Madde Detay
İshak Refet Işıtman
(d. 1891 / ö. 17 Ekim 1946)
Şair, yazar, öğretmen, milletvekili
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Nüfus cüzdanı suretinde ismi, "İshak Işıtman" şeklinde kayıtlıdır. Mehmet İzzet Bey ile Fatma Hanım'ın oğlu olarak 1891 yılında Ayıntap'ta (Gaziantep) doğdu. Ayıntap'ın eski ve köklü ailelerinden Ali Efendioğulları'ndandır. İshak Refet, 1906 yılında Ayıntap Rüştiyesini bitirdikten sonra 1909'a kadar Ayıntap Kolejinde okudu, 1913 yılında İstanbul Hukuk Fakültesinden mezun oldu. 1914’te Ayıntap Ticaret İdadisine Türkçe öğretmeni olarak atandı, 1915 yılına kadar bu görevine devam etti. 1915-1918 yılları arasında Bandırma ve Gelibolu’da askerlik yaptı. 1918’de askerden terhis edilince İstanbul'a geldi, bir süre bu şehirde yaşadı. 1919’da Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki kurtuluş mücadelesine destek vermek amacıyla memleketi Antep’e döndü. Orada bir yandan Kurtuluş Savaşı'nı teşkilatlandırırken bir yandan da öğretmen olarak görev yaptı. İşgal kuvvetlerinin takibi üzerine önce Birecik’e, oradan da Malatya’ya geçti. Daha sonra Kütahya’ya geçerek Kuva-yı Milliye hareketine destek verdi. Batı cephesinde pek çok yerde savaştı, 1920 Ağustos’unda Ankara’ya geldi. Maraş Milli Eğitim Müdürlüğü’ne tayin edildi. Maraş’ta üç sene kaldı, 1923’te Antep düşmanlardan kurtarılınca Antep Millî Eğitim Müdürlüğü’ne, 1924’te Sivas Millî Eğitim Müdürlüğü’ne atandı. Bir süre sonra Maarif Müfettiş-i Umumiliği’ne atanan İshak Refet, bir süre sonra Ankara Millî Eğitim Müdürü oldu. 1927’de Diyarbakır’dan milletvekili seçildi. Ankara’da Ziyaettin Fahri Fındıkoğlu ve İhsan Mahvi ile birlikte Halk Bilgisi Derneği’ni kurdu, bu derneğin başkanlığını yaptı. Türk Dil Kurumu kurulunca bu kurumda çalışmaya başladı. Ankara’da edebiyat öğretmeni olarak görev yaptı. İngilizce, Arapça ve Farsça biliyordu. Evli ve üç çocuk babası olan İshak Refet Işıtman, 17 Ekim 1946'da Ankara'da öldü (Yıldırım; Zeynel, 2010: 145).
1906 yılında Celal Kadri Barlas'la birlikte siyasi-mizahi İmam Baba gazetesini yayımlayan İshak Refet Işıtman'ın ilk eseri 1921 yılında yayımlanan Gazi Ayıntab'a Selam'dır. 2012 yılında Ömer Faruk Şerifoğlu tarafından yeniden basılan bu eserde İshak Refet, doğduğu şehre olan sevgisini ifade eden şiirlerini bir araya getirdi. 1931'de Çankırı Milletvekili Ahmet Talat Onay'la Türk dili üzerine giriştiği tartışmayı Dil Kavgası adıyla kitap hâlinde neşreden Işıtman, 1932 yılında Hamit Zübeyr Koşay'la birlikte Anadilden Derlemeler adlı bir derleme çalışmasına imza attı. 1932'de Türkçe İçin Bir Konferans adlı eserini neşretti. 1933 yılında Ne Mutlu Bana ki: Türk Yaratıldım adlı ikinci şiir kitabını çıkardı. Mehmet Behçet Yazar, bu eseri şu cümlelerle değerlendirmiştir: "İshak Refet’in asıl şiir mecmuası ise Ne Mutlu Bana: Türk Yaratıldım eseridir. 136 sayfadan ve 41 manzumeden ibaret olan bu kitap içinde 1918-1929 yılları arasındaki savaşlardan, inkılâplardan bir takımının manzumeleriyle memleket yazıları vardır. Şair, eserin üç manzumeden ibaret mukaddimesinde “Ne mutlu bana Türk yaratıldım” dedikten ve bu gönlünün en yüksek bir gururu olduğunu, bu gururun, bu şuurun dünyalar değdiğini anlattıktan sonra zaferi ve kurtuluşu terennüm ediyor. İshak Refet, mukaddemeden sonra bu eserini, ‘Kara Günler’, “İzmir’in eşiğinde”, “Gazi yurdumun gazilerine”, “Çankaya” başlıklı kısımlara ayırmıştır. Bütün bu manzumelerde, canıyla ve kanıyla kendini vatana bağlayan, fedakâr olduğu kadar duygulu, kahraman olduğu kadar içli ve şair bir mevcudiyetin realist hayat sesleri vardır.” (Yazar, 1939: 15). 1933 yılında Karacaoğlan hakkında kısa bir inceleme kitabı çıkaran İshak Refet, 1935 yılında yayımladığı Atatürk adlı kitabında Atatürk temalı şiirlerini bir araya getirdi. 1941 yılında Muhakemet'ül-Lûgateyn'i latin harfleriyle neşreden İshak Refet, 1944'te Cumhuriyet Destanı ve 1947'de Kayseri Destanı adlı şiir kitaplarını yayımladı. Şiirlerinde yurt güzellikleri, memleket sevgisi, Atatürk, Cumhuriyet gibi temalara yoğunlaşan İshak Refet, derleme ve dil alanında yaptığı çalışmalarla da dikkat çeken bir isim olarak anılmalıdır.
Kaynakça
Şerifoğlu, Ömer Faruk (2012). Gazi Ayıntab'a Selam ve İshak Refet Işıtman. İstanbul: Turkuvaz Yay.
Yazar, Mehmet Behçet (1939). İshak Refet Işıtman, Yedigün, C. 14, S. 349, s.15.
Yıldırım, Sema; Zeynel, Behçet Kemal (2010). TBMM Albümü 1920-2010 (2. Baskı). C.1, s. 145, Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. NECATİ TONGAYayın Tarihi: 22.05.2019Güncelleme Tarihi: 20.12.2020
Yayın Tarihi: 22.05.2019Güncelleme Tarihi: 20.12.2020
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Gazi Ayıntab'a Selam | İkaz Matbaası / Ankara | 1921 | Şiir |
Dil Kavgası : Çankırı Mebusu Talât Bey'e Cevaplarım | Köy Hocası Matbaası / Ankara | 1931 | Eleştiri |
Anadilden Derlemeler | C.H.F. Neşriyatı / Ankara | 1932 | Derleme |
Dil Kurultayı Dolayısile Türkçe İçin Bir Konferans | Kütahya Vilayet Matbaası / Kütahya | 1932 | Diğer |
Ne Mutlu Bana ki: Türk Yaratıldım... | Hakimiyeti Milliye Matbaası / Ankara | 1933 | Şiir |
Karacaoğlan | Ankara Halkevi Neşriyatı / Ankara | 1933 | Derleme |
Atatürk | Ulus Matbaası / Ankara | 1935 | Şiir |
Muhakemet'ül-Lûgateyn (Ali Şir Nevaî) | Türk Dil Kurumu Yay. / Ankara | 1941 | Çeviri |
Cumhuriyet Destanı | C.H.P. Yay., Yeni Cezaevi Matbaası / Ankara | 1944 | Şiir |
Kayseri Destanı | Kayseri Sümer Matbaası / Kayseri | 1947 | Şiir |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Dilek Yazar | d. 1963 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Tamer Abuşoğlu | d. 15 Mart 1961 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | GARİP RECEP/TÜRKOĞLU, Recep Türkoğlu | d. 03.02.1956 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | SÜLEYMAN, Süleyman Arsu | d. 1891 - ö. 1948 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Mehmet Emin Erişirgil | d. 1891 - ö. 07 Şubat 1965 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | CAFER/CAFER BABA, Cafer Tan | d. 1891 - ö. 30.10.1978 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | HAVVA BACI | d. 1906? - ö. 1946\'dan sonra | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | REMZİYE BACI | d. 1890 - ö. 1946 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | DERUNÎ, Hüseyin Avni Başok | d. ? - ö. 1946 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Ahmet Sandal | d. 1965 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Sezgin Kaymaz | d. 25 Ocak 1962 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Nursel Erdoğan | d. 1962 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Neyzen Tevfik | d. 24 Mart 1879 - ö. 28 Ocak 1953 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | İbnürrefik Ahmet Nuri | d. 03 Mart 1867 - ö. 06 Mart1935 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Ahmet Mikdat Poyraz | d. 1871 - ö. 26 Aralık 1939 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | NALBANT İSHAK/İSHAK KEMALÎ, İshak Kemali Nalbant | d. 1912 - ö. 01.04.1971 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | İSHAK EFENDİ, Başhoca, Nardalı | d. ? - ö. 1835 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | İSHAK, Mollacık-zâde İshak Efendi | d. 25 Şubat 1709 - ö. 1 Aralık 1781 | Madde Adı | Görüntüle |