Madde Detay

Fatma Hanım ve İstanbul Zirai Araştırma Enstitüsünde mühendis olan Mehmet Emin Ceylan’ın oğlu olarak İstanbul’da dünyaya geldi. Babasının memleketi Çanakkale’ye tayinini istemesi sonucu 1961’de Nuri Bilge iki yaşındayken oraya taşındılar. 1969’da ablasının eğitimi için annesi ve kardeşiyle tekrar İstanbul’a gelen sanatçı ilkokul beşi, ortaokul ve liseyi Bakırköy’de tamamladı.1976 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği bölümünü kazansa da siyasi olaylardan ötürü öğrenimi kesintiye uğradı. İki yıl sonra tekrar sınava girdi ve Boğaziçi Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümünü kazandı. Burada seçmeli derslerini sinemadan aldığı gibi lise yıllarından getirdiği fotoğraf merakının da filizlendiğini fark etti. Fotoğraf kulübünde vesikalık fotoğraflar çekerek okul harçlığını çıkarmaya başladı.

Okulu bitirince önce Londra daha sonra Katmandu gibi birçok seyahatin ardından Türkiye’ye dönüp Ankara’da vatani görevini yaptı. Askerlikten sonra fotoğrafçılığa devam ederken bir yandan da Mimar Sinan Üniversitesi Sinema Bölümünde yüksek lisansını tamamladı. Sinema dünyasına adımını arkadaşı Mehmet Eryılmaz’ın kısa filminde oyunculuk yaparak başladı. Oyunculuk kadar teknik süreç de ilgisini çekince filmin çekildiği kamerayı satın alarak kendi kısa filmini çekmeye karar verdi. 1993 yılında kısıtlı imkânlarla çekmeye başladığı Koza adlı kısa film 1995 Mayısı’nda Cannes Film Festivali’nde gösterildi ve yarışmaya seçilen ilk Türk kısa filmi olmaya hak kazandı. Ardından Koza’nın devamı sayılabilecek ve “Taşra Üçlemesi” adıyla anılan "Kasaba" (1997), "Mayıs Sıkıntısı" (1999) ve "Uzak" (2002) adlı üç uzun metrajlı film geldi.

Üçlemenin son filmi olan "Uzak", 2003 yılında Cannes Film Festivali’nde Büyük Jüri Ödülü’nü alınca uluslar arası tanınır bir isim hâline geldi. Daha sonra aynı film 23’ü uluslar arası olmak üzere toplam 47 ödül alarak Türk sinemasının en fazla ödül alan filmi oldu. Bu arada filmlerinde sanat yönetmenliğini yapmış Ebru Yapıcı ile evlendi ve Ayaz adında bir oğulları oldu. Bu ikili “İklimler” adlı filmde başrolü paylaştı. Yine 2008 yılında “Üç Maymun” adlı filmiyle Cannes’da yarıştı ve En İyi Yönetmen Ödülü’nün sahibi oldu. "Üç Maymun" daha sonra Oscar yarışında da ilk dokuza kalmayı başaran ilk Türk filmi oldu. Bir yıl sonra Nuri Bilge filmlerinin değerlendirildiği koltuklarda artık bir jüri üyesiydi. 2011 yılında ise tekrar çok ses getiren filmi “Bir Zamanlar Anadolu’da” 64. Cannes Film Festivali’nde Büyük Jüri Ödülü’nü kazandı. Bu filmle Ceylan, 2016’da BBC’nin 21.yüzyılın En İyi 100 Filmi listesinde 53. sırada yer aldı. 2014 yılında yönetmenliğini yaptığı “Kış Uykusu” adlı film Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye ödülü kazandı. Sanatçı ödülünü ünlü yönetmen Quentin Tarantino ve Uma Thurman’ın elinden aldı. Sanatçının 2018 yılında çekmiş olduğu “Ahlat Ağacı” adlı sinema filmi Amerika’da yapılan 91. Akademi Ödülleri (OSCAR) Yabancı Dilde En İyi Film Dalı’nda Türkiye’nin adayı oldu.

Nuri Bilge Ceylan Türk sinemasının önemli isimlerindendir. Sanat dünyasında sinemacı kişiliği ile tanınmış bir yönetmen olmasının yanında yönettiği filmlerin tiyatro metinlerini/senaryolarını yazmasıyla edebiyat dünyasında da adı duyulmuştur. Bu güne kadar sekizi uzun biri kısa metrajlı olmak üzere dokuz filme imza atan sanatçının filmlerini kendi yazdığı tiyatro kitaplarından hareketle yazdığı görülmektedir. Eserlerinde psikolojik tahlil ve betimlemelere, melankoli ve taşra sorunlarına eğilen sanatçı edebiyat ve sinema ikilisinde kendini nereye koyduğunu 8. Malatya Uluslararası Film Festivali’nde yaptığı bir konuşmada şöyle ifade etmiştir: "Neden sinema? Onu tam olarak bilmiyorum. Belki roman yazma yeteneğim olsaydı onu tercih edebilirdim. Yalnız üretme olanağı sağladığı için. Sinema benim için daha kolay, yapabildiğimi düşündüğüm bir alan. Ama edebiyatı çok severim. Belki sinemadan bile çok severim. Bana her zaman daha derine inebilmiş bir sanat olarak görünmüştür. Tabii daha uzun da bir geçmişi var. Sinemanın tam olarak bir Dostoyevski çıkarabildiğini düşünmüyorum henüz." (Ceylan 2018).

Sanatçının tanınmasında önemli yere sahip olan ilk uzun metrajlı filmi “Uzak” toplam 47 ödülle Türk sinemasının en fazla ödül alan filmi konumunu korumaktadır. Aynı zamanda yazarın ilk kitabı olan Uzak 2004 yılında yayınlanmıştır. Filmin senaryosunu oluşturan eser Ceylan’a edebî bir kimlik de kazandırmıştır. Nuri Bilge Ceylan'ın 2008 Cannes Film Festivali'nde En İyi Yönetmen Ödülü kazandığı filmi Üç Maymun (2012)'un kitabı ise edebiyat alanında en çok okunan eseri olmuştur. Fransız gazetesi Le Monde bu eserinden şöyle bahsetmiştir: "Üç Maymun'dan bir kara film olarak bahsetmemizin sebebi, öncelikle insan ruhunun karanlıklarını beyazperdeye taşıması. 'Soyut düşünceleri, sanrıları, yüreğimizin en derin yerlerinde yaşadığımız kavramsal çatışmaları dramatize etmek isteği' diye tarif edilen şeyin, böyle bir hikâyenin kahramanları üzerine giydirilmeye çalışılması kuşkusuz birçok tehlike içeriyor. Ancak Nuri Bilge Ceylan, estetik olarak işlemekten ziyade filmin varoluşsal tonalitesi içinde ağır ve neredeyse elle tutulur bir atmosfer yaratarak bu tehlikeyi bertaraf etmiş. 2008 Cannes Film Festivali'nde En İyi Yönetmen ödülünü alan Nuri Bilge Ceylan, manzaraları grafik paletlere çeviriyor, kahramanlarını fırtınalı gökler altında, iç bunaltan ışıklar içine yapıştırıyor. Büyük sinema." (Le Monde)

Aldığı yüzlerce ödül, üzerine yapılan onlarca araştırmaya rağmen kitaplarında da filmleri üzerinden eserler ortaya koyması sanatçıyı tanıma gereksinimi yaratmıştır. Bunun üzerine yine yönetmen olan yakın arkadaşı Mehmet Eryılmaz Söyleşiler (2012) adlı kitabı yayına hazırlamış, Ceylan’a ve filmlerine dair anekdotları kronolojik bir sırada ortaya koymuştur. Eryılmaz, sunuş metninte eser ve Ceylan hakkında şu sözlere yer vermiştir: "Filmleri hakkında çok konuşmayı sevmeyen dostumun orda burada çeşitli zamanlarda verdiği söyleşilerden kendimce önemli olduğunu düşündüğüm bir seçkiyi bir araya getirerek, bir bakıma ona olan borcumu ödemek istedim. Böylece onun ilk filminden son filmine kadar geçen bunca yıl boyunca aslında hiç değişmediği, baştan beri belli bir melankoliyle cebelleşen kendi ruhuna karşı her zaman ne kadar sadık kaldığı kolayca görülebilsin istedim.” (Eryılmaz 2012).