Tahavi Ahtanov

(d. 25 Ekim 1923 / ö. 1994)
Hikaye, roman ve darama yazarı, eleştirmen.
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Aktöbe bölgesi Şalkar ilçesi, Şetırğız köyünde doğmuştur. Ortaokulu tamamladıktan sonra 1940'da Abay Adındaki Kazak Devlet Pedagoji Enstitüsü’ne girer. Bu enstitünün filoloji fakültesinin ikinci sınıfında iken kendi isteğiyle cepheye gitmeye karar verir. Ülkenin daha önce hiç yaşamadığı kadar korkunç bir savaş; tutkulu, romantik bir genç olan Ahtanov’da sorumluluk duygusu uyandırır ve kendi isteğiyle savaşa katılır. Hayat ile ölüm arasındaki endişeyle yüz yüze gelen ateşli savaşçının ilk izlenimleri şiir ve denemelere dönüşerek cephe gazetelerinde yayımlanmaya başlar.

Görüldüğü üzere genç yazarın hayatının hümanist hedeflerinin tanımlanmasında, kaleminin etkili olmasında en büyük tesir, II. Dünya Savaşı’na aittir. İnsanlık tarihinde ebedî iz bırakan bu dev, Tahavi Ahtanov’un bütün yaratıcılığında geniş ölçüde yer alır.

O, 1948’de askerliğini bitirir. Şiir, eleştiri, hikaye ve roman türlerinde eserler vermeye başlar. Tolstoy ve Gorki’den çeviriler yapar.

Ahtanov, yayınevlerinde redaktörlük, senaryo yazarlığı bölümünde başkanlık, dergi redaktörlüğü, Kazakistan Yazarlar Birliği sekreteri, sanat bölümü yöneticisi gibi görevlerde bulunur.

II. Dünya Savaşı madalyasıyla, iki defa Kızıl Yıldız, Emek Kızıl Tuğ, “Kurmet belgisi” (Hürmet nişanı) madalyalarıyla ödüllendirilir.

Yazara Kazakistan Halk Yazarı adı da verilmiştir. 1994 yılında ölmüştür.

Ahtanov, 1948’den sonra edebiyat dünyasında görülmeye başlar. İlk şiirleri “Jastar davısı” (Gençlerin Sesi) adlı bir külliyatta yayımlanır. Aynı yıllarda edebi eleştiriyle ilgili makaleleri ve monografik bir araştırması yayımlanır. Ğabit Müsirepulı’nı anlatıp tanıttığı eseri, bu yıllarda okuyucuyla buluşur.

Makaleleri, edebî eserin estetik tabiatını tanıtması, ayrıntılı fikirleri açısından iyi bir edebiyat araştırmacısı olarak tanınmasını da sağlar. O, sonraki yıllarda nesir ve drama sahasında da eserler kaleme almaya başlar.

İlk yayımlanan hikayesi “Küy añızı” (Nağmenin Efsanesi)’dır. 1956’da savaşı ele aldığı “Kaharlı künler” romanı basılır. Uzun hikayesi “Dala sırı” (Bozkır Sırrı) için (sonradan “Boran” romanı) yazara 1966’da “Abay Devlet ödülü” verilir. “Boran” (1963) romanı, sanatsal nesirde zamanının yeniliklerini tanıtan bir eser olması yanında 60’ların birlik dönemini, parti idaresi ve baskıları ele alan bir eserdir de. Şırağın Sönbesin (1973) romanı II. Dünya Savaşının işlendiği bu tarz eserlerdendir.

Yazarın 1968’de yazdığı “Sävle” (Işık), toplumdaki sosyal değişimi işleyen “Ant”, “Äke men Bala” (Baba ile Çocuk) dramaları Kazak tiyatrosunun önemli eserlerindendir.

1960-90’lı yıllar, Kazak edebiyatında “povest” türünün en fazla yazıldığı, konu çeşitliliğinin arttığı, içerik ve biçim açısından yeniliklerin görüldüğü dönemdir. Ahtanov’un “Mahabbat muñı” (Sevgi Derdi) hikayesi bu türde bir eserdir.

Yazarın “Kütpegen Kezdesüv” (Beklenmeyen Karşılaşma), “Arıstannıñ sıbağası” (Arslanın Rütbesi), “Küşik küyev” (Enik Güveyi) gibi komedileri defalarca sahnelenir.

Ahtanov’un adı genellikle, zengin ve güçlülerle akraba olma derdindeki gençlerin irdelendiği Küşik Küyev komedisiyle anılır.

O, Tolstoy’un “Azaptı Saparda” (Azaplı Seferde) üçlemesini, Gorki’nin hikâyelerini Kazak Türkçesine aktarır. Ahtanov senaryo yazarlığı bölüm başkanı, dergi redaktörlüğü, Kazakistan Yazarlar Birliği sekreterliği, Cumhuriyet Kitap Bölümü müdürlüğü gibi görevlerde bulunmuştur.

Kaynakça

Ahtanov Tahavi (2014). Povester, äñgimeler, maqalalar; Köp tomdıq şığarmalar jıynağı, Mereke baspası, Almatı.

Jurtbay, Tursın (2014). Birtutas Alaş İdeyası – Zerttevler, Almatı, “Orhon”.

Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2006). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “XIX. ğasırdıñ ekinşi jartısı (1850–1900)”, 5. cilt, Almatı.

Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2006). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “XX. Ğasırdıñ Basındağı Qazaq Ädebiyeti (1900–1917)”, 6. cilt, Almatı.

Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2004). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Keñes Däviri (1917–1940)”, 7. cilt, Almatı.

Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2004). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Keñes Däviri (1941–1956)”, 8. cilt, Almatı.

Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2005). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Keñes Däviri (1956–1990)”, 9. cilt, Almatı.

Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2006). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Tävelsizdik Kezeñi (1991–2001)”, 10. cilt, Almatı.

Qazaqtıñ 100 Poeması (2013). (Qurast. J. Aymuhambet, A. Äimulı), Almatı, “Jazuvşı”.

Koç, Kenan; İşina, Almagül; Korganbekov, Bolat (2007). Kazak Edebiyatı, C. II (Sovyet Dönemi ve Bağımsızlıktan Sonraki Kazak Edebiyatı), İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayınları.

Türk Dünyası Çağdaş Edebiyatları El Kitabı (2018). Bölüm Adı: “20. Yüzyıl Kazak Edebiyatı”, (Editör: Orhan Söylemez, Samet Azap), Kesit, İstanbul, s. 103-207.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. NERGİS BİRAY
Yayın Tarihi: 31.12.2018
Güncelleme Tarihi: 12.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Edebi SınoçerkKMKEB / Almatı1956Eleştiri
Kaharlı KünderKMKEB / Almatı1956Roman
Mahabbat Muñı - Povester men EñgimelerKMKEB / Almatı1960Hikâye
Dala Sırı - Povester men EñgimelerKMKEB / Almatı1963Hikâye
Kök Kutan - EñgimelerJazuvşı / Almatı1968Hikâye
Kerüven - Edebiyet Tuvralı OylarJazuvşı / Almatı1969Deneme
Ündistan Hikayası - SaparnamaJazuvşı / Almatı1971Gezi Yazısı
Şırağıñ Sönbesin/Ant (Roman/Drama)Jazuvşı / Almatı1973Roman
Tañdamalı Şığarmaları 2 tomdıkJazuvşı / Almatı1974Antoloji
Ana Davısı - DramalarJazuvşı / Almatı1978Tiyatro
Kökeykesti - Edebiyet Tuvralı OylarJazuvşı / Almatı1980Araştırma
Şırağıñ SönbesinJazuvşı / Almatı1981Roman
Şığarmalar - 5 tomdıkJazuvşı / AlmatıI/II 1983; III/IV 1984; V 1985Antoloji

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1AHMED EFENDİd. 1860 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2BİÇARE MEHMETd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3CUMA/DEVRANî/DER DEVRANÎ/BU DEVRANî, Cuma Azbayd. 1954 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4İsmet Küntayd. 1923 - ö. 25 Temmuz 1974Doğum YılıGörüntüle
5EFENDİ, Muhittin Geyikd. 01.01.1923 - ö. 17.11.2015Doğum YılıGörüntüle
6RAŞİT YILDIZd. 1923 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7KUDRET CARÇILId. 1919 - ö. 1994Ölüm YılıGörüntüle
8Orhan Şaik Gökyayd. 16 Temmuz 1902 - ö. 2 Aralık 1994Ölüm YılıGörüntüle
9M. Fethi Aksud. 1916 - ö. 2 Şubat 1994Ölüm YılıGörüntüle
10Burhan Güneld. 7 Nisan 1947 - ö. 21 Aralık 2012MeslekGörüntüle
11Selim İlerid. 30 Nisan 1949 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Yuşa Arışd. 1969 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Enver (İlyaz) Asımd. 1955 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Ibıray Altınsarind. 20 Ekim 1841 - ö. 17 Temmuz 1889Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Süreyya Yusufd. 1923 - ö. 1977Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle