SÜRMELİCAN, Sürmelican Kaya

(d. 1959 / ö. -)
âşık, ev hanımı
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Sürmelican Kaya, 1959'da Çorum'un Mecitözü ilçesine bağlı Alancı köyünde doğmuştur. İlk adı Yosma olan âşık, 1983 yılında adını Sürmelican olarak değiştirir. Babasının adı Seyit Ali Yener, annesinin adı Gülizar’dır. Çocukluğunu köyde geçiren âşık, 1973 yılında Eşref Kaya ile evlenir ve bu evlilikten beş çocuğu olur. Çorum merkeze yerleşir. Saz çalıp deyiş söylemeye 21 yaşında başlar (Taşlıova 2008: 411). Hayatını etkileyen en önemli olay evlendikten on beş gün sonra eşinin kuma getirmesi olur. Ayrıca evlendikten sonra on yıl anne ve babasını göremez. Bu olaylar onun âşıklığa başlamasında önemli birer etkendir.

Sürmelican Kaya, sanatını icra etme hususunda en büyük desteği ağabeyi Hüseyin Yener'den (Âşık Yener) görmüştür (Turan vd. 2014: 464). Âşık Yener ona ustalık yapmış ve gelenekle ilgili temel bilgileri öğretmiştir. "Hasretlik içimdekileri saza şiire döktü" diyen Sürmelican Kaya'nın ‘80’li yıllarda “Felek” isimli ilk kaseti ağabeyi ve yakınlarının desteğiyle çıkmıştır (Çınar 2008: 96). Şiirlerinden oluşan dört kasetinin adları "Felek", "Sen Neye Geldin", "Niçin İnanmazsın Ey İnsanoğlu" ve "Vefasız Dost"tur. Âşık Sürmelican Şiirleri adlı bir de kitabı bulunmaktadır.

Henüz 21 yaşındayken yaşamı bir anda hareketlenen âşık, halk konserlerinde çalıp söylemeye başlamıştır. Ancak, etkinliklere gidip gelmek bir kadın olarak kolay olmadığından, bu tür gecelere, konserlere katılımı giderek azalmıştır.

Şiirlerinde, içinde yetiştiği Alevi Bektaşi kültürünün izleri yoğun olarak görülür. Pir, Ali, Abdal Musa gibi isimlere şiir kadrosunda sıkça rastlanır. Şiirlerinin konusunu yaşadığı zorluklar, gurbet ve ayrılık oluşturur. Çok sayıda deyişi de vardır. Şiirlerinde hece ölçüsü kullanır, dili akıcıdır, kelime kadrosunda yerel söyleyiş özellikleri görülür. Sürmelican mahlasını kullanan âşık, kendi şiirlerinin yanında usta malı şiirleri de söylemektedir. Âşığın "özellikle uzun hava formundaki eserlerinin açışları, Arif Sağ’ın kullandığı melodi kalıpları ile benzerlik gösterir" (Çınar 2016: 3136).

Kaynakça

Çınar, Sevilay (2008). Yirminci Yüzyılın İkinci Yarısında Türkiye’de Kadın Âşıklar. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.

Çınar, Sevilay (2016). "Kadın Âşıkların Müzikal Kimlikleri". İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5 (8): 3125-3143.

Taşlıova, M. Mete (2008). Sözlü ve Yazılı Kaynaklarda Çorum Halk Şiiri Antolojisi. Çorum: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.

Turan, Fatma Ahsen, Reyhan Gökben Saluk, Özlem Ünal Ünalan (2014). Geçmişten Günümüze Sazda ve Sözde Usta Kadınlar. Ed. Nezahat Özcan. Ankara: Gazi Kitabevi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ İBRAHİM GÜMÜŞ
Yayın Tarihi: 27.06.2019
Güncelleme Tarihi: 12.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Âşık Sürmelican ŞiirleriDil ve Edebiyat Derneği / Çorum2013Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MUSTAFA VÂZIHd. 1763 - ö. 1831?Doğum YeriGörüntüle
2SORSAVUŞ, Ali Rıza Öztürkd. 1948 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Bekir Baki Aksud. 1928 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4FERYADÎ, Osman Ertend. 1959 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5ADALAT SADAYOĞLU AHUNDOVd. 1959 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6SEYİDÎ, Sait Durakd. 1959 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7KARAGÜLLE, Ethem Karagülled. 1952 - ö. ?MeslekGörüntüle
8KUL SABRİ/GARİP ALİ/SABRİ, Alid. 1851 - ö. 1931MeslekGörüntüle
9TEZANÎ, İsmail Saatçid. 01.01.1965 - ö. ?MeslekGörüntüle
10ÜSTÜN, Abdülaziz/Aziz Üstünd. 1911 - ö. 27-28.07.1978Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11BİRGÜL, Birgül Kapaklıkayad. 1971 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12ZARÎ, Ahmet Kamil Tanrıdağd. 1852-1853 - ö. 09.11.1941Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13DEMİRCİOĞLU, Osman Aydemird. 1948 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14ZEKİ AYHANd. 1943 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15BÎHUZUR BABA, Bayram Sarıoğlud. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle