Madde Detay

Abdülhamid Süleyman Çolpan, Asıl adı Abdülhamid Süleymanoğli'dir. Türk yazar, tercüman, şair ve gazeteci. Türkistanın Fergana vilayetine bağlı endican kentinde dogdu. Babası Süleymankul Molla Muhammed Yunusoğlu’nun (1874-1929) yaşadığı devrin tanınmış bilim adamı ve eğitimcisi olup, Bir çok Şiiri ve divanları vardır. Çolpan ilk öğrenimini eski mekteplerde tamamladıktan sonra, medreselerde ve Rus okulunda okudu. Arapça, Farsça ve Rusça gibi dilleri çok iyi derecede bilen çolpan Türkçe, Almanca ve İngilizceyi tutkuyla öğrenmiştir. Doğu ve Batının sosyo-politik bakış açısından etkilenmiştir. Firdavsi, Saadi, Hafiz, Ömerh ayam ve Ali Şir nevai gibi büyük şahsiyetlerin eserlerini büyük bir feyz ile okumuştur. Devrin diğer ceditçileri gibi Osmanlı, Kazan, Azerbaycan Türk edebiyatlarını yakından takip etmiştir. Türkiye’den Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin, Mehmet Emin, Ziya Gökalp, Mehmet Akif gibi şair ve yazarları yakından tanımıştır.

Yazı hayatı 1913-1914 yıllarında ' kalender', ' mırza kalender ', ' endicanlı ' ve en son 'Çolpan ' mahlası ile kaleme aldığı çeşitli eserleri ile başlamıştır. Şaire Çolpan mahlası, devirin ileri gelen eğitimcilerinden Münevver Gari Abdureşidhanov tarafından verilmiştir. Onun ilk eserleri 'fergana avazı ' ' Türkistan avazı' isimli yerli gazetelerde ve Urenburg 'Şuara' dergisinden yayımlanmıştır. Çolpanın ' katılım ' , ' Türkistan ', ' Buhara haberleri ' adlı gazetelerde yürüttüğü çalışmaları, edebi eserilerinin temelinin sağlam bir şekilde oluşmasına zemin hazırlamıştır. Türkistan'da 1905 yılından sonra Ceditçiler tarafından çıkarılan gazete ve dergilerle İsmail Gaspıralı, Mahmudhoca Behbûdî ve Münevver Kaan gibi Ceditçilerin tesiri altında kaldı. Türk dünyasının ve bilhassa Türkiye'nin hayat tarzı ve kültürünü öğrenmeye çalıştı.1913 yılından itibaren eser vermeye başladı. İlk makalelerini Sadâ-yı Türkistan, Sadâ-yı Fergana ve Türkistan gazetelerinde neşretti. 1914-1917 yıllarında, milliyetperver bir gazeteci olarak tanındı. Devrinin önemli meselelerini, Bahar Avulları, Vatanımız Türkistan'da Temir Yollar, Oş, Doktor Mu-hammedyar, Yılda Bir keçe, Şarq Poezdi Keldi, Şarq Uyğangan, Çimkent, Quturgan Müstemlekeçiler, Yol Esdeligi gibi eserlerinde aksettirmiştir. Çolpan'ın sanatkâr olarak tanınmasını sağlayan eserleri, şiirleridir. İlk şiirleri, 1922 yılında, Özbek Yaş Şâirleri adlı antolojide yayımlanmıştır. Aynı yıl, ilk şiir kitabı olan Bulaqlar neşredilmiştir. Sonraki yıllarda Uyğanış (1924) ve Tan Sırları (1926), 1930'lu yıllarda Saz ve Cor adlı şiir kitapları basılmıştır. İlk üç şiir kitabında, Şark ülkelerini işgal eden sömürgeci Ruslarla İngilizlere duyulan nefret, onlara karşı mücadele duygusu, Rusların baskı, zulüm ve katliamları, Hokand ve Türkistan'ın diğer şehirlerinde dökülen kanlar, Türkistan'ın parçalanması, halkın açlık, sefalet ve çaresizliği, esir Türkistanlıların ümitleri ve yüksek millî şuur, açık veya metaforik olarak ve sanatkârane bir üslûpla dile getirmiştir. Türkistan'ın parçalanıp Özbek Sovyet Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra takip edilen politikalar karşısında, diğer millî aydınlarla birlikte Çolpan da çaresiz susmak zorunda kalmıştır. 1925 yılında kendisi, "muhit küçli eken, eğdim boynımnı" demek suretiyle sanat anlayışındaki zoraki değişikliği itiraf etmiştir. Şiirleri yüzünden sekiz defa tutuklanan çolpan, Stalin devrinde 1937'de, Taşkent'te yapılan bir yazarlar toplantısında, 'eserlerinde, ideolojik açıdan komünizm dışı meselelerle uğraştığı için, davaya ihanet ettiğini söyleyerek suçunu itiraf etmesini' istemişlerdir. buna karşı Çolpan ""Siz beni üç gün içinde islah edemezsiniz"" diye cevap vermiştir. Aralıksız devam eden baskı ve tehditlerin ardından 14 Haziran 1937 tarihinde, milliyetçi olmak suçundan dolayı "halk düşmanı" olarak tutuklandı ve bir yıldan fazla süren sorgu ve işkencelerden sonra 4 Ekim 1938 tarihinde kuruşuna dizilmek suretiyle öldürülmüştür. Çolpan, bu kanlı dönemde, baskı ve zulümlere rağmen büyük bir edebî miras bırakmış bir şairdir. Şiirin yanında nesirle de meşgul olarak hikâyeler, Halil Fereng, Çörinin İsyanı, Yarqınay, Muştumzor, Ortaq Qarşıbayev, Hücum gibi tiyatro eserleri ve Kece ve Kündüz adlı bir roman yazmıştır. Bu romanın Kece adlı birinci bölümü, 1936 yılında neşrolundu; ikinci kısmı ise kayıptır. Tercüman olarak da Sha-kespeare'in Hamlet, Puşkin'in Boris Godunov ve Dubrovskiy, Gorki'nin Ana adlı eserlerini Özbek diline kazandırmıştır.1990 yıllarda, Çolpan'ın bütün eserleri yayımlanma imkânına kavuştu. 1991 yılında, Fıtrat ve Abdullah Kadiri gibi haksız yere öldürülen diğer millî aydınlarla birlikte Çolpan'a da uluslararası Nevâî ödülüne layık görülmüştür. Ayrıca Çolpan adına da uluslararası ödül ihdas edilip, cadde ve kütüphanelere ismi verilmiştir.

Abdülhamid Çolpan Yeni Özbek şiir akımının kurucusu, istidatlı yazar, aynı zamanda oyun yazarı, yayıncı ve çevirmendir. Ulusal bağımsızlık ve özgürlük fikirleri Çolpan’ın çalışmalarının temel unsurlarıdır. Şiirlerini daha çok hece ölçüsüyle halk şiiri tarzında yazmıştır. Halkının özlemleri, doğa, istiklal, hürriyet, maarif, kadın haklarını şiirlerinin ana temalarındandır. Eserlerinde halkın sıkıntılarını gür sesiyle haykırıp dile getirmiştir. İlk şiirlerinde Ali Şir Nevai ve Fuzuli'yi örnek almıştır. Sonraki şiirlerinde Mehmet Akif , Mehmet Emin Yurdakul , Tevfik Fikret ve Cenap Şahabettin'in izleri görülür.