İshak Refet Işıtman

(d. 1891 / ö. 17 Ekim 1946)
Şair, yazar, öğretmen, milletvekili
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Nüfus cüzdanı suretinde ismi, "İshak Işıtman" şeklinde kayıtlıdır. Mehmet İzzet Bey ile Fatma Hanım'ın oğlu olarak 1891 yılında Ayıntap'ta (Gaziantep) doğdu. Ayıntap'ın eski ve köklü ailelerinden Ali Efendioğulları'ndandır. İshak Refet, 1906 yılında Ayıntap Rüştiyesini bitirdikten sonra 1909'a kadar Ayıntap Kolejinde okudu, 1913 yılında İstanbul Hukuk Fakültesinden mezun oldu. 1914’te Ayıntap Ticaret İdadisine Türkçe öğretmeni olarak atandı, 1915 yılına kadar bu görevine devam etti. 1915-1918 yılları arasında Bandırma ve Gelibolu’da askerlik yaptı. 1918’de askerden terhis edilince İstanbul'a geldi, bir süre bu şehirde yaşadı. 1919’da Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki kurtuluş mücadelesine destek vermek amacıyla memleketi Antep’e döndü. Orada bir yandan Kurtuluş Savaşı'nı teşkilatlandırırken bir yandan da öğretmen olarak görev yaptı. İşgal kuvvetlerinin takibi üzerine önce Birecik’e, oradan da Malatya’ya geçti. Daha sonra Kütahya’ya geçerek Kuva-yı Milliye hareketine destek verdi. Batı cephesinde pek çok yerde savaştı, 1920 Ağustos’unda Ankara’ya geldi. Maraş Milli Eğitim Müdürlüğü’ne tayin edildi. Maraş’ta üç sene kaldı, 1923’te Antep düşmanlardan kurtarılınca Antep Millî Eğitim Müdürlüğü’ne, 1924’te Sivas Millî Eğitim Müdürlüğü’ne atandı. Bir süre sonra Maarif Müfettiş-i Umumiliği’ne atanan İshak Refet, bir süre sonra Ankara Millî Eğitim Müdürü oldu. 1927’de Diyarbakır’dan milletvekili seçildi. Ankara’da Ziyaettin Fahri Fındıkoğlu ve İhsan Mahvi ile birlikte Halk Bilgisi Derneği’ni kurdu, bu derneğin başkanlığını yaptı. Türk Dil Kurumu kurulunca bu kurumda çalışmaya başladı. Ankara’da edebiyat öğretmeni olarak görev yaptı. İngilizce, Arapça ve Farsça biliyordu. Evli ve üç çocuk babası olan İshak Refet Işıtman, 17 Ekim 1946'da Ankara'da öldü (Yıldırım; Zeynel, 2010: 145).

1906 yılında Celal Kadri Barlas'la birlikte siyasi-mizahi İmam Baba gazetesini yayımlayan İshak Refet Işıtman'ın ilk eseri 1921 yılında yayımlanan Gazi Ayıntab'a Selam'dır. 2012 yılında Ömer Faruk Şerifoğlu tarafından yeniden basılan bu eserde İshak Refet, doğduğu şehre olan sevgisini ifade eden şiirlerini bir araya getirdi. 1931'de Çankırı Milletvekili Ahmet Talat Onay'la Türk dili üzerine giriştiği tartışmayı Dil Kavgası adıyla kitap hâlinde neşreden Işıtman, 1932 yılında Hamit Zübeyr Koşay'la birlikte Anadilden Derlemeler adlı bir derleme çalışmasına imza attı. 1932'de Türkçe İçin Bir Konferans adlı eserini neşretti. 1933 yılında Ne Mutlu Bana ki: Türk Yaratıldım adlı ikinci şiir kitabını çıkardı. Mehmet Behçet Yazar, bu eseri şu cümlelerle değerlendirmiştir: "İshak Refet’in asıl şiir mecmuası ise Ne Mutlu Bana: Türk Yaratıldım eseridir. 136 sayfadan ve 41 manzumeden ibaret olan bu kitap içinde 1918-1929 yılları arasındaki savaşlardan, inkılâplardan bir takımının manzumeleriyle memleket yazıları vardır. Şair, eserin üç manzumeden ibaret mukaddimesinde “Ne mutlu bana Türk yaratıldım” dedikten ve bu gönlünün en yüksek bir gururu olduğunu, bu gururun, bu şuurun dünyalar değdiğini anlattıktan sonra zaferi ve kurtuluşu terennüm ediyor. İshak Refet, mukaddemeden sonra bu eserini, ‘Kara Günler’, “İzmir’in eşiğinde”, “Gazi yurdumun gazilerine”, “Çankaya” başlıklı kısımlara ayırmıştır. Bütün bu manzumelerde, canıyla ve kanıyla kendini vatana bağlayan, fedakâr olduğu kadar duygulu, kahraman olduğu kadar içli ve şair bir mevcudiyetin realist hayat sesleri vardır.” (Yazar, 1939: 15). 1933 yılında Karacaoğlan hakkında kısa bir inceleme kitabı çıkaran İshak Refet, 1935 yılında yayımladığı Atatürk adlı kitabında Atatürk temalı şiirlerini bir araya getirdi. 1941 yılında Muhakemet'ül-Lûgateyn'i latin harfleriyle neşreden İshak Refet, 1944'te Cumhuriyet Destanı ve 1947'de Kayseri Destanı adlı şiir kitaplarını yayımladı. Şiirlerinde yurt güzellikleri, memleket sevgisi, Atatürk, Cumhuriyet gibi temalara yoğunlaşan İshak Refet, derleme ve dil alanında yaptığı çalışmalarla da dikkat çeken bir isim olarak anılmalıdır.

Kaynakça

Şerifoğlu, Ömer Faruk (2012). Gazi Ayıntab'a Selam ve İshak Refet Işıtman. İstanbul: Turkuvaz Yay.

Yazar, Mehmet Behçet (1939). İshak Refet Işıtman, Yedigün, C. 14, S. 349, s.15.

Yıldırım, Sema; Zeynel, Behçet Kemal (2010). TBMM Albümü 1920-2010 (2. Baskı). C.1, s. 145, Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. NECATİ TONGA
Yayın Tarihi: 22.05.2019
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Gazi Ayıntab'a Selamİkaz Matbaası / Ankara1921Şiir
Dil Kavgası : Çankırı Mebusu Talât Bey'e CevaplarımKöy Hocası Matbaası / Ankara1931Eleştiri
Anadilden DerlemelerC.H.F. Neşriyatı / Ankara1932Derleme
Dil Kurultayı Dolayısile Türkçe İçin Bir KonferansKütahya Vilayet Matbaası / Kütahya1932Diğer
Ne Mutlu Bana ki: Türk Yaratıldım...Hakimiyeti Milliye Matbaası / Ankara1933Şiir
KaracaoğlanAnkara Halkevi Neşriyatı / Ankara1933Derleme
AtatürkUlus Matbaası / Ankara1935Şiir
Muhakemet'ül-Lûgateyn (Ali Şir Nevaî)Türk Dil Kurumu Yay. / Ankara1941Çeviri
Cumhuriyet DestanıC.H.P. Yay., Yeni Cezaevi Matbaası / Ankara1944Şiir
Kayseri DestanıKayseri Sümer Matbaası / Kayseri1947Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Dilek Yazard. 1963 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Tamer Abuşoğlud. 15 Mart 1961 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3GARİP RECEP/TÜRKOĞLU, Recep Türkoğlud. 03.02.1956 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4SÜLEYMAN, Süleyman Arsud. 1891 - ö. 1948Doğum YılıGörüntüle
5Mehmet Emin Erişirgild. 1891 - ö. 07 Şubat 1965Doğum YılıGörüntüle
6CAFER/CAFER BABA, Cafer Tand. 1891 - ö. 30.10.1978Doğum YılıGörüntüle
7HAVVA BACId. 1906? - ö. 1946\'dan sonraÖlüm YılıGörüntüle
8REMZİYE BACId. 1890 - ö. 1946Ölüm YılıGörüntüle
9DERUNÎ, Hüseyin Avni Başokd. ? - ö. 1946Ölüm YılıGörüntüle
10Ahmet Sandald. 1965 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Sezgin Kaymazd. 25 Ocak 1962 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Nursel Erdoğand. 1962 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Neyzen Tevfikd. 24 Mart 1879 - ö. 28 Ocak 1953Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İbnürrefik Ahmet Nurid. 03 Mart 1867 - ö. 06 Mart1935Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Ahmet Mikdat Poyrazd. 1871 - ö. 26 Aralık 1939Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16NALBANT İSHAK/İSHAK KEMALÎ, İshak Kemali Nalbantd. 1912 - ö. 01.04.1971Madde AdıGörüntüle
17İSHAK EFENDİ, Başhoca, Nardalıd. ? - ö. 1835Madde AdıGörüntüle
18İSHAK, Mollacık-zâde İshak Efendid. 25 Şubat 1709 - ö. 1 Aralık 1781Madde AdıGörüntüle