Madde Detay
Tahavi Ahtanov
(d. 25 Ekim 1923 / ö. 1994)
Hikaye, roman ve darama yazarı, eleştirmen.
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Aktöbe bölgesi Şalkar ilçesi, Şetırğız köyünde doğmuştur. Ortaokulu tamamladıktan sonra 1940'da Abay Adındaki Kazak Devlet Pedagoji Enstitüsü’ne girer. Bu enstitünün filoloji fakültesinin ikinci sınıfında iken kendi isteğiyle cepheye gitmeye karar verir. Ülkenin daha önce hiç yaşamadığı kadar korkunç bir savaş; tutkulu, romantik bir genç olan Ahtanov’da sorumluluk duygusu uyandırır ve kendi isteğiyle savaşa katılır. Hayat ile ölüm arasındaki endişeyle yüz yüze gelen ateşli savaşçının ilk izlenimleri şiir ve denemelere dönüşerek cephe gazetelerinde yayımlanmaya başlar.
Görüldüğü üzere genç yazarın hayatının hümanist hedeflerinin tanımlanmasında, kaleminin etkili olmasında en büyük tesir, II. Dünya Savaşı’na aittir. İnsanlık tarihinde ebedî iz bırakan bu dev, Tahavi Ahtanov’un bütün yaratıcılığında geniş ölçüde yer alır.
O, 1948’de askerliğini bitirir. Şiir, eleştiri, hikaye ve roman türlerinde eserler vermeye başlar. Tolstoy ve Gorki’den çeviriler yapar.
Ahtanov, yayınevlerinde redaktörlük, senaryo yazarlığı bölümünde başkanlık, dergi redaktörlüğü, Kazakistan Yazarlar Birliği sekreteri, sanat bölümü yöneticisi gibi görevlerde bulunur.
II. Dünya Savaşı madalyasıyla, iki defa Kızıl Yıldız, Emek Kızıl Tuğ, “Kurmet belgisi” (Hürmet nişanı) madalyalarıyla ödüllendirilir.
Yazara Kazakistan Halk Yazarı adı da verilmiştir. 1994 yılında ölmüştür.
Ahtanov, 1948’den sonra edebiyat dünyasında görülmeye başlar. İlk şiirleri “Jastar davısı” (Gençlerin Sesi) adlı bir külliyatta yayımlanır. Aynı yıllarda edebi eleştiriyle ilgili makaleleri ve monografik bir araştırması yayımlanır. Ğabit Müsirepulı’nı anlatıp tanıttığı eseri, bu yıllarda okuyucuyla buluşur.
Makaleleri, edebî eserin estetik tabiatını tanıtması, ayrıntılı fikirleri açısından iyi bir edebiyat araştırmacısı olarak tanınmasını da sağlar. O, sonraki yıllarda nesir ve drama sahasında da eserler kaleme almaya başlar.
İlk yayımlanan hikayesi “Küy añızı” (Nağmenin Efsanesi)’dır. 1956’da savaşı ele aldığı “Kaharlı künler” romanı basılır. Uzun hikayesi “Dala sırı” (Bozkır Sırrı) için (sonradan “Boran” romanı) yazara 1966’da “Abay Devlet ödülü” verilir. “Boran” (1963) romanı, sanatsal nesirde zamanının yeniliklerini tanıtan bir eser olması yanında 60’ların birlik dönemini, parti idaresi ve baskıları ele alan bir eserdir de. Şırağın Sönbesin (1973) romanı II. Dünya Savaşının işlendiği bu tarz eserlerdendir.
Yazarın 1968’de yazdığı “Sävle” (Işık), toplumdaki sosyal değişimi işleyen “Ant”, “Äke men Bala” (Baba ile Çocuk) dramaları Kazak tiyatrosunun önemli eserlerindendir.
1960-90’lı yıllar, Kazak edebiyatında “povest” türünün en fazla yazıldığı, konu çeşitliliğinin arttığı, içerik ve biçim açısından yeniliklerin görüldüğü dönemdir. Ahtanov’un “Mahabbat muñı” (Sevgi Derdi) hikayesi bu türde bir eserdir.
Yazarın “Kütpegen Kezdesüv” (Beklenmeyen Karşılaşma), “Arıstannıñ sıbağası” (Arslanın Rütbesi), “Küşik küyev” (Enik Güveyi) gibi komedileri defalarca sahnelenir.
Ahtanov’un adı genellikle, zengin ve güçlülerle akraba olma derdindeki gençlerin irdelendiği Küşik Küyev komedisiyle anılır.
O, Tolstoy’un “Azaptı Saparda” (Azaplı Seferde) üçlemesini, Gorki’nin hikâyelerini Kazak Türkçesine aktarır. Ahtanov senaryo yazarlığı bölüm başkanı, dergi redaktörlüğü, Kazakistan Yazarlar Birliği sekreterliği, Cumhuriyet Kitap Bölümü müdürlüğü gibi görevlerde bulunmuştur.
Kaynakça
Ahtanov Tahavi (2014). Povester, äñgimeler, maqalalar; Köp tomdıq şığarmalar jıynağı, Mereke baspası, Almatı.
Jurtbay, Tursın (2014). Birtutas Alaş İdeyası – Zerttevler, Almatı, “Orhon”.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2006). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “XIX. ğasırdıñ ekinşi jartısı (1850–1900)”, 5. cilt, Almatı.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2006). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “XX. Ğasırdıñ Basındağı Qazaq Ädebiyeti (1900–1917)”, 6. cilt, Almatı.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2004). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Keñes Däviri (1917–1940)”, 7. cilt, Almatı.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2004). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Keñes Däviri (1941–1956)”, 8. cilt, Almatı.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2005). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Keñes Däviri (1956–1990)”, 9. cilt, Almatı.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2006). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Tävelsizdik Kezeñi (1991–2001)”, 10. cilt, Almatı.
Qazaqtıñ 100 Poeması (2013). (Qurast. J. Aymuhambet, A. Äimulı), Almatı, “Jazuvşı”.
Koç, Kenan; İşina, Almagül; Korganbekov, Bolat (2007). Kazak Edebiyatı, C. II (Sovyet Dönemi ve Bağımsızlıktan Sonraki Kazak Edebiyatı), İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayınları.
Türk Dünyası Çağdaş Edebiyatları El Kitabı (2018). Bölüm Adı: “20. Yüzyıl Kazak Edebiyatı”, (Editör: Orhan Söylemez, Samet Azap), Kesit, İstanbul, s. 103-207.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. NERGİS BİRAYYayın Tarihi: 31.12.2018Güncelleme Tarihi: 12.11.2020
Yayın Tarihi: 31.12.2018Güncelleme Tarihi: 12.11.2020
Güncelleme Tarihi: 12.11.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Edebi Sınoçerk | KMKEB / Almatı | 1956 | Eleştiri |
Kaharlı Künder | KMKEB / Almatı | 1956 | Roman |
Mahabbat Muñı - Povester men Eñgimeler | KMKEB / Almatı | 1960 | Hikâye |
Dala Sırı - Povester men Eñgimeler | KMKEB / Almatı | 1963 | Hikâye |
Kök Kutan - Eñgimeler | Jazuvşı / Almatı | 1968 | Hikâye |
Kerüven - Edebiyet Tuvralı Oylar | Jazuvşı / Almatı | 1969 | Deneme |
Ündistan Hikayası - Saparnama | Jazuvşı / Almatı | 1971 | Gezi Yazısı |
Şırağıñ Sönbesin/Ant (Roman/Drama) | Jazuvşı / Almatı | 1973 | Roman |
Tañdamalı Şığarmaları 2 tomdık | Jazuvşı / Almatı | 1974 | Antoloji |
Ana Davısı - Dramalar | Jazuvşı / Almatı | 1978 | Tiyatro |
Kökeykesti - Edebiyet Tuvralı Oylar | Jazuvşı / Almatı | 1980 | Araştırma |
Şırağıñ Sönbesin | Jazuvşı / Almatı | 1981 | Roman |
Şığarmalar - 5 tomdık | Jazuvşı / Almatı | I/II 1983; III/IV 1984; V 1985 | Antoloji |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | AHMED EFENDİ | d. 1860 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | BİÇARE MEHMET | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | CUMA/DEVRANî/DER DEVRANÎ/BU DEVRANî, Cuma Azbay | d. 1954 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | İsmet Küntay | d. 1923 - ö. 25 Temmuz 1974 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | EFENDİ, Muhittin Geyik | d. 01.01.1923 - ö. 17.11.2015 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | RAŞİT YILDIZ | d. 1923 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | KUDRET CARÇILI | d. 1919 - ö. 1994 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Orhan Şaik Gökyay | d. 16 Temmuz 1902 - ö. 2 Aralık 1994 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | M. Fethi Aksu | d. 1916 - ö. 2 Şubat 1994 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Burhan Günel | d. 7 Nisan 1947 - ö. 21 Aralık 2012 | Meslek | Görüntüle |
11 | Selim İleri | d. 30 Nisan 1949 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Yuşa Arış | d. 1969 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Enver (İlyaz) Asım | d. 1955 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Ibıray Altınsarin | d. 20 Ekim 1841 - ö. 17 Temmuz 1889 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Süreyya Yusuf | d. 1923 - ö. 1977 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |