Mehmed Kemal Kurşunluoğlu

Me. Ke. Ku.
(d. 11 Nisan 1921 / ö. 14 Eylül 1998)
Şair, Yazar, Romancı, Gazeteci
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Me. Ke. Ku. müstearını da kullandı. Ayşe Hanım ile Ahmet Bey'in oğlu olarak 11 Nisan 1921 tarihinde dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Ankara'da yaptı. 1940'ta Ankara Erkek Lisesi'nden mezun oldu. Ticaret Bakanlığı Dış Ticaret Dairesi'nde memuriyet görevini sürdürürken yükseköğrenime devam etti. Üç yıl öğrenim gördükten sonra Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü'nden ayrıldı. Kuvvet gazetesinin parlamento muhabirliği görevini üstlendi, daha sonra yazı işleri müdürlüğü görevine getirildi. Kudret ve ardından da arkadaşları ile birlikte çıkardığı haftalık köylü gazetesi Battal Gazi'de yazarlık yaptı (1945-48). Askerlik dönüşü Türk Haberler Ajansı'nda, Demokrat Ankara gazetesinde, ABC, Yön ve Kim dergilerinde çalıştı; Bayındırlık Bakanlığı Basın Bürosu'nu yönetti. Yeni İstanbul (1953-60), Vatan, Ant (1961-67) gazete ve dergilerinin Ankara temsilciliğini yaptı.

Bir süre Ankara'da Kalem adında bir lokanta işletti (1967-69). Bu mekân, Ankara'nın önemli edebiyat mahfillerinden biri oldu (Tonga 2016: 241-243). İstanbul'a giderek gazetecilik mesleğini burada sürdürmeye başladı. İstanbul'da Yeni Gazete'de röportaj, Akşam, Barış ve Cumhuriyet gazetelerinde fıkra yazarlığı yaptı. 1975'ten başlayarak öldüğü tarihe kadar Cumhuriyet'e "Politika ve Ötesi" başlığıyla köşe yazıları yazdı. 1980'deki askerî darbe sonrasında bir yazısından dolayı gözaltına alındı. Söz Gibi adlı şiir kitabı ile 1978 Lions Edebiyat Ödülü'nü kazandı. 1995 yılında Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü'ne değer görüldü. Evli ve iki çocuk babasıydı.14 Eylül 1998'de İstanbul'da öldü. Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Mehmed Kemal, gazeteciliğe 1939'da henüz lise öğrencisiyken öğretmeni Nurettin Artam'ın yardım ve teşvikleri ile başladı. 1942'de Gençlik dergisinde yayımlanan ilk şiiriyle edebiyat dünyasına girdi. Lise yıllarında Ahmet Haşim'in etkisinde şiirler yazdı. Daha sonraları 1940'ların toplumcu şairleri arasında yalın diliyle sivrildi, sonraları bu türde daha seyrek ürün verdi. 15 Mayıs 1948 tarihinde toplumcu-gerçekçi şairleri bir araya toplayan Meydan adlı tek sayılık bir dergi yayımladı. “1940'ların ilk yıllarında hayli ‘popüler’ olan Orhan Veli, Melih Cevdet, Oktay Rifat; CHP'nin açtığı şiir yarışmasında ‘Otuz Beş Yaş Şiiri’ ile birinci seçilerek ünlenen Cahit Sıtkı Tarancı; ‘40 Kuşağı’ veya ‘Acılı Kuşak’ olarak adlandırılan ‘toplumcu’ şairlerden Mehmed Kemal, M. Niyazi Akıncıoğlu, Enver Gökçe, Fethi Giray'ın yanı sıra Necati Cumalı, Celâl Vardar, Selâhattin Aldanır, Fahri Erdinç, Ceyhun Atuf Kansu, Suat Taşer, Ahmet Arif, Fuat Ofşin ve Bedi Erdem'in şiirleri yer alır bu dergide. O yıllarda ‘Göğceli’ olan Yaşar Kemal'in derlediği altı dizelik bir şiir ile ‘Serbestî’den bir dörtlük ve Jacques Prèvert'den de bir şiir vardır.” (Doğan 2008: 39)

İlerleyen yıllarda Gençlik, Kaynak, Seçilmiş Hikâyeler, daha sonra Yeryüzü, Yeditepe, Ant, Dost, Yeryüzü, Yön, Yansıma, Varlık, Türk Dili, Sanat Olayı gibi dergilerde Mehmed Kemal'in şiir ve yazıları yayımlandı. İlk şiir kitabı Birinci Kilometre'yi 1945 yılında yayımladı. Bu kitap hakkında önce toplatma kararı alındı, sonradan kitap serbest bırakıldı. İlk şiirlerinden itibaren benimsediği toplumcu sanat anlayışı içinde Garipçiler ve halk şiirinden de yararlanarak kendi sesini oluşturmaya çalışan bir şair kimliği ile göründü. Şiirlerinde genellikle yaşamına ilişkin hüzün ve duyarlıklarını yalın ve zaman zaman ironik bir üslupla dile getirdi (Yalçın 2010: 692). İkinci kitabından sonra gazeteciliğinin de etkisiyle düzyazıya yönelen Mehmed Kemal, şiirlerini Dünya Güzel Olmalı (1954), Söz Gibi (1982), Öğle Rakıları (1986), Tükenmez (1990) adlı kitaplarında bir araya getirdi.

Sürgün Alayı (1980) adıyla yayımladığı ilk romanında İkinci Dünya Savaşı yıllarında bir aydının öğrencilik ve askerlik günlerini konu etti. Mehmed Kemal, ikinci romanı Pulsuz Tavla'da (1976) ise 1965-1970 yılları arasında işlettiği Kalem Meyhanesi’ni; bu mekânın açılış sürecini, düzenlenişini ve meyhaneyi işlettiği dönemde başından geçenleri işledi. Bu bakımdan Pulsuz Tavla, edebiyatımızda başlı başına bir edebiyat mahfilini ele alan ilk roman olarak dikkat çekmektedir (Tonga 2016: 241). Mehmed Kemal, Kalenin Eteğinde (1984) adlı üçüncü romanında Ankara'da geçirdiği gençlik yıllarını, hatıralarından hareketle otobiyografik tarzda işledi.

Mehmed Kemal'in eser verdiği bir diğer tür hatıradır. Yazar, 1940 Kuşağı olarak da adlandırılan toplumcu-gerçekçi şairleri ve bu şairlerle yaşadıklarını hatıra formunda Acılı Kuşak (1967) adıyla kitaplaştırdı. Şairler Dövüşür (1981)'de çoğu edebiyat anısını deneme formunda kaleme alan yazar, Türkiye'nin Kalbi Ankara (1983)'da Ankara merkezli hatıralarını, Haber Peşinde 50 Yıl (1993)'da ise gazetecilik hatıralarını bir araya getirdi. Deneme, fıkra ve inceleme kitaplarında da hatıralarından sıklıkla faydalandı.

Uzun yıllar gazetecilik yapan Mehmed Kemal; deneme, fıkra ve inceleme türünde Politika ve Ötesi (1970), 12 Mart, Öfkeli Generaller ve İşkence (1974), Sol Kavgası (1975), Ara Rejim Kara Rejim (1979), Celal Bayar Efsanesi ve Raftaki Demokrasi (1980), Bir Deste İskambil (1986), Bu Darbeler Kimin İçin? (1986), Nerde Eski Seçimler (1991), Gayrıresmi Yakın Tarih (1991), Gene Aynı Tangolar (1994), Denemeler Elemeler (1997) adlı kitaplarını neşretti. 1976 yılında Bülent Ecevit'in şiirlerini derleyerek kitap hâlinde yayımladı. 1940'lı yıllarda "toplumcu-gerçekçiler" olarak adlandırılan şairlerden biri olan Mehmed Kemal, edebiyat tarihinde daha çok bu topluluk içerisinde yaşadıklarını anlattığı Acılı Kuşak adlı hatıra kitabıyla tanınmıştır.

Kaynakça

Doğan, M. C. (2008). Türkiye’de Şiir Dergileri Şairler Mezarlığı 1909-2008. Ankara: Hayâl Yayınları.

Kurdakul, Şükran (1973). Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (3. Baskı). Ankara: Bilgi Yayınları. s. 249-250.

Necatigil, Behçet (1999). Türk Edebiyatında İsimler Sözlüğü (18. Baskı). İstanbul: Varlık Yayınları. s. 247-248.

Özkırımlı, Atilla (2004). Türk Edebiyatı Tarihi C. II. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. s. 881-882.

Tonga, Necati (2016). Cumhuriyet Döneminde Bir Edebî Muhit Olarak Ankara (1923-1980). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Yalçın, Murat (2010). Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi C. 2. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 692.

Yıldırım, Tahsin (2006). Edebiyatımızda Müstear Adlar. İstanbul: Selis Kitaplar. s. 241.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. NECATİ TONGA
Yayın Tarihi: 06.04.2018
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Birinci KilometreSebat Basımevi / İstanbul1945Şiir
Dünya Güzel OlmalıSeçilmiş Hikâyeler Dergisi Yay. / Ankara1954Şiir
Acılı KuşakToplum Yay. / Ankara1967Hatıra
Politika ve ÖtesiUludal Yay. / İstanbul1970Fıkra
12 Mart, Öfkeli Generaller ve İşkenceSoyut Yay. / İstanbul1974Fıkra
Sol KavgasıMay Yay. / İstanbul1975Fıkra
Ecevit'in ŞiirleriMay Yay. / İstanbul1976Derleme
Pulsuz TavlaKoza Yay. / İstanbul1976Roman
Ara Rejim Kara RejimÇağdaş Yay. / İstanbul1979Deneme
Sürgün AlayıA Be Ce Yay. / İstanbul1980Roman
Celal Bayar Efsanesi ve Raftaki DemokrasiA Be Ce Yay. / İstanbul1980Deneme
Şairler DövüşürÇağdaş Yay. / İstanbul1981Hatıra
Söz GibiKaracan Yay. / İstanbul1982Şiir
Türkiye'nin Kalbi AnkaraÇağdaş Yay. / İstanbul1983Hatıra
Kalenin Eteğinde, Pulsuz TavlaAdam Yay. / İstanbul1984Roman
Bir Deste İskambilEvrim Sanat Galerisi Yay. / Eskişehir1986Deneme
Bu Darbeler Kimin İçin?Cem Yay. / İstanbul1986Deneme
Öğle RakılarıBroy Yay. / İstanbul1986Şiir
TükenmezGerçek Sanat Yay. / İstanbul1990Şiir
Nerde Eski SeçimlerYılmaz Yay. / İstanbul1991Fıkra
Gayrıresmi Yakın TarihKuşak Ofset Matbaası / İstanbul1991Fıkra
Haber Peşinde 50 YılAfa Yay. / İstanbul1993Hatıra
Gene Aynı TangolarGerçek Sanat Yay. / İstanbul1994Deneme
Denemeler ElemelerÇağdaş Yay. / İstanbul1997Deneme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Ece Gamze Atıcıd. 6 Mayıs 1978 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2NİGÎNÎ, Mehmed (Mühürdâr) Çelebid. ? - ö. 18 Aralık 1721Doğum YeriGörüntüle
3Uygar Şirind. 1972 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Cavit Orhan Tütengild. 17 Ocak 1921 - ö. 7 Aralık 1979Doğum YılıGörüntüle
5HACI HABİB KARAASLANd. 1921 - ö. 1973Doğum YılıGörüntüle
6Abdullah Aşçıd. 1921 - ö. 9 Haziran 1994Doğum YılıGörüntüle
7ALİ RIZA DAVUDİd. ? - ö. 1998Ölüm YılıGörüntüle
8TÜRKMENOĞLU, Bahri Durbilmezd. 01.07.1944 - ö. 14.05.1998Ölüm YılıGörüntüle
9Haşim Nezihi Okayd. 10 Haziran 1904 - ö. 9 Mayıs 1998Ölüm YılıGörüntüle
10Efe Duyand. 1981 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Mehmet Önald. 02 Aralık 1958  - ö. ?MeslekGörüntüle
12Metin Kayahan Özgüld. 30 Nisan 1961 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Fügen Ünal Şend. 1972 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İlhan Engind. 16 Mayıs 1925 - ö. 25 Aralık 1990Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Hayati Asılyazıcıd. 1931 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16EBU’S-SUÛD, Ebu’s-Suûd Efendi b. Mehmed Halebî-i Gürânîd. ? - ö. 1646-47Madde AdıGörüntüle
17Kemal Şakir Yakard. 1906 - ö. 1986Madde AdıGörüntüle
18MUKÎM, Mehmed Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle