Madde Detay

Kazakistan’ın Torgay ili Jangeldi ilçesinin Kölkamıs köyünde doğdu. Kazak kültürünün, dilinin, gelenek göreneklerinin yoğun olarak yaşandığı bu bölgede halkının geleneksel hayatının zenginliklerine vâkıf olarak yetişti. Çocukluğu İkinci Dünya Savaşı’nın çetin dönemine denk geldi. Buna rağmen hayatın zorluklarına ve devrin yokluklarına aldırmadan okumak, eğitim almak için büyük bir heveskârlık gösterdi. 1965’te Almatı’daki önemli eğitim kurumlarından biri olan Kazak Devlet Üniversitesinin Filoloji Fakültesinden mezun oldu. Mezun olduktan sonra dönemin önde gelen gazetelerinden Sotsialistik Kazakstan ve Kazakstan Pioneri gazetelerinde çalıştı (1965-1970). 1970-1977 yıllarında Jalın dergisinde bölüm sorumlusu ve genel yayın yönetmeni yardımcısı olarak görev yaptı. Daha sonra “Kazakfilm” film stüdyosunda genel yayın yönetmeni oldu (1977-1979). Abdik, Kazak Adebiyeti gazetesinde de genel yayın yönetmenliği görevinde bulundu. 1976-1986 yıllarında Kazakistan Komünist Partisi Merkez Komitesi’nin Edebiyat Bölümü’nde çalıştı. Kazakistan’ın bağımsızlığına kavuşmasının ardından Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in kültür, edebiyat ve sanat danışmanı oldu (1994-1996). 1996-2008 yıllarında Cumhurbaşkanlığı Devlet Siyaseti ve İç Siyaset Bölümü ile Cumhurbaşkanlığı İçtimai ve Siyasî Bölümü’nde hizmet verdi. Örkeniyet ulusal dergisinin baş editörlüğünü yaptı (Kurmangaliyeva Ercilasun 2014: 9; Tölen Abdiktin ömiri men şığarmaşılığı).

Geçiş döneminin sıkıntılarını yaşayan bir yazar olarak Tölen Abdik, Bağımsızlık Dönemi’nde de eserler verdi. Tölen Abdik, Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Hizmet Ödülü (2002), Uluslararası Franz Kafka Altın Madalya ödülü (2003) ve Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Ödülü (2004) gibi çeşitli ödüllerle ödüllendirildi (Tölen Abdikov).

Tölen Abdik’in eserleri 1964’ten itibaren yayımlanmaya başladı. İlk eserleri Rayhan (1964) ve Oñ kol adlı hikâyeleri ile edebî arenada dikkatleri üzerine çekti. 1969’da hikâye ve uzun hikâyelerinin yer aldığı Kökjiyek adlı kitabı yayımlandı. 1974’te Akıykat adlı uzun hikâyesi basıldı. İstina adıyla bu eser Rusçaya çevrildi (1980-1981). 1977’de yayımlanan Ellada erleri’nde Yunan mitlerini çevirdi. 1987’de Akşokıda kıs kattı adlı kitabı (Kurmangaliyeva Ercilasun 2014: 8; Tölen Abdiktin ömiri men şığarmaşılığı).

Büyük bir beğeniyle okunan Öliara romanı (1985), Parasat maydanı (2002), Äke, Tuğır men ğumır, Kız Bätiş pen Erseyit, Tozak ottarı jımındaydı, Oraluv uzun hikâyeleri, Biz üşev edik (1985), Ardager piyesleri, Jat perzent, Kayırsız cuma, Konaktar, Bassüyek, Bir kündik aşuv gibi hikâyeleri vardır (Kurmangaliyeva Ercilasun 2014: 8). 1983’te Jat perzent adlı eseri filme aktarıldı. 1985’te Biz üşev edik adlı piyesi sahnelendi. Kız Bätiş pen Erseyit adlı eserinden de Ötelmegen parız adlı bir film çekildi (Kurmangaliyeva Ercilasun 2014: 8-9).

Tölen Abdik, Öliara, Äke ve Ardager gibi eserlerinde Sovyet idaresinin Kazak halkına ve genel olarak Sovyet halkına yaptığı baskıları tüm açıklığı ile ele aldı. Abdik, sadece kendi halkı için yazmadı, evrensel değerleri de dile getirdi. İnsanlığın kültürel olarak sürüklendiği yozlaşma sürecine de dikkat çekti. Parasat maydanı adlı eserinde bu süreci sorguladı. Sosyal problemler, nesiller arası çatışmalar, adalet anlayışı, kim kahraman kim zalim, insanlığın erdem anlayışındaki çürümeler bu eserde yoğunlaştığı ve sorguladığı kavramlardır (Ömeroğlu 2013: 26).

Tuğır men ğumır adlı uzun hikâyesinde 1930’lu yıllarda yaşanan tasfiye siyaseti sonucunda Kazak halkının ileri gelenlerinin “halk düşmanı” damgası vurularak hapishaneye atılması, kurşuna dizilmesi ya da çalışma kamplarına sürgüne gönderilerek ağır şartlarda çalışması konu edildi (Kurmangaliyeva Ercilasun 2013: 28).

Yazar, Öliara romanında Oymavıt ve Seyit adlı kahramanların tartışması etrafında toplumun ulaşmak istediği hedefleri, adalet, eşitlik, dürüstlük gibi manevî değerleri sorguladı. Ayrıca bu eserinde tarih ve tarih yazımı anlayışı da tartışıldı (Kurmangaliyeva Ercilasun 2013: 30).

Tölen Abdik’in kendine özgü yanlarından biri de felsefî sorgulama ve felsefî düşünce şeklidir. Parasat maydanı, Oñ kol, Akıykat, Kız Bätiş pen Erseyit gibi eserlerinde okuyucuyu düşünmeye sevk etti. Bu eserlerinde iyi ve kötü, merhamet ve zulüm, sevgi ve nefret gibi kavramların ne olduğu, dozlarının ne kadar olması gerektiği, göreceli mi değişken mi oluşları üzerine felsefî analizler yaptı (Kurmangaliyeva Ercilasun 2013: 31).

Tölen Abdik bazı eserlerinde de toplumdaki manevî çöküş, makam mevki sevdası, rüşvet, ikiyüzlülük, riyakârlık gibi olumsuzluklara dikkat çekti Değişen değer yargılarına odaklanarak toplumun sosyal sorunlarını gündeme taşıdı. Kayırsız cuma bu konular üzerine kuruldu. Makam mevki düşkünlüğü ve değişen değer yargıları bu eserde görevinden alınan bir bakanın etrafında ortaya konuldu (Kurmangaliyeva Ercilasun 2013: 31).

Yazar, Äke ve Konaktar gibi hikâyelerinde nesiller arası çatışmaları ve fikir ayrılıklarını ele aldı. Bu tarz eserlerinde eskiye karşı yeni, şehre karşı kırsal, modernleşmeye karşı geleneksellik gibi sorunları işledi (Kurmangaliyeva Ercilasun 2013: 31). Eserleri Kırgız, Özbek Türkçelerine aktarıldı. Bununla birlikte Rusça, Ukraince ve diğer dillere çevrilen eserleri de vardır.

2002’de yayımlanan Parasat maydanı romanıyla Kazakistan’da “PEN-kulübü ödülü” ile ödüllendirildi (Kurmangaliyeva Ercilasun 2014: 9). 2013’te Türk Dünyası Edebiyat Kongresi tarafından “Türk Dünyasında Yılın Edebiyat Adamı Ödülü” ile ödüllendirildi. Bu kapsamda Türkiye’de hayatı ve eserleri ile ilgili çeşitli eserler yayımlandı (Ömeroğlu 2013: 25).