HİLMÎ, Dede-zâde Mehmed Hilmî Efendi

(d. 1244/1828 - ö. 1329/1913)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

1244/1828 yılında Merzifon’un Sormasud Mahallesi’nde doğdu. Asıl adıl Mehmed Hilmî Efendi’dir. Dede-zâde sülalesine mensuptur. Babası Hüseyin Efendi, annesi Hamide Hanım’dır. Eserlerinden iyi bir öğrenim gördüğü anlaşılmaktadır. Ziya Paşa’nın Amasya mutasarrıflığı sırasında onun himayesini kazandı. Memuriyet hayatında pek çok yere gitti, paşalık payesine kadar yükseldi. Ömrünün sonlarına doğru kendisine saraydan kaza nakibüleşrafı payesi verildi. 1329/Mayıs 1913’te 85 yaşındayken vefat etti. Ancak hayatının son yıllarında yaşı sorulduğunda “Yaşım doksan/Yüzden on noksan/Onu da verir/Hazret-i Sübhan” cevabını vermiştir. Nüfus kaydına göre doğum tarihinin 1244/1828 olmasına rağmen bu bilgiden hareketle şairin doğumundan birkaç yıl sonra nüfusa geçirildiği düşünülebilir. 
Hilmî Dede, resmî günlerde daima ön safta bulunur, başında bir de sırma taşırmış. Memlekete gelen herhangi bir yüksek şahsiyetle yine memleket adına muhakkak Hilmî Dede görüşürmüş. Hoşsohbet, bilgili olduğu için çabucak karşısındakini teshir eder, kendine bağlarmış.
Mürettep Dîvân’ıyla Mevlid’i vardır. Şiirleri Orhan Bilgin tarafından yayımlanmıştır.
Hilmî ilhamı bol, irticali çok kuvvetli bir şairdi. Aynen divan edebiyatının seçkin üstatları gibi sıkıntıya uğramadan şiir söylerdi. Halk arasında unutulmayan ve daima yaşayan bir şairdir. Herkes ona ait birçok hatıra bilir. Çünkü hayatında hep secili, mukaffa sözlerle konuşurdu. Kız kardeşi de şairdi. Onunla her zaman vezinli kafiyeli sözler konuştukları söylenmektedir. Hilmî Dede’nin ifadesi sadedir. Daha ziyade didaktik eserler vermiştir. Aynı zamanda lirik bir şairdir (Aşkun 1937: 60).

Kaynakça

Aşkun, Vehbi Cem (1937). Merzifon Şairleri. Merzifon: Utku Basımevi.

Bilgin, Orhan (1984). Merzifonlu Dedezâde Hilmi, Külliyat. İstanbul.

Ünver, Niyazi (2004).”Hilmî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C.5. Ankara: AKM Yay. 46-47.
 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MEHTAP ERDOĞAN
Yayın Tarihi: 05.11.2014
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel
Halk ile bilmem nedir beyhûde ülfetden garaz
Rûha aslı yok yere böyle eziyyetden garaz


Bir iki günlük misâfirken cihânda bu ne hâl
Kim bilir kimler içün binlerce zahmetden garaz

Söyle kim bir çeşme ya bir köprü yapmazsan nedir
Hayr u nef'i olmayan ihvâna servetden garaz

Geç bu da'vâdan hemen bâkî değil, mülk-i cihân
Âkıbet ölmek değil mi böyle sıhhatden garaz

Çıkmadan ver cânını cânâna şimdi Hilmiyâ
Vermedir cânâna cân aşk u muhabetden garaz
(Aşkun, Vehbi Cem (1937). Merzifon Şairleri. Merzifon: Utku Basımevi. 61.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ÜMİDÎ, İmam Recep Çelebid. ? - ö. 1610Doğum YeriGörüntüle
2HAYÂTÎd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3SİYÂBÎd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4İBRÂHÎM, Aşçı Halîl İbrâhîm Deded. 1828 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5NÂZIM/HÜSNÎ, Hüseyin Nâzım Efendi, İstanbullud. 1828 - ö. 1881?Doğum YılıGörüntüle
6Münif Paşad. 1828 - ö. 6 Şubat 1910Doğum YılıGörüntüle
7MEHMED SA'ÎD, Teke-zâded. 1870 - ö. 1913Ölüm YılıGörüntüle
8İSMÂİL HAKKI, Baban-zâde, Bağdatlıd. 1876 - ö. 1913Ölüm YılıGörüntüle
9CEYHUNÎ, Karslıd. 1843 - ö. 1912-1913?Ölüm YılıGörüntüle
10HASAN, Hasan Enver Şahind. 1953 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Hamit Salih Asyalıd. 29 Ekim 1917 - ö. 21 Haziran 1957MeslekGörüntüle
12ÖZCANDAN, Adnan Özcandand. 1960 - ö. ?MeslekGörüntüle
13HÜSNÎ, Mehmed Hüsnî Efendi, Konyalıd. 1851 - ö. 1888Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İHSÂN, Rizelid. ? - ö. 1920?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15RİF'AT, Ali Rif'at Bey, Silahşörd. ? - ö. 1827Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ULVÎ, Hacı Ali-zâde Ali Ulvîd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17ÖRFÎ, Mahmûd Ağad. 1705 - ö. 1778Madde AdıGörüntüle
18SEYYİD SEYFÎ / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendid. ? - ö. 1601Madde AdıGörüntüle