MEHMED SA'ÎD, Teke-zâde

(d. 1287/1870 - ö. 1331/1913)
atasözü derlemecisi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

1870 yılında İstanbul’da doğmuş, 1898 yılında Sanâyî-i Nefîse Mektebi’nden birincilikle mezun olmuştur. Sanâyi'-i Nefîse’de Osmân Hamdi Bey’den ve Zonaro, Guillemet gibi oryantalistlerden resim eğitimi almış, 1908 yılında Kabataş Sultânîsi’nde resim öğretmenliğine başlamış, Osmanlı ressamlar Cemiyeti dergisinin yayımlanmasına önemli katkılarda bulunmuştur. Önceleri Fransız izlenimcileri ve natüralistlerinin etkisiyle eserler veren Teke-zâde, daha sonra asıl çalışmalarını portre üzerinde yoğunlaştırmıştır. Meşhur resimleri; Testili Kadın, İhtiyar Yahudi, Sahilde Küfeli Kız ve Bir Derviş’tir. Teke-zâde, 1913’te vefat etmiştir.

Eserleri şunlardır:

1. Durûb-ı Emsâl-i Türkiyye yâhud Atalarsözü: 1308/1892 tarihinde yazılmış, 1311/1895 yılında Kasbar Matbaası’nda basılmış 384 sayfalık bir eserdir. 5742 atasözü ve deyimle hacimce olmasa bile sayıca Şinâsî’nin Durûb-ı Emsâl-i Osmâniye’sinden daha fazla atasözü ve deyim ihtiva etmektedir. Yazar eserin başına Şinâsî’ye ait “Durûb-ı emsâl ki hikmetü’l-avâmdır. Lisânından sâdır olduğu bir milletin mâhiyyet-i efkârına delâlet eder.” sözlerini aynen alıp bu eseri Şinâsî’nin takipçisi olarak hazırladığını ima etmiştir. Eserin “İfâde-i Mahsûsa” başlığı altında ise yazar, ahlak ve fazilet noktalarından bakıldığında atasözlerinin her birinin bir ibret düsturu olduğunu söyler. Atasözleri ve deyimler eserde alfabetik sırayla yazılmış, birkaç atasözü ve deyimin altına Osmanlı ve Fars edebiyatından beyit ve mısra örnekleri verilmiştir. Eserde 28 Arapça, 5 Farsça atasözü ve deyim mevcuttur. Eserde atasözü ve deyim özelliği taşımadığı hâlde yazarın kendi düşünceleri ve öğütleri olduğu hissini veren sözler de yer yer görülmektedir.

2. Tataristan Çinide Bir Cinayet: Konusu gerçek bir olaya dayanan 54 sayfalık bir eserdir.

Teke-zâde Mehmed Sa'îd, atasözleri ve deyim derleyicisi vasfıyla edebiyat tarihimizde yer almasının yanında, Türk resim sanatının da en önemli temsilcilerinden biridir.

Kaynakça

Başkan, Seyfi (2009). Başlangıcından Cumhuriyet Dönemine Kadar Türklerde Resim. Ankara: AKM Yay.

Beyzadeoğlu, Süreyya (hzl.) (2003). Şinâsî Durûb-ı Emsâl-i Osmâniyye. İstanbul: MEB Yay.

Gürgendereli, Müberra (2003). “Durûb-ı Emsâl-i Türkiyye: Atalarsözü”. Bilge 37: 68-74.

Teke-zâde M. Said (1311/1895). Durûb-ı Emsâl-i Türkiyye Yahud Atalarsözü. İstanbul: Kasbar Matbaası.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MÜBERRA GÜRGENDERELİ
Yayın Tarihi: 06.11.2013
Güncelleme Tarihi: 30.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Durûb-ı Emsâl-i Türkiyye Yâhud Atalarsözü Adlı Eserinden:

Sucuk kesildi.

Su teknesi gibi dibi tutmuyor.

Suçun sahibi olmaz.

Su çukurunu bilir.

Sudan cevap.

Sudaki balık pazarlığı (denizdeki)

Sorulmazdan cevap verme.

Soran yanılmamış.

Sûrete bakma, sîrete bak.

Sûreti sîretine uymaz.

Sorma kişinin aslını izzetinden bellidir. Ağzı eğri, gözü şaşı ensesinden bellidir.

Sor seni soranı.

Sora sora Ka‘be bulunur.

Susuz ağaç meyve vermez.

Sus, Arap ardında.

Susuz çöl, ormansız dağ.

Sokma akıl sekiz adım gider.

Su gibi ezberinde.

Sonradan gelen kapıyı kapar.

Sonraya salma fakirin kârın, ne bilirsin ki ne olur yarın.

(Teke-zâde M. Said (1311/1895). Durûb-ı Emsâl-i Türkiyye Yahud Atalarsözü. İstanbul: Kasbar Matbaası. 182-183.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1YEKTÂ, Yektâ Efendid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Ahmet Rasimd. 1865 - ö. 21 Eylül 1932Doğum YeriGörüntüle
3GÂLİB, Abdulhalîm Gâlibd. ? - ö. 1876Doğum YeriGörüntüle
4Fatih Kerimid. 30 Mart 1870 - ö. 27 Eylül 1937Doğum YılıGörüntüle
5Zahir Bigiyevd. 1870 - ö. 1902Doğum YılıGörüntüle
6ZEHRA BACId. 1870? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7PESENDÎ ALİ DEDE, Kütahyalıd. 1813 - ö. 1913Ölüm YılıGörüntüle
8LÜTFÎ/HÂZIM, Sağır-zâded. 1858-59 - ö. 1913Ölüm YılıGörüntüle
9Hadiye Ebüzziyad. 10 Şubat 1884 - ö. 16 Mart 1913Ölüm YılıGörüntüle
10FEDAÎ, Durmuş Ali Özkaled. 1944 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Firdevs Tunçayd. 29 Temmuz 1946 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Cevdet Yalçınd. 03 Temmuz 1943 - ö. ?MeslekGörüntüle
13HİLMÎ, Ahmed Hilmîd. ? - ö. 1824Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14SÜLEYMÂN EFENDİ, Şeyh Süleymân, Buharalıd. 1821 - ö. 1890Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15AZMÎ, Azmî Mehmed Efendid. 1840-41 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ŞEMSÎ, Seyyîd Mehmed Şemseddîn Efendid. ? - ö. 1812-1813Madde AdıGörüntüle
17HÂMİD, Enderûnlu Mehmedd. 1739 - ö. 1778Madde AdıGörüntüle
18NEVRES, Mehmed Nevres Paşad. 1825 - ö. 1872Madde AdıGörüntüle