Madde Detay

Geniş bir kitle tarafından tanınan, edebiyatçı ve fikir adamı olan Fatih Kerimî, Samara Eyaletinin Bögülme ilçesine bağlı Minğlibay köyünde dünyaya geldi. Kerimî reformist eğitimci İlman Kerimî’nin oğludur (Özkan 2006: 102). İlk eğitimini köyün mollası olan babası İlman Kerimî’den aldıktan sonra Çıstay (Çistapol) medresesine devam ederek burada 11 yıl eğitim gördü. Aynı zamanda buradaki eğitimi sırasında iki yıllık Rus mektebini de tamamladı. 1890 yılında Ufa’da ruhani meclis önünde imtihan vererek müderrislik icazetnamesini aldı. Daha sonra İsmail Gaspıralı’nın “usul-i cedid” ismiyle başlattığı yeni öğretim tarzını öğrenmek için Kıram’a giderek Gaspıralı ile tanıştı ve yeni eğitim anlayışını benimseyerek bu usulü tatbik etmek amacıyla bir mektep açtı. Daha sonra çalışmalarına devam ederek “ceditçilik” hareketini başlatan kişi olarak Tatar eğitim tarihinde önemli bir yere sahip oldu. Babası eğitimine devam etmesi için Kerimî’yi İstanbul’a gönderdi. Kaynaklarda İstanbul’da Mülkiye Mektebi’nde okuduğu yazmaktadır. Buradaki eğitiminin ardından çeşitli yerlerde öğretmenlik yaparak dil, edebiyat ve pedagoji dersleri verdi. (Aktaran: Kastrati 2017: ?). Fatih Kerimî, bir takım sahte suçlamalardan dolayı kanunsuz bir şekilde tutuklanarak 4 Ağustos 1937 yılında hapse atıldı ve 27 Eylül 1937’de ise öldürüldü (Aktaran: Çakmak 2019: 432).

Yazdığı eserlerle modern Tatar edebiyatının ilk örneklerini ortaya koyan Fatih Kerimî’nin birçok eseri bulunmaktadır. Hikâyeleri: Salih Babaynın Öylenüvi (Kazan 1897), Bir Şakirt ile Bir Student (Kazan 1899; Bu hikâyesinde Avrupa ilmi ve medeniyetiyle Tataristan’da hâkim olan skolastik eğitimi mukayese ederek eski sistemi çok sert biçimde eleştirmiştir.), Cihangir Mahdumnın Avıl Mektebinde Ukuı (Petersburg 1900), Merhum Gılman Ahund (Orenburg 1904), Mirza Kızı Fatma (Kazan 1907); Hıyalmı, Hakiykatme (Orenburg 1908). Seyahatnâmeleri: 1. Yavrupa Seyahatnâmesi (Petersburg 1902), 2. Kırıma Seyahat (Orenburg 1904), 3. İstanbul Mektupları (Orenburg 1913), İlmî Eserleri: Muallim ve Mürebbiyelere Rehnâme I (Kazan 1901), Muallim ve Mürebbiyelere Rehnâme II (Kazan 1901), Muhtasar Târîh-i İslâm (Kazan 1901), Târîh-i Enbiyâ (Kazan 1902, ibtidâî mektepler için ders kitabıdır), Muhtasar Târîh-i Umûmî (Orenburg 1911), Resimli Geografiya Dersleri (Orenburg 1919); İçtimaî Terbiye (Kazan 1924). Bunların dışında ise Tatar şairi Derdmend’in (Zakir Remiev) eserlerini topluca yayımlayan Kerîmî (Kazan 1929), Lenin’den Agrarya Meselesi’ni (Kazan 1917), Barthold’dan Türkistan Târihi’ni (Moskova 1931), değişik dillerden Hatunlar Vezaifi, Türk Hanımları, Arap Toyı adlı eserleri ve çeşitli milletler hakkında kısa bilgi veren kırka yakın kitabı Tatarca’ya çevirdi. Son olarak Vakit, Kazan Muhbiri gibi gazetelerde ve Şûrâ dergisinde yayımlanmış yüzlerce makalesi bulunmaktadır ( https://islamansiklopedisi.org.tr/kerimi-fatih).