983 yılında UNESCO'daki görevinden emekli olup Türkiye'ye dönmüştür. İlk olarak Ercan Arıklı ile birlikte bir dergi çıkarma çabası içine girmiş; ancak Ercan Arıklı'nın projeyi hayata koymak için içinde bulunulan dönemin uygun olmadığı düşüncesi nedeniyle bu projeden vazgeçmiştir. Aynı yıl üniversitelerde dersler vermeye başlamıştır. Önce rektör Yılmaz Büyükerşen'in önerisiyle Anadolu Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde sonra Niyazi Öktem'in önerisiyle İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde siyasal iletişim, uluslararası iletişim, radyo ve televizyon tarihi gibi dersleri yürütmüştür. Yazar, 1986 yılında kısa adı İLAD olan İletişim Araştırmaları Derneği'ni kurmuştur. Doksanlı yılların sonlarında roman yazmaya başlayan yazar, yazı çalışmalarını büyük ölçüde bu eksende sürdürmüştür. Bir çocuk babasıdır. Hıfzı Topuz, 26 Eylül 2023 tarihinde İstanbul'da vefat etti. 28 Eylül 2023'de Teşvikiye Camiinde kılınan cenaze namazından sonra Feriköy mezarlığında defnedildi. 

Türkiye Yazarlar Sendikası, PEN, Yazarlar Derneği, Basın Ahlak Konseyi, İletişim Araştırmaları Derneği gibi oluşumlara üye olan Hıfzı Topuz'un aldığı ödüller şöyle sıralanabilir: Sertel Demokrasi Ödülü (1998), Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Basın Özgürlüğü Ödülü (2003), Lions Kulüpleri Federasyonu Atatürk Barış Ödülü (2004), Osmangazi Üniversitesi Onursal Doktora Ödülü (2005), Başın Öne Eğilmesin ile Orhan Kemal Roman Ödülü (2007), UNESCO tarafından verilen Uluslararası İletişim Araştırmaları Birliği 50. Yıl Ödülü (2007), Yeni Kuşak Köy Enstitülüleri Derneği tarafından verilen Aydınlanma Onur Ödülü (2012), Kongo'da verilen Lubumbashi İletişim Fakültesi Onursal Doktora Ödülü (2013), Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kültür Hizmeti Onur Ödülü (2014), Galatasaraylılar Derneği Onur Ödülü (2014).

Hıfzı Topuz yazı yaşamına 1940'lı yıllarda başlamıştır. Bununla birlikte 1990'lı yıllara kadar roman ya da hikâye yazmamıştır. 1990'lara kadar daha çok inceleme ve araştırma yazıları kaleme almıştır. 1947-1957 yılları arasında yazdığı ilk yazılarını Akşam, Vatan, Öncü, Cumhuriyet, Milliyet gibi gazetelerde yayımlamıştır.

Yazarın ilk romanı olan Meyyâle, 1998'de basılmıştır. Yazar, ilk romanını 75 yaşında çıkarmıştır. İlk romanının ardından on altı roman daha çıkarmış ve toplamda on yedi roman sahibi olmuştur. Bunun yanında 2015 yılında bir de hikâye kitabı yayımlamıştır. Yazarın yayımladığı on yedi romanın on biri tarihî, altısı ise biyografiktir. Yazarı belirli bir yaştan sonra romana, hikâye yazmaya yönelten temel sebepler başta kendi ailesi olmak üzere geçmişle ilgili topladığı belgeleri ve tanıdığı, benimsediği kişilerin hayatlarını, yaşadıklarını anlatı türleri içerisinde ifade etmektir (Yürek, Sarıkaya 2016: 100).

Tarihî romanlardan Meyyâle (1998), yazarın anneannesinin annesinden hareketle 1857-1918 arası Osmanlı Devleti'nin anlatıldığı; Avrupa, Rusya ve Kafkasya’dan da bahseden bir romandır. Paris'te Son Osmanlılar'da (1999), 1850'lerden 1920'lere kadarki dönem anlatılmıştır. Abdülmecit'in kızı olan Mediha Sultan ekseninde dönen romanda Batılılaşma çabaları, siyasi mücadeleler irdelenmiştir. Hatice Sultan (2000), III. Mustafa'nın kızı ve III. Selim'in kız kardeşi olan Hatice Sultan'ın 1768-1822 yılları arasında süren yaşamını ön plana çıkarmakla birlikte Osmanlı'nın değişme, Batılılaşma çalışmalarını ele almıştır. Gazi ve Fikriye (2001), Mustafa Kemal Atatürk'ün doğduğu yıl olan 1881'de başlar ve Fikriye'nin öldüğü 1924'te biter. Eserin adından anlaşılabileceği üzere Mustafa Kemal Atatürk ve Fikriye odaklı gelişmeler başta olmak üzere Mustafa Kemal Atatürk'ün anlatılması söz konusudur. İttihat ve Terakki; Enver, Talat ve Cemal Paşalar; Damat Ferit Hükümeti, saltanat ve hilafetin kaldırılması gibi hususlar eserde yer bulmuştur. Milli Mücadelede Çamlıca'nın Üç Gülü (2002), 1918-1923 yılları arasındaki beş yılın, Millî Mücadele'nin anlatıldığı bir romandır. Perihan, Neriman ve Ümran adlı Çamlıcalı üç kız kardeşten yola çıkan eserde bağımsız bir vatanı savunan asker, sivil ve aydın kesimin kurtuluş çabaları vurgulanmıştır. Mücadelenin kurtuluşla bitmesi ve sonrasında Cumhuriyet'in kurulduğu yıllarda yaşanan kimi sıkıntılar da yansıtılmıştır. Devrim Yılları (2004) adlı romanda başkişi Samim Rıza ve Fransız olan sevgilisi Colette Cordier'in çevresindeki gelişmelerden hareketle Kurtuluş Savaşı bittikten sonra Cumhuriyet içerisinde yapılmaya çalışılan devrimler, İzmir Suikastı, Menemen Olayı gibi hususlar işlenmiştir. Tavcan (2005), köy enstitülerini anlatmaktadır. Enstitülerin kuruluşu ve kapanışı ön planda olmakla birlikte 1934-1946 yılları arasındaki dönemde yaşanan çeşitli gelişmeler Sadi ve Tavcan aşkından hareketle ele alınmıştır. Özgürlüğe Kurşun (2007), başlıklı eserde yazar 1909-1926 yılları arasında öldürülen beş gazeteciyi anlatmaktadır. Bunun yanında Birinci Dünya Savaşı, Çanakkale Savaşı, Kurtuluş Savaşı, İttihat ve Terakki, Teşkilat-ı Mahsusa, İzmir Suikastı gibi hususlar da eserde yer bulmuştur. Yazar, bu eserinde özellikle kendisinin de içinde bulunduğu basın dünyasında yaşanan cinayetleri ön plana çıkarmış, onlara karşı durmuştur. Kara Çığlık (2008), Afrika'da geçen bir romandır. Bu roman 1957 yılında dönemin siyasi ortamından kaçmak için Afrika'ya giden gazeteci Vedat Sonçağ'dan hareket etmiş ve Kongo'daki bağımsızlık mücadelesini, bu süreçte yaşananları irdelemiştir. Abdülmecit, İmparatorluk Çökerken Sarayda 22 Yıl (2009) adlı eserde, Osmanlı Devleti'nin 1839-1822 yılları arasındaki dönemi söz konusu edilmiştir. Anlatılan dönem, padişah Abdülmecit çevresinde gelişen olaylar üzerinden aktarılmıştır (Yürek, 2016: 81-85). Şanlı Kanlı Yıllar: Osmanlı'da III. Murat ve III. Mehmet Dönemi (2017) başlıklı roman ise adından da anlaşılabileceği üzere peş peşe gelen ve 16. yüzyılın sonu ile 17. yüzyılın başına denk düşen III. Murat ve III. Mehmet'in padişahlık yıllarına ayna tutmaya çalışmıştır. Yazar kaleme aldığı tarihî romanlarda, Kara Çığlık hariç, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 16. yüzyıldan 20. yüzyıla kadarki dönemleri üzerinde durmuştur. Kara Çığlık adlı romanda ise başta Kongo olmak üzere Gana, Senegal'in ön plana çıkarıldığı Afrika tarihi işlenmiştir.

Biyografik romanlardan Taif'te Ölüm (1999), Mithat Paşa'nın; Başın Öne Eğilmesin (2006), Sabahattin Ali'nin; Hava Kurşun Gibi Ağır (2011) Nazım Hikmet'in; Elbet Sabah Olacaktır (2012), Tevfik Fikret'in; Vatanı Sattık Bir Pula (2013), Namık Kemal'in; Çılgın ve Özgür (2014) ise Neyzen Tevfik'in hayatını romanlaştırır. Biyografik olan bu romanlar, belirtilen şahsiyetlerin hayatını anlatırken dönem içerisinde yaşananlara da değinmiştir.

Hıfzı Topuz tarihî ve biyografik romanlarını bilgi vermek için yazmıştır (Yürek, Sarıkaya 2016: 104). Yazar, romanlarının her birinde bir kişi, bir dönem ya da ikisinin birden hakkında bilgi vermiştir. Yazar bunu yaparken roman sanatının kurgu, teknik gibi özelliklerini önemsememiştir. O, kendi hayat görüşünden hareketle bazı dönemleri ve kişileri ön plana çıkarmıştır. Bu yönüyle Hıfzı Topuz'un romanları tarihî ve ansiklopedik bilgi vermekten öteye geçememekte (Yürek, Sarıkaya 2016: 105), estetik açıdan doyurucu olamamaktadır (Reyhanoğulları 2013: 2172).

Romanlarda ön plana çıkan kişiler tarihî ve biyografik roman yazılmasına bağlı olarak bazı istisnalar hariç yaşamış kişilerdir. Söz konusu edilen kişiler olaylar içerisindeki konumlarıyla ele alınmış, onların bireyselliklerine nüfuz edilememiştir. Yazarın bu bağlamda herhangi bir kaygısı da söz konusu değildir. Yazar, sadece olaylar, gelişmeler üzerinde yoğunlaşmıştır.

Kişilerde görülen yüzeysellik mekânlarda da mevcuttur. Romanlardaki mekânlar, genel olarak olay yeri olmanın ötesine geçememiştir. Ayrıntılı mekân tasvirlerinin olmadığı romanlarda kişilerle mekân arasında genelde bağ kurulamamış; mekânlara farklı işlevler yüklenememiştir.

Romanların anlatımına bakıldığında anlaşılma kaygısının ön plana geçtiği görülmektedir. Anlaşılma kaygısı taşıyan yazar sade ve sürükleyici bir anlatımı tercih etmiştir. Yazar, anlaşılamayacak sözcük kullanımından kaçınmış, hatta bu tarz kelimeler içeren metinleri günümüz Türkçesine çevirme yoluna gitmiştir. Aynı zamanda yazar, olayları, kişileri anlatırken objektif olamamış kendi bakış açısını yansıtıp taraflı bir anlatımı tercih etmiştir.

Belirtilen roman özellikleriyle yazarın eserleri, sanatsallıklarından ziyade içerikleriyle ön plana çıkmış ve dikkat çekmiştir. Genel olarak Osmanlı Devleti'nin, Osmanlı saray yaşantısının, Çanakkale ve Kurtuluş savaşlarının, Türkiye Cumhuriyeti'nin kimi dönemlerinin, Türk tarihi ve edebiyatı açısından önemli şahsiyetlerin anlatıldığı romanlar roman sanatı bağlamında nitelik eksikliği içermekle birlikte oldukça ilgi çekmiştir.

Yazarın yayımlanan tek hikâye kitabı 2015 yılında çıkmış olup Gizli Aşklar: Yaşanmış Hikâyeler başlığını taşımaktadır. Bu kitapta yazar, 1950'li, 1960'lı yılların Paris ve İstanbul'unda yaşanmış hikâyeleri yazmıştır. Bu hikâyelerin kimisi bizzat yazar tarafından yaşanmış iken kimileri de onun arkadaşlarından başından geçmiş ve yazara anlatılmıştır.