Madde Detay

Gurban Purveli Elyar, 1964 yılında İran'ın Tebriz bölgesi Karadağ şehrine bağlı Elyar köyünde doğmuştur.  Gurban ve Âşık Gurban mahlaslarını kullanır. İlkokulu burada okuduktan sonra ailesi ile birlikte Urmiye şehrine yerleşir. 20 yaşlarında saz çalıp şiir söylemeye başlar (Şehbazi 1391: 48). Tebriz, Güney Azerbaycan'ın merkezidir. Gurban'ın doğduğu Karadağ ise âşıkların ve söz üstatlarının merkezidir. Urmiye şehri âşıklık geleneğinin canlı tutulduğu şehirlerdendir. Hâlen faaliyet gösteren yedi âşık kahvesi derleme kayıtları arasında kayıtlıdır. Âşık Gurban, Urmiye'de "Sarıtel" adlı grubu kurar. Geçimini âşıklıktan sağlayan Gurban, bundan sonra televizyon ve radyolarda programlar yapmaya başlar. 30 yaşından sonra usta bir âşık olarak kurduğu okulda âşıklık geleneği ve saz dersleri vermektedir. Türkiye'nin pek çok yerinde bulunmuş ve mesleğini icra etmiştir. 2014 yılında Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimle ve Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde uygulamalı derslere katılmış, Azerbaycan âşık meclisleri ve halk hikâyeciliği örneklerini anlatmıştır. Azerbaycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Danimarka gibi ülkelerde bulunmuş ve konserler vermiştir (Altınkaynak 2014).

Âşığın, Azerbaycan sahasındaki usta âşıkların eserlerinden oluşan geniş bir repertuvarı vardır. Hemen bütün âşık makamlarını, havalarını başarıyla seslendirebilen Gurban, eserlerini genellikle 8'li ve 11'li hece vezni ile yazar. Çok sayıda hikâye bilip anlatan âşığın yetişmesinde etkili olan sanatçılar Âşık Teymür Büzürgemin, Sedagat, Genceyi, Âşık Ali Alizade ve Şair Ferşid Cahandide'dir. Azerbaycan Türkçesi ile meydana getirdiği şiirlerinde gurbet, tabiat, memleket sevgisi, ulu kişilere methiye, güzellere övgü ve hiciv muhtevaları bulunur (Altınkaynak 2014). Güney Azerbaycan'ın özgür olmasına veya iki Azerbaycan'ın birleşmesine dair imalı sözler, âşığın şiirlerinde sıkça görülür. Kaçak Nebi ve Babek ile onların eşleri Sara ve Hecer şiirlerindeki ideal tiplerdir.

Gurban, doğduğu yer için yazdığı uzun şiiriyle hem vatanına duyduğu sevgiyi hem de tarih ve kahramanlığı ifade eder: "Gehreman yurdudu bu yer bu diyar/ Azadlıq yolunda can verib Serdar". Tabiat sevgisini yurt sevgisiyle birleştirmede oldukça mahirdir. Savalan, Güney Azerbaycan coğrafyasında çok önemli bir dağdır. Coğrafyanın kaderi Urmiye Gölü, Savalan ve Sehend ile iç içedir. Savalan'ı bilmeyen ve ona övgü yollamayan bir âşık veya şair yok denecek kadar azdır. Âşık Gurban'ın "Savalan" şiiri de yöre insanının coğrafyaya bağlılığının bir ifadesi gibidir (Altınkaynak 2014). Âşık Selçuk Şahbazi tarafından hazırlanan İran Âşıgları ve Edebiyatı (1391: 48-53) adlı eserde kendisine yer verilmiştir. Şerler Kendimiz (2010) adıyla yayımladığı ve içinde hem Latin hem Fars alfabesiyle 56 şiiri bulunan bir kitabı vardır .