Madde Detay

1962’de Gence’de doğan ve üç yaşında ailesiyle birlikte Tebriz’e göç eden Âşık Sadakat Genceli, küçük yaşlarda âşıklık sanatına merak salar ve altı yaşında Âşık İsa Genceli’nin yanında çıraklığa başlar (Özdamar 2010-2016).

Uzun süre ustasının yanında saz ve âşık edebiyatı dersleri alarak ustasının bilgi birikiminden faydalanan Genceli, böylece sazın tüm incelikleriyle âşık edebiyatı ve âşık havalarını öğrenir (Özdamar 2010-2016). Çıraklığını tamamlayıp ustasından icazet alsa da diğer âşıklar gibi toy ve programlarda âşıklık yapmayan ve bir nevi öğretmen gibi âşıklık geleneğinin temsilcileri olmak isteyen kişilere ders vermek için isteyen Âşık Sadakat Genceli, Tebriz’de Genceli Âşık Okulu’nu kurar ve bu okulda haftanın farklı gün ve saatlerinde çıraklarına saz, balaban ve kaval (tef) ile âşıklık sanatının tarihi, âşık edebiyatı ve âşık havaları konularında eğitim verir (Özdamar 2010-2016). Tebriz şehir merkezine 5-6 km uzaklıkta bir apartmanın ikinci katındaki bir dairede bulunan Genceli Âşık Okulu, günümüzde Tebriz âşık muhitine temsilci yetiştiren kaynak durumundadır.

Âşık okulunu kurduğundan beri yüz elliye yakın âşık ve elliye yakın balabancı ve kavalcı yetiştirdiğini iddia eden Âşık Sadakat Genceli, bunların yanı sıra âşıklık yapmayan birçok kişiye de saz çalmayı öğrettiğini ve eğitim verdiği bu sanatçıların sadece Tebriz’de olmayıp Mugan, Şebisteri vd. şehirlerde de olduğu iddiasındadır (Özdamar 2010-2016).

Sadece saz çalan ancak türkü söylemeyen Âşık Sadakat Genceli, günümüzdeki bazı âşıkların hanendelik yaparcasına türkü söylemeleri sebebiyle âşıklığa zarar verdiğini iddia etmekte ve bu sebeple de türkü söylemediğini belirtmektedir (Özdamar 2010-2016).

On beş yaşında âşıklık eğitimi alan bir çırak iken Tebriz’de yapılan ve Türk Dünyası’ndan birçok ozan/âşığın da yer aldığı bir programa katılan Âşık Sadakat Genceli, bu programla Türk Dünyası kavramını ve Türklerin yaşadığı diğer bölgelerdeki ozan/âşık geleneğinin varlığını öğrenir. Katıldığı bu program, Genceli’nin hayatında dönüm noktası olur. Çıraklığını tamamladıktan sonra diğer Türk bölgelerindeki âşık havalarını araştırıp öğrenmeye başlar. Hem ustasından aldığı eğitim, hem de diğer bölgelerdeki âşık havalarını öğrenmesi, Genceli’nin sonraki yıllarda Tebriz âşıklık geleneğine yeni âşık havaları kazandırmasını sağlar. Onun yarattığı âşık havalarından bazıları şunlardır: “Sadakat Derdi, Sadakatî, Sadakat Divanî, Efganî, Araz Gabağı, El Gamı, Tebrizî, Mugan Gülü” (Özdamar 2010-2016).

Yarattığı şiiri ve tasnif ettiği destanı olmadığını belirten Âşık Sadakat Genceli, kırk yıldır âşıklık sanatının içinde olduğunu, yarattığı yeni âşık havalarıyla hem Tebriz hem de Türk Dünyası âşıklık geleneğini katkıda bulunduğunu belirtir ve kurduğu âşık okulu sayesinde âşıklık geleneğinin devamlılığının sağladığı gibi Tebriz dışında yukarıda saydığımız şehirlere de yetiştirdiği âşık, balabancı ve kavalcı gönderdiğini söyler (Özdamar 2010-2016). Âşık Sadakat Genceli’nin yetiştirdiği sanatçılardan birkaçı şunlardır: Âşık Abbas Hazretî, Âşık Mehemmed Ferehmend, Âşık Ersalan Zariî, Âşık Sehavet Kerimî, Âşık Hafız Purhesen, Âşık Ali İbadî Karahanlı, Âşık Mehbub Esgerî, Âşık Böyükağa Hazretî, Balabancı Siyavuş İbadî, Kavalcı Hasen Mürvetî (Özdamar 2014: 162-163).

Destan anlatmasa da geniş bir destan repertuvarı olduğuna tanık olduğumuz Genceli, bu destanların tamamına yakınını çıraklık eğitimi alanlara öğrettiği iddia eder. Bu destan bilgisi dışında Genceli, Tebriz âşık muhitinde unutulmaya yüz tutmuş bazı âşık havalarını da çalabilmektedir. Bunlardan birkaçı şunlardır; Köroğlu’na ait olduğunu iddia ettiği “Kara Yorga Havası” ve “Köroğlu Laçını Havası”, âşığa göre bu havalar Köroğlu’nun atlarının yürüyüşlerinin şekli esas alınarak yaratılmıştır veya ıslığa benzeyen “Kırat Semahisi Havası”, yine âşığa göre Köroğlu’nun Kırat’ın erginleşme döneminde onu sakinleştirmek için, sonrasında ise sevmek için çaldığı havadır (Özdamar 2010-2016).

Günümüzde Tebriz’de yaşayan ve Tebriz başta olmak üzere İran’ın birçok şehrinde programlara ve panellere katılan, bu panellerde âşık edebiyatı ve tarihi, âşık havaları ve âşıklık geleneği hakkında sunumlar yapan Âşık Sadakat Genceli, hâlen Tebriz’deki Genceli Âşık Okulu’nda çıraklara saz, balaban ve kaval dersleri vermeye devam etmektedir.