Madde Detay

Asıl adı Samed Velikov’dur. Şair, “Vurgun” mahlasını daha sonra almıştır.Kazak ilinin İkinci Kazak bölgesinin Yukarı Salahlı köyünde doğmuştur. Henüz altı yaşında annesi Mehbube Hanım vefat etmiş ve bu hazin olaydan sonra ninesi Ayşe Hanım'ın himayesine girmiştir. Samed Vurgun ilköğrenimini köyünde tamamlamıştır. 1918'de ailesi ile birlikte Kazak’a yerleşmiştir. Aynı yıl Firidun Bey Köçerli’nin Gori muallimler semineryasının Azerbaycan şubesini Kazak’a nakletmesiyle Semed Vurgun “Tatar Muallim Mektebi'ne kaydolmuş ve burada aldığı dersler sayesinde Rus edebiyatı ve Türkiye sahası edebiyatını tanıma fırsatı bulmuştur. Samed Vurgun, 1920'de Azerbaycan'da Sovyet hükümetinin kurulması üzerine okuldaki diğer öğrenciler gibi Komünist partisi gençlik koluna girer. Çeşitli yerler gezerek siyasî propaganda yapmıştır. 1922'de şairin babası Yusuf Bey, bir yıl sonra da ninesi Ayşe Hanım vefat etmiştir. Bu olaydan sonra şaire ve kardeşi Mehdihan ile halalarının kızı Hankızı Vekilov ilgilenir. 1924'te mezun olmuş ve 1926'ya kadar İkinci Şıhlı mektebinde öğretmenlik yapmaya başlamıştır. Daha sonra tayini Kuba'ya çıkar. (1926-1927). 1928-1929 yılları arasında Gence'de orta dereceli mekteplerde öğretmenlik yapmış ve Gence muhiti özellikle Kızıl Kalem Edebiyat Cemiyeti şair üzerinde oldukça etkili olmuştur. Burada bulunan Kızıl Kalem Edebiyat Cemiyeti 1929'da Moskova'ya gönderilmiş ve İkinci Moskova Üniversitesi'nin Dil ve Edebiyat Fakültesi'ne kayıt yaptırmıştır. 1931'de fakülteyi bitirip Bakü'ye dönen Samed Vurgun, 1933'e kadar Azerbaycan Devlet İlmî Tedkikat Enstitüsü'nde asistan olarak çalışmıştır. 1932’de Azerbaycan Sovyet Yazıcıları İttifakı’nın katipliği görevine getirilmiştir. 1934'te Abdullah Şaik'in baldızı Haver Mirzabeyova ile evlenir. Aynı yıl Azerbaycan Sovyet Yazıcıları İttifakı’nın idare heyeti üyeliğine seçilmiştir. 1935-1937 yıllarında ise hem bir şair hem de bir devlet adamı olarak çalışır. 1936'da Puşkin'in “Yevgeni Onegün” kitabını Azerbaycan Türkçesine çevirmiş ve bu başarısından dolayı Puşkin Madalyası ile ödüllendirilmiştir. 1938'de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Respublikası milletvekilliğine seçilir. Şair, 1945-1948 yılları arasında Azerbaycan Yazıcılar İttifakı’nın başkanı olmuştur. 1951'de şair Bulgar-Sovyet Dostluğu Cemiyeti'nin vasıtasıyla Bulgaristan'da bulunur. Haricî Ölkelerle Medenî Elage Cemiyeti’nin başkanlığı gibi görevlerde bulunmuş, 1954'te ise Azerbaycan İlimler Akademiyası, Vitse başkanı seçilip ömrünün sonuna kadar bu vazifede kalmıştır. 1956'da Azerbaycan komünistlerinin 20, 21. kurultayında Azerbaycan KP MK'nın üyesi seçilmiştir. Aynı yıl Azerbaycan SSC Yüksek Sovyet .Başkanlığı Kurulu ilk kez “Halk Şairi” unvanını Samed Vurgun'a vermiştir. Ayrıca fahri filoloji ilimler doktoru unvanına layık görülmüştür. Akciğer kanserinden vefat etmiştir. (Ulu 2014: 20)

Elli yıllık ömrünün otuz yılından fazlasını edebi eser vererek geçiren Samed Vurgun, çok yönlü bir sanatçı olmakla birlikte şair kimliği ön plandadır. Şiire âşıklık geleneğinin hüküm sürdüğü bir çevrede çocukluk döneminde başlayan Samed Vurgun'un babasının şiire ve müziğe meraklı olması, çevresindeki âşıklardan işittiği koşmalar, saz havaları, nağıllar onun sanata ve edebiyata karşı ilgisini, merakını artıran unsurlar olmuştur. (Vahapzade 1984: 9) Samed Vurgun'un şairliğinin ilk dönemi arayış devridir. Şair bu dönemde hem aruz, hem hece hem de serbest vezinle şiirler kaleme almıştır. Bu dönemde şair bazen sosyal meselelere değinmiş, bazen şahsi duygularını, yaşamını şiire konu edinmiştir.

1928'den itibaren Samed Vurgun karamsar, bedbin, yıkık ruh halinden sıyrılmış, yaşama sevincinin, nikbinliğin hâkim olduğu şiirler kaleme almaya başlamıştır. 1930 yılından sonra Samed Vurgun yaratıcılığında yeni bir devir başlar. 1930-1932 yılları arasında iki kitabı çıkar: “Şairin Andı” ve “Fanar”. Bu şiirler şairin Bakü ve Moskova'da öğrenim gördüğü dönemlerde kaleme alınmıştır. Bu şiirlerde şairin yenileşme arzusu göze çarpar. 1930'da Komünist Parti'nin büyük çabalarıyla sosyalist anlayış ülke genelinde yaygınlık kazanır. Samed Vurgun da bu sosyalist havadan etkilenerek, sosyalizm anlayışına ve sosyalist cemiyetin taleplerine uygun eserler vermeye başlar. Samed Vurgun şiiri aşk, hayattan şikayet, bedbinlik gibi konulardan sıyrılır, ideolojik temelli bir poetik anlayış şiire hâkim kılınır. Şair şiirlerinde hayatı boyunca yalnız bir konudan vazgeçememiş ve daima onu şiirlerinde işlemiştir: Azerbaycan. Samed Vurgun, şairliğinin her döneminde Azerbaycan sevgisini ve ülkesine bağlılığını şiirlerine aksettirmiştir. 1931-1941 yıllar arasında Semed Vurgun'un “Könül Defteri” (1934), “Şe’rler” (1935), “Azad İlham” (1939) adlı kitapları yayımlanmıştır. Bu yıllar Samed Vurgun’un en verimli dönemidir. Bu dönemde Samed Vurgun'un düşünce dünyası da değişikliğe uğramıştır. Sovyet yönetimi bu yıllarda sanatı egemenliği altına alma çabasına girer. Bu doğrultuda şair, toplumcu gerçekçilik görüşünü esas alarak toplumun meselelerine, özellikle işçi sınıfının sorunlarına gerçekçi bir bakış açısıyla yaklaşır. 1939'da II. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte Samed Vurgun cephedeki Sovyet askerlerine moral, motivasyon sağlama misyonunu üstlenir ve bu doğrultuda eserler kaleme alır. Bu şiirlerde Batı toplumlarını ve emperyalizmi tenkit, Sovyetler Birliği özellikle Azerbaycan halkına övgü ön plandadır. Samed Vurgun II. Dünya Savaşı'ndan ölümüne kadar geçenki sürede şiir anlayışında, önceki dönemlerde olduğu gibi bir değişiklik gözlenmez. Son yıllarında poemalara ağırlık veren şairin şiirlerinin özünü son dönem şiirlerinde de vatan sevgisi oluşturur.

Samed Vurgun şairliği kadar tiyatro yazarlığıyla da dikkat çekmiş, başarılı eserler ortaya koymuş bir sanatçıdır. Tiyatro eserlerinin en önemlisi birçok sahnede defalarca sahnelenen büyük Azerbaycan şairi Molla Penah Vakıf'ı anlatan Vakıf'tır. Samed Vurgun 1941’deVakıf, 1942’de ise Ferhad ve Şirin eserleriyle devlet mükafatına layık görülmüştür. Aşk, sosyal ve tarihi konular sanatçının tiyatrolarında öne çıkan konulardır.