HİLMÎ, Dede-zâde Mehmed Hilmî Efendi

(d. 1244/1828 - ö. 1329/1913)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

1244/1828 yılında Merzifon’un Sormasud Mahallesi’nde doğdu. Asıl adıl Mehmed Hilmî Efendi’dir. Dede-zâde sülalesine mensuptur. Babası Hüseyin Efendi, annesi Hamide Hanım’dır. Eserlerinden iyi bir öğrenim gördüğü anlaşılmaktadır. Ziya Paşa’nın Amasya mutasarrıflığı sırasında onun himayesini kazandı. Memuriyet hayatında pek çok yere gitti, paşalık payesine kadar yükseldi. Ömrünün sonlarına doğru kendisine saraydan kaza nakibüleşrafı payesi verildi. 1329/Mayıs 1913’te 85 yaşındayken vefat etti. Ancak hayatının son yıllarında yaşı sorulduğunda “Yaşım doksan/Yüzden on noksan/Onu da verir/Hazret-i Sübhan” cevabını vermiştir. Nüfus kaydına göre doğum tarihinin 1244/1828 olmasına rağmen bu bilgiden hareketle şairin doğumundan birkaç yıl sonra nüfusa geçirildiği düşünülebilir. 
Hilmî Dede, resmî günlerde daima ön safta bulunur, başında bir de sırma taşırmış. Memlekete gelen herhangi bir yüksek şahsiyetle yine memleket adına muhakkak Hilmî Dede görüşürmüş. Hoşsohbet, bilgili olduğu için çabucak karşısındakini teshir eder, kendine bağlarmış.
Mürettep Dîvân’ıyla Mevlid’i vardır. Şiirleri Orhan Bilgin tarafından yayımlanmıştır.
Hilmî ilhamı bol, irticali çok kuvvetli bir şairdi. Aynen divan edebiyatının seçkin üstatları gibi sıkıntıya uğramadan şiir söylerdi. Halk arasında unutulmayan ve daima yaşayan bir şairdir. Herkes ona ait birçok hatıra bilir. Çünkü hayatında hep secili, mukaffa sözlerle konuşurdu. Kız kardeşi de şairdi. Onunla her zaman vezinli kafiyeli sözler konuştukları söylenmektedir. Hilmî Dede’nin ifadesi sadedir. Daha ziyade didaktik eserler vermiştir. Aynı zamanda lirik bir şairdir (Aşkun 1937: 60).

Kaynakça

Aşkun, Vehbi Cem (1937). Merzifon Şairleri. Merzifon: Utku Basımevi.

Bilgin, Orhan (1984). Merzifonlu Dedezâde Hilmi, Külliyat. İstanbul.

Ünver, Niyazi (2004).”Hilmî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C.5. Ankara: AKM Yay. 46-47.
 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MEHTAP ERDOĞAN
Yayın Tarihi: 05.11.2014
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel
Halk ile bilmem nedir beyhûde ülfetden garaz
Rûha aslı yok yere böyle eziyyetden garaz


Bir iki günlük misâfirken cihânda bu ne hâl
Kim bilir kimler içün binlerce zahmetden garaz

Söyle kim bir çeşme ya bir köprü yapmazsan nedir
Hayr u nef'i olmayan ihvâna servetden garaz

Geç bu da'vâdan hemen bâkî değil, mülk-i cihân
Âkıbet ölmek değil mi böyle sıhhatden garaz

Çıkmadan ver cânını cânâna şimdi Hilmiyâ
Vermedir cânâna cân aşk u muhabetden garaz
(Aşkun, Vehbi Cem (1937). Merzifon Şairleri. Merzifon: Utku Basımevi. 61.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ÜMİDÎ, İmam Recep Çelebid. ? - ö. 1610Doğum YeriGörüntüle
2SENÂYÎ, Senâyî Çelebid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3HAYÂTÎd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4ŞEMSÎ, Süleyman Şemsi, Kara Şemsî Abdâld. 1828 - ö. 1886Doğum YılıGörüntüle
5MAHZÛN, Mirza İsmâîld. 1828-29 - ö. 1893-94Doğum YılıGörüntüle
6İBRÂHÎM, Aşçı Halîl İbrâhîm Deded. 1828 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7MEHMED SA'ÎD, Teke-zâded. 1870 - ö. 1913Ölüm YılıGörüntüle
8ESİRÎ, Mehmetd. 1843 - ö. 1913Ölüm YılıGörüntüle
9HAKKÎ, Şeyh İsmail Hakkı Zühdi Efendid. 1862 - ö. 1913Ölüm YılıGörüntüle
10Fikret Arıtd. 3 Ekim 1918 - ö. 11 Kasım 1987MeslekGörüntüle
11Hasan Demird. 12 Temmuz 1954 - ö. 30 Ekim 2015MeslekGörüntüle
12ÖZGÜR/TÜRKÜYÜREKLİ, Özgür Akbabad. 1982 - ö. ?MeslekGörüntüle
13CÂMİ'Îd. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14SÂLİM, Süleyman Sâlim Efendid. ? - ö. 1894Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15ABDÜSSELÂM EFENDİ, Seyyid Abdüsselâm Efendid. ? - ö. 1843Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HÜRREMİ/SEFİL SEYYİD, Veliyettin Çelebid. 1867 - ö. 1940Madde AdıGörüntüle
17DERVİŞ MEHMED, Kul Mehmed, Sultan Mehmedd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18KÂMÎ, Tezkireci Hüseyin Paşa-zâde Kâmî Hasan Beyd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle