Madde Detay
Fatih Kerimi
(d. 30 Mart 1870 / ö. 27 Eylül 1937)
yazar, eğitmen
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Geniş bir kitle tarafından tanınan, edebiyatçı ve fikir adamı olan Fatih Kerimî, Samara Eyaletinin Bögülme ilçesine bağlı Minğlibay köyünde dünyaya geldi. Kerimî reformist eğitimci İlman Kerimî’nin oğludur (Özkan 2006: 102). İlk eğitimini köyün mollası olan babası İlman Kerimî’den aldıktan sonra Çıstay (Çistapol) medresesine devam ederek burada 11 yıl eğitim gördü. Aynı zamanda buradaki eğitimi sırasında iki yıllık Rus mektebini de tamamladı. 1890 yılında Ufa’da ruhani meclis önünde imtihan vererek müderrislik icazetnamesini aldı. Daha sonra İsmail Gaspıralı’nın “usul-i cedid” ismiyle başlattığı yeni öğretim tarzını öğrenmek için Kıram’a giderek Gaspıralı ile tanıştı ve yeni eğitim anlayışını benimseyerek bu usulü tatbik etmek amacıyla bir mektep açtı. Daha sonra çalışmalarına devam ederek “ceditçilik” hareketini başlatan kişi olarak Tatar eğitim tarihinde önemli bir yere sahip oldu. Babası eğitimine devam etmesi için Kerimî’yi İstanbul’a gönderdi. Kaynaklarda İstanbul’da Mülkiye Mektebi’nde okuduğu yazmaktadır. Buradaki eğitiminin ardından çeşitli yerlerde öğretmenlik yaparak dil, edebiyat ve pedagoji dersleri verdi. (Aktaran: Kastrati 2017: ?). Fatih Kerimî, bir takım sahte suçlamalardan dolayı kanunsuz bir şekilde tutuklanarak 4 Ağustos 1937 yılında hapse atıldı ve 27 Eylül 1937’de ise öldürüldü (Aktaran: Çakmak 2019: 432).
Yazdığı eserlerle modern Tatar edebiyatının ilk örneklerini ortaya koyan Fatih Kerimî’nin birçok eseri bulunmaktadır. Hikâyeleri: Salih Babaynın Öylenüvi (Kazan 1897), Bir Şakirt ile Bir Student (Kazan 1899; Bu hikâyesinde Avrupa ilmi ve medeniyetiyle Tataristan’da hâkim olan skolastik eğitimi mukayese ederek eski sistemi çok sert biçimde eleştirmiştir.), Cihangir Mahdumnın Avıl Mektebinde Ukuı (Petersburg 1900), Merhum Gılman Ahund (Orenburg 1904), Mirza Kızı Fatma (Kazan 1907); Hıyalmı, Hakiykatme (Orenburg 1908). Seyahatnâmeleri: 1. Yavrupa Seyahatnâmesi (Petersburg 1902), 2. Kırıma Seyahat (Orenburg 1904), 3. İstanbul Mektupları (Orenburg 1913), İlmî Eserleri: Muallim ve Mürebbiyelere Rehnâme I (Kazan 1901), Muallim ve Mürebbiyelere Rehnâme II (Kazan 1901), Muhtasar Târîh-i İslâm (Kazan 1901), Târîh-i Enbiyâ (Kazan 1902, ibtidâî mektepler için ders kitabıdır), Muhtasar Târîh-i Umûmî (Orenburg 1911), Resimli Geografiya Dersleri (Orenburg 1919); İçtimaî Terbiye (Kazan 1924). Bunların dışında ise Tatar şairi Derdmend’in (Zakir Remiev) eserlerini topluca yayımlayan Kerîmî (Kazan 1929), Lenin’den Agrarya Meselesi’ni (Kazan 1917), Barthold’dan Türkistan Târihi’ni (Moskova 1931), değişik dillerden Hatunlar Vezaifi, Türk Hanımları, Arap Toyı adlı eserleri ve çeşitli milletler hakkında kısa bilgi veren kırka yakın kitabı Tatarca’ya çevirdi. Son olarak Vakit, Kazan Muhbiri gibi gazetelerde ve Şûrâ dergisinde yayımlanmış yüzlerce makalesi bulunmaktadır ( https://islamansiklopedisi.org.tr/kerimi-fatih).
Kaynakça
KAYNAKÇA
Çakmak, Cihan (2019). “Fatih Kerimî’nin eserlerinde kullandığı Dil Üzerine”, X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı, s. 430-437.
https://islamansiklopedisi.org.tr/kerimi-fatih
Kastrati, Zhala Babashova (2017). “Tatar Modernleşmesinin Öncüsü Fatih Kerimi ve Türk Dünyasında Dil Birliği Oluşturma Çabaları”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s. ?
Özkan, Fatma (2006). “Fatih Kerimî’nin Türk Kadınına Bakışı”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 20, 2006/1: s. 101-108.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: AHMET METEHAN ŞAHİNYayın Tarihi: 29.11.2019Güncelleme Tarihi: 01.11.2020
Yayın Tarihi: 29.11.2019Güncelleme Tarihi: 01.11.2020
Güncelleme Tarihi: 01.11.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Salih Babaynın Öylenüvi | ? / Kazan | 1897 | Hikâye |
Cihangir Mahdumnın Avıl Mektebinde Ukuı | ? / Petersburg | 1900 | Hikâye |
Bir Şakirt İle Bir Student | ? / Kazan | 1899 | Hikâye |
Mirza Kızı Fatma | ? / Kazan | 1907 | Hikâye |
Hıyalmı, Hakiykatme | ? / Orenburg | 1908 | Hikâye |
Merhum Gılman Ahund | ? / Orenburg | 1904 | Hikâye |
İstanbul Mektupları | ? / Orenburg | 1913 | Gezi Yazısı |
1. Yavrupa Seyahatnâmesi | ? / Petersburg | 1902 | Gezi Yazısı |
Kırıma Seyahat | ? / Orenburg | 1904 | Gezi Yazısı |
Muallim ve Mürebbiyelere Rehnâme I | ? / Kazan | 1901 | Araştırma |
Muallim ve Mürebbiyelere Rehnâme II | ? / Kazan | 1901 | Araştırma |
Muhtasar Târîh-i İslâm | ? / Kazan | 1901 | Araştırma |
Târîh-i Enbiyâ | ? / Kazan | 1902 | Araştırma |
Muhtasar Târîh-i Umûmî | ? / Orenburg | 1911 | Araştırma |
Resimli Geografiya Dersleri | ? / Orenburg | 1919 | Araştırma |
İçtimaî Terbiye | ? / Kazan | 1924 | Araştırma |
Derdmend Eserleri | ? / Kazan | 1929 | Araştırma |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Hüseyin Daniş | d. 1870 - ö. 1943 | Doğum Yılı | Görüntüle |
2 | KENAN, Kenan Büyükaksoy | d. 1869-1870 - ö. 07.07.1950 | Doğum Yılı | Görüntüle |
3 | Hacı Ömer Lütfi | d. 1870 - ö. 1928 | Doğum Yılı | Görüntüle |
4 | SÜLEYMANCIK, Süleyman Kuruoğlu | d. 1864 - ö. 07.02.1937 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
5 | DERDİÇOK, Ömer Lütfi Derdiçok | d. 1874 - ö. 1937 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
6 | MEHEMMED ALMEMMEDOĞLU | d. 1853 - ö. 1937 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
7 | Sibel Atasoy | d. 1966 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
8 | Celal Özcan | d. 4 Ocak 1941 - ö. 30 Aralık 2015 | Meslek | Görüntüle |
9 | İrem Uşar | d. 23 Temmuz 1975 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
10 | Mülazim Çavuşev | d. 1927 - ö. 1995 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
11 | Berdi Kerbabayev | d. 15 Mart 1894 - ö. 1974 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | Mehmet Fikri | d. 1908 - ö. 1941 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | Rıfkı Kaymaz | d. 22 Şubat 1950 - ö. 22 Şubat 2010 | Madde Adı | Görüntüle |
14 | Fatih Danacı | d. 17 Nisan 1983 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
15 | Hayati Otyakmaz | d. 15 Eylül 1961 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |