Madde Detay

İstanbul’da dünyaya geldi. Babası, Osmanlı sadrazamlarından Siyavuş Paşa’nın soyundan Ahmet Esat’tır. İlkokulu Antalya’da tamamladı. Orta öğrenimine Kadıköy Sultânîsi, İstanbul Erkek Öğretmen Okulu'nda ve İstiklâl Lisesi'nde devam etti. İstiklâl Lisesi'nde son sınıftayken Fransa’ya gitti. Dijon ve Lyon Üniversitelerinde felsefe ve psikoloji öğrenimi gördü ve doktorasını yaptı. Yurda döndüğünde Gazi Terbiye Enstitüsü'nde felsefe dersleri verdi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Umûmî Psikoloji doçenti (1933) ve profesörü (1942) oldu. 1949-1953 yılları arası Şehir Tiyatrosunun edebî heyetinde bulundu. Merkezi Roma’da bulunan Akdeniz Akademisi Üyesi ve Türk Psikolojisi Cemiyeti Başkanlığı görevlerini yürüttü. 1967’de Meydan Larousse’un hazırlık çalışmalarına katıldı. PEN Club başkanlığı yaptı. Fransızca ve İngilizce dillerine hâkimdi. 6 Ekim 1968’de kansere yenilen Siyavuşgil, Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

Sanat hayatına şiirle başlayan Sabri Esat, ilk şiirlerini Güneş (1927) ve Hayat (1927-1929) dergilerinde yayımladı. 1928 yılında “Yedi Meş’ale” topluluğuna katıldı. Yedi Meş'aleciler ile ortak yayımladıkları Yedi Meş’ale kitabında Siyavuşgil’in on bir şiiri çıkmıştır.

Yedi Meş'ale topluluğunun orijinal şairi olarak kabul edildi. Topluluğun yayın organı Meş'ale dergisinin kapanması üzerine, şiirlerini Muhit (1930-1933) ve Varlık (1933-1936) dergilerinde yayımladı. Tan (1936- 1937), Kültür ve Edebiyat, Ulus (1942-1944) gibi gazete ve dergilerde edebiyat üzerine yazılar kaleme aldı. 1948-1964 yılları arasında Yeni Sabah ve Haber gazetelerinde fıkra yazarlığı ve tiyatro eleştirmenliği yaptı.

Sabri Esat Fransız şiirini çok iyi bildiği için, Fransız edebiyatındaki yeni şairler üzerinde yoğunlaşarak edebiyatımızda “hayal” yanı güçlü olan şiirler yazdı. Kadıköy Ortaokulu'nda Sabri Esat’ın hocalığını yapan Halit Fahri’ye göre Yedi Meş'aleciler içinde Sabri Esat “şiirde hepsinin en sağlam vezinli, en düzgün dilli, en güzel yazanı”dır. Halit Fahri ile aynı kanaati paylaşan Behçet Necatigil, Sabri Esat’ın “bir nesir açıklığı, duruluğu, aydınlık ve sağlam bir söz dizimi ve klasik bir eda ile donattığı, çoğu üçer mısralık kıtalar hâlinde” güzel şiirler yazdığını belirtir.

Yaşar Nabi'ye göre Sabri Esat; çok okuyan, çok gezen geniş bir kültüre ve ansiklopedik bilgilere sahip kişiliğiyle dikkati çeker. Şiirleri memleket levhaları, minyatür şiirler, serenatlar, tarihî şiirler, fanteziler, lirik ve psikolojik şiirler tarzında görülmüştür. Şiirin konularını genişletmek, şairanelikten kurtulmak, canlılık, içtenlik ve yenilik ilkelerine bağlı kaldı. Yedi Meş'aleciler’in şiir anlayışını benimsedi. Önemsiz gibi görünen konuları şiire soktu. İfadelerinde klasik anlayışa bağlı kaldı. Vezin ve kafiyeden ayrılmadı. Şiirimizde işlenmemiş nazım şekillerini geniş ölçüde kullandı.

Sabri Esat, fotoğraf gözlemciliğiyle çevresindeki olayların şiirini yazdı. Ekspresyonist (anlatımcı) bir görüşle bireysel duyarlıkları ve pitoresk görünümleri yansıtmaya çalıştı. Yazarlık ve bilim hayatına atılınca, şairlik yanını eksik bıraktı. Şairliğinin yanı sıra, yazar, çevirmen ve psikolog olan Sabri Esat, psikoloji, eğitim, folklor ve edebiyat üzerine yazmış olduğu yazılarla dikkatleri üzerinde topladı. Karagöz adlı sosyo-psikolojik incelemesi önemini hâlâ korurken, çevirilerinde de başarı gösterdi. Fransız yazar Edmond Rostand’ın ünlü oyunu “Cyrano de Bergerac”ın manzum çevirisiyle büyük bir üne kavuştu. “Sirano mütercimi” olarak anıldı (Tuncer 1998: 62-64).

Eşyayı ve hayatı, onları çerçeveleyen mekânları, dışavurumcu bir anlatımla canlandıran şiirler yazmıştır. Onda mekânın içinde nefes alan eşyalar, şaire dünyadaki varlığını, aidiyetini hissettirirmiştir. Siyavuşgil'in şiirlerini kuşatan mekân duygusu, şiir kitabının ismine dahi sinmiştir. Bu duygu, Odalar ve Sofalar adlı şiir kitabını âdeta sarmalamış; yaşamı çevreleyen eşya ve nesneler, şairin bakış açısında önemli bir yer edinmiştir. “Odalar ve Sofalar” şiirinde geçen, “Sofada yalnızlığın duyulur adımları” mısraı da şairin yalnızlığını anlatmıştır.

Sabri Esat için mekân ve içindeki eşyalar, soluk alan, hatta konuşan, hareket eden birer canlı gibidir. Bu bakımdan o mekânda yaşayan için mekân, dertlerin ve sevinçlerin barınağı değil, bizzat onlara ortak olandır. İnsan neyse, mekânı ve eşyası da o olmuştur. Bu yüzden Siyavuşgil'in şiirlerinde de insan, mekânı ve eşyalarıyla kaimdir. “Yolculuk” şiirinde yolculuğa çıkacak şairi, odasındaki eşyanın nasıl uğurladığı dile getirilmiştir. Teşhis sanatıyla canlandırılan eşyalar, "sanatçı/ben"in eşyayla özdeşleşmesini göstermesi açısından dikkat çekmiştir.

Şiirlerinde ev ve eşya, modern dünyada yalnız yaşayan bireyin yalnızlığına şahit olan canlı bir varlık durumundadır. Şairin yalnızlığını eşyaların nasıl paylaştığı “Oda” şiirinde kendini göstermiştir. Ayrıntıyla betimlenen odanın eşyalarındaki süsler bile bu yalnızlığa ortak olmuştur. Ayna, kişinin hem dış hem de iç dünyasını yansıtması açısından önemlidir. Ona yalnızlığını, zamanın üzerindeki izlerini aşikâr eden ayna, benliğin keşfi açısından da önemlidir. Siyavuşgil'in “Oda” şiirinde ayna, şaire yalnız olduğu gerçeğini açıklamaktadır.

Siyavuşgil’de, eşyaların canlı birer varlık gibi değer kazanmasını sadece aidiyet duygusuyla değil, nesnelerle birleşme, kendi olma, onlara sığınarak yalnızlıktan kurtulma şeklinde de yorumlanabilir (Fedai 2009: 1251). Sabri Esat”ın “Evlilik”, Odamda Öğle”, “Beklemek”, “Akşam, Yol, Pancur”, “Gece, Kar ve Sayıklama” vb. şiirleri de yalnızlıktan kurtulmak isteyen bireyin, derin sıkıntısını eşya ve onun bıraktığı izlenimler üzerinden dile getirmiştir. Ayrıca yalnız birey olarak şairin “ben”i için, iç yolculuk kadar dış yolculuğun da önemli olduğu dikkat çekmiştir. Dış dünyanın, hatırlattıkları üzerinden şairin zihninde yeniden yorumlandığı, “Trende”, “Garda” gibi şiirleri, Siyavuşgil'in hem içindeki derin sıkıntının hem de bir yere ait olma isteğinin tezahürü olarak karşımıza çıkmıştır. Siyavuşgil'de modern kentin bireyi içine sürüklediği yalnızlığın da izleri dikkat çekicidir (Fedai 2009: 1249-1250).