Madde Detay

Ankara’da doğdu. 1970’te ailesiyle birlikte Münih’e yerleşti. Münih Üniversitesinde Alman dili ve edebiyatı, felsefe, tarih ve siyasal bilgiler dallarında eğitim gördü. 1992 yılından beri ABD’nin önde gelen üniversiteleri Massachusetts Institute of Technology, Harvard, Yale, Dartmouth College, Georgetown ve University of California/ Berkeley’de konuk profesör olarak konferans ve dersler verdi. Şenocak, Almanya’daki bazı düşünce kurumlarına ve platformlarına Türkiye ile ilgili danışmanlık yapmaktadır. Alman basınında, radyo ve televizyonlarında düzenli olarak yorum ve makaleleri yayımlanmaktadır. Şenocak, hâlen Almanya'da yaşamakta ve yazı çalışmalarını burada sürdürmektedir.

Eserlerini Türkçe ve Almanca olarak kaleme alan Zafer Şenocak'ın 1983 yılından beri yayımladığı şiir, hikâye, roman ve deneme kitapları İngilizce, Fransızca ve İtalyanca gibi dillere çevrilmiştir. ABD’de yayımlanan deneme kitabı Atlas of a Tropical Germany geniş yankı uyandırmıştır. Şenocak daha çok şiir ve romanlarıyla ön plana çıkmıştır. İlk şiir kitabı Gençlik Ayinleri (1994)'ni Almanca yazmış eser Türkçeye çevrilmiştir. Gençlik Ayinleri gösterişsizliğin, süssüzlüğün ve sadeliğin birer şiirsel erdem olduğunu kanıtlayan şiirlerle doludur. Gösterişsiz, sade bir dilin peşinde olar Şenocak bu kitabın ardından Kara Kutu (2004)'nun kapağını aralar. Bu kez Almanca yerine Türkçe yazdığı şiirleriyle okurun belleğinde kısacık ama etkili izler bırakır. Kara Kutu onun Türkçe yazdığı ilk şiir kitabıdır. İlk Işık (2016) ve Kıyı ve Kabuklar (2018) adlı iki şiir kitabı daha bulunan Şenocak, Paul Celan'dan etkilenmiştir. Nitekim Almanca olarak kaleme aldığı bir makalede, “Celan’ın adımlarını takip ettim ve kendi köklerimin kaybolduğu yerde durdum” (Şenocak'dan akt. Levi 2017). demektedir. Levi, şairi ve şiirini şu cümlelerle değerlendirmiştir: "Şenocak, kendini bir yere sabitleyip, bir dil düzenine sabitleyip, oradan yazan bir şair asla değil. Tersine, köksüzlüğün, yurtsuzluğun, yersizliğin şiirde ne tür bağımsızlıkları kovalayabileceğini sorgulayan bir şair. (...) Şenocak’ın şiirinde, ötekinin şiirden edinebileceği zaman, mekan ve benzeri algılar sorgusuz sualsiz kabul edilmez. Şair, ötekinin bütün bu kavramları öznel deneyimi çerçevesinde yaratması gerektiği gerçeğini farkındadır ve kurguladığı imgelere bu farkındalığı aşılar. O hâlde, Şenocak’ın imgeleri okuyucuları bir yerde veya bir mekanda konumlamaktansa, direkt olarak konumlanma kavramı üzerine giderler.(...) Yine son kitabı İlk Işık’tan olan bu dizelerde ötekini düşünmek ve ötekini özümsemek konuları işleniyor. Alenen bir sesleniş olmasa da, şairin sahiplenebileceği bakış açısı her koşulda ötekini farkında olmaktan geçiyor. Şiirin bu farkındalığı birçok etik mevzuyu beraberinde getiriyor." (Levi 2017).

Atletli Adam (1997) ile kurmacaya yönelen Şenocak, bu kitaptaki hikâyelerde Berlin-İstanbul ekseninde ayrı mekânlarda yaşadığı dönemi ve yerleri sorgular. Gültekin Emre, bu eser için şu değerlendirmeyi yapmıştır: "Zafer Şenocak, Atletli Adam'daki öykülerini birbirinin içinden geçirir, sürekli birbirine göndermelerle bir önceki öyküleri de kitabın sonuna dek okur belleğinde tutmak zorunda kalır. Öykülerin kurgusu polisiye bir anlatımla bezeli, merak unsuru dozunda tutulmuş. Kişi ve kent betimlemeleri hiç de pastel değil, alabildiğinle bir derinlik içeriyor... Yalnızlık, birbirini yeterince tanıyamama, kuşku, güvensizlik, inançsızlık, korku öykülerin temel izleği sanki. (...) Öykülerinin tümünde de aranılan, peşine düsülen bir şeyler var; umut gibi, sevgi gibi, aşk gibi, zaman gibi, geçmiş gibi... Tüm öykülerde, aslında, yazar kendini ele alıyor ve kitabın son öyküsü Yaşam Öyküsü ile bütünlüyor kendini." (Emre 1997). Sade Türkiye’nin geçmişi üzerine değil, Almanya’nın bugünü üzerine de düşündüren çok katmanlı bir kitap niteliğindeki Tehlikeli Akrabalık (2006)'ta büyükbabayla torunu birbirine bağlayan tehlikeli akrabalık, torunu, Doğu ile Batı’nın, geçmiş ile şimdinin arasına sıkışan, Berlin, Münih ve İstanbul sokaklarında ve Amerika bozkırında derin bir kimlik arayışına sürükler.Tehlikeli Akrabalık bir anlamda büyükbabanın anılarının bir romana dönüşememesinin romanıdır. Şenocak, Yolculuk Nereye (2007) adlı romanında sanatsal yaratının olanakları (ya da olanaksızlığı) hakkında zihinlerde yanıtsız sorular uyandırır. Kendilerini Sanat Teröristleri diye adlandıran, galerilere saldırılar düzenleyip sanat eserlerini mahveden Berlin kökenli bir grup, Los Angeles’ta bir sergiye davet edilir. Bu yolculukta, grup üyeleri geçmişlerini, kendi kimliklerini ve sanatı da sorgulamaktadırlar. Roman, hem grupla, hem bir göçmen olarak yaşadığı Alman toplumuyla, hem de geçmişinde kalan Türkiye ile sürekli bir hesaplaşma halinde olan Cüneyt’e odaklanmaktadır.

Alman Terbiyesi (2007), Enver Paşa’ların, Hitler’lerin, von Papen’lerin, Talat Paşa’ların, Alman, İngiliz casuslarının, Türk istihbaratçılarının, Nazi hayranı milliyetçilerin, faili meçhul cinayetlerin, yarım kalan aşkların alışılmamış bir kurgu içinde anlatıldığı bir romandır. Köşk (2008) romanında Hamit'in çevresinde gelişen olaylar anlatılır. Roman şöyle özetlenebilir: "Münih’te müzik eğitimi gören Hamit yazı geçirmek ve abisinin arılarına bakmak için sevgilisi Hilde ile birlikte 1960 baharında İstanbul’a gelir. Son halife Abdülmecid’in köşkünde kalırlar. Bu köşke belli belirsiz bağlarla bağlanmış kişilerin etrafındaki aşk, inanç ve inançsızlık üçgeninde bocalayacağı uzun bir yaz vardır önlerinde. Hamit kendini ailesinin Osmanlı geçmişi ile Cuhmuriyet Türkiye’si, inançsızlık ile gizemli Müslüman tarikatlarını kuşatan sofuluk, Müslümanlığın nostaljik boyutu ile yobazlık arasında dönen tartışmaların ortasında bulur. Uğultulu bir arı kovanının ortasında... Hilde’ye düşen de İkinci Dünya Savaşının acılarının damgasını vurduğu kendi geçmişiyle yüzleşmektir." Şenocak'ın Dünyanın İki Ucu (2011) adlı bir romanı daha bulunmaktadır. Demir Özlü, Şenocak'ın romancı şahsiyetini "Zafer Şenocak iyice yontulmuş, keskinleştirilmiş bir dille yazıyor....yazışında hiç bir fazlalık, laf kalabalığı yok....Bu anlatı (elbette roman da denilebilir bu yapıta) yalıtılmış düşünceye dayanıyor. Eşsiz ve derinlemesine bir tarih bilinci. Şenocak, Albert Camus türünde, Camus gibi sınırları belirli, dili keskin ve metaforik, birinci sınıf bir yazar..." cümleleriyle değerlendirmiştir. Zafer Şenocak, Hitler Arap mıydı?'(1997)'daki denemelerinde ise Avrupa'daki, özellikle Almanya'daki temelsiz İslam eleştirilerine karşı gelmektedir. Salman Rüşdi'nin konumunun ve düşüncelerinin irdelenmesi, dil ve kültür kavramlannın yanı sıra Osmanlı şiiri, yabancı düşmanlığının boyutları, Doğu ve Batı arasındaki yakınlaşma ve uçurum, Türkiye'deki demokrasi arayışları, Müslümanlara karşı birleşen Batı, ekranlardaki dil üzerine gibi çok çeşitli alanları, kavramları, düşünceleri irdeler, tartışır ve tavır alır.