Madde Detay

Zahir Güvemli

(d. 6 Mart 1913 / ö. 5 Haziran 2004)
Yazar, Karikatürist, Araştırmacı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Edirne’de doğdu. 1932’de İstanbul Erkek Lisesi’ndeki ortaöğrenimini, 1936’da ise İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde yaptığı yükseköğrenimini tamamlamıştır (Nesin 1973: 358; Yalçın 2010: 493).

Bir taraftan öğretmenlik yapan ve bir taraftan süreli yayınlar ile iletişim hâlinde olan Güvemli, İstanbul Erkek Lisesi’nde, Galatasaray Lisesi’nde, daha sonra da Tatbiki Güzel Sanatlar Akademisi’nde edebiyat öğretmenliği yapmıştır. 1975 yılında Akademi’den emekli olan yazar aynı zamanda Akbank’ta sanat danışmanlığı yapmıştır (Nesin 1973: 358; Tekin 1999: 296).

Zahir Güvemli 91 yaşında iken 5 Haziran 2004 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir.

Akbaba, Şaka, Mizah, Hafta, Varlık ve Esi dergilerinde, çeşitli takma adlarla yüzlerce hikâye ve röportajı yayımlanan Zahir Güvemli, bu eserlerinin hiçbirinde gerçek adını kullanmamıştır. Yazarın kullandığı imzalardan bazıları Mahir Bülent, Şeyh-i Cedit’ti. Güvemli’nin hikâyeleri ilk defa Akbaba Mizah Yayınları tarafından yayımlanan Mizah Hikâyeleri Antolojisi adlı kitapta kendi adıyla yayımlanmıştır (Cem vd. 1957: 36; Yalçın 2010: 493). Bu kitaptaki hikâyelerinde ben anlatıcıyı kullanan yazarın hikâye kahramanları arasında kendisi gibi mizah yazarı olanlar da vardır. Hikâyelerini şaşırtıcı bir sonla bitiren Güvemli, mekân olarak da genellikle yabancı ülkeleri seçmiştir. Yazar, hikâyeleri aracılığıyla bürokrasinin işleyişini, adalet sistemini, işverenleri ve siyasileri de eleştirmiştir.

Zahir Güvemli, 1934 yılında Yeni Adam dergisinde karikatür çizerek başladığı sanat yaşamını hikâye, tiyatro, tercüme, makale, resim, sanat tenkitleriyle devam ettirmiştir. Büyük Doğu dergisinde 1943-44 yılları arasında yayımlanan öyküleriyle tanınan yazar, sonraki dönemlerde Vatan gazetesinde sanat tenkitçisi olarak yazılarını yayımlamaya devam etmiştir. Güvemli, sanat eleştirileri, edebiyat incelemeleri çalışmalarının yanı sıra şiir, roman, hikâye türleri üzerine de antolojiler hazırlamıştır.

Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Mehmet Âkif, Baki, Karacaoğlan gibi Türk edebî şahsiyetlerinin yanı sıra Fransız yazar ve filozof Voltaire ve Norveçli oyun yazarı ve şair Henrik Ibsen gibi isimler üzerine de incelemeler yapmıştır.

Temel eserlere nasıl bakılacağını sorgulayan, sanatın tarihini ve gelişimini, tarih öncesi çağlardan günümüze kadar çeşitli milletlerin sanatlarını farklılıkları ve benzerlikleri açısından inceleyen Güvemli’nin, mimarlık, resim, süsleme ve heykel gibi sanatların doğuş öykülerini ve çeşitli sanat akımlarının özelliklerini anlattığı Sanat Tarihi adlı eseri bu alanda ülkemizde yayımlanmış ilk eser olması bakımından önem arz etmektedir.

Oktay Aras, resmi internet sitesinde Güvemli hakkında yazdığı yazıda yazarın kişisel sergiler açtığını ve bir dönem de İstanbul Radyosu’nda sanat programları hazırladığını belirtmiştir (http://www.oktayaras.com/zahir-guvemli/tr/29781).

Kaynakça

Aras, Oktay. http://www.oktayaras.com/zahir-guvemli/tr/29781. [Erişim Tarihi: 09.07.2019]

Cem, Cemil Cahit ve Rakım Çalapala, Zahir Güvemli, Haldun Taner (1957). “Zahir Güvemli”. Mizah Hikâyeleri Antolojisi. İstanbul: Akbaba Mizah Yayınları. s. 36-50.

Nesin, Aziz (1973). “Zahir Güvemli”. Cumhuriyet Döneminde Türk Mizahı. İstanbul: Akbaba Yayınları. s. 358-360.

Tekin, Arslan (1999). “Güvemli, Zahir”. Edebiyatımızda İsimler ve Terimler. İstanbul: Ötüken Neşriyat. s. 296.

Yalçın, Murat (Ed.) (2010). “Güvemli, Zahir”. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 493.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. AYDAN ENER SU
Yayın Tarihi: 08.08.2019
Güncelleme Tarihi: 13.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Baş’lar ve Anket: Karikatür AlbümüÇığı Kitabevi / İstanbul1938Diğer
Zahir Güvemli'nin KarikatürleriSebat Basımevi / İstanbul1940Diğer
Yahya Kemal: Hayatı ve EserleriÇığı Kitabevi / İstanbul1943İnceleme
KaracaoğlanGençlik Kütüphanesi / İstanbul1943İnceleme
XIV. Asırdan Bugüne Kadar Kahramanlık Şiirleri AntolojisiAkbaba Yayınları / İstanbul1943Antoloji
BakiGençlik Kütüphanesi / İstanbul1944İnceleme
Yahya Kemal ve ŞiirleriYeni Mecmua Yayını / İstanbul1948İnceleme
Ahmet Haşim Hayatı ve ŞiirleriYeni Mecmua Yayını / İstanbul1948İnceleme
Mizah Hikâyeleri AntolojisiVarlık Yayınları / İstanbul1949Antoloji
Türk Mizah Edebiyatı AntolojisiVarlık Yayınları / İstanbul1949Antoloji
Ibsen: Hayatı, Sanatı, EserleriVarlık Yayınları / İstanbul1954İnceleme
Voltaire: Hayatı, Sanatı, EserleriVarlık Yayınları / İstanbul1954İnceleme
Türk Romanları (Resimli Güldeste)Türkiye Yayınları / İstanbul1954Antoloji
MedeniyetVarlık Yayınları / İstanbul1954Çeviri
Kurt ve Pars Mustafa Kemal-Yabancı Gözü ile Atatürk: 1. CiltNurgök Matbaası / İstanbul1955Çeviri
Mehmet Âkif: Hayatı, Sanatı, ŞiirleriVarlık Yayınları / İstanbul1955İnceleme
Düşen Yıldızlar (K. Kamu, Ö. B. Uşaklı, O. V. Kanık ve C. S. Tarancı’nın şiirlerinden seçmelerVarlık Yayınları / İstanbul1956Antoloji
Mizah Hikâyeleri Antolojisi 4Akbaba Mizah Yayınları / İstanbul1957Antoloji
Beş Mevsim: Behçet Kemal Çağlar, Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet Muhib Dıranas, Necib Fazıl Kısakürek, Ahmet Hamdi TanpınarYeni Matbaa / İstanbul1957Derleme
Kamelyalı KadınGüven Yayınları / İstanbul1959Çeviri
Başlangıcından Bugüne Türk ve Dünya Sanat TarihiVarlık Yayınları / İstanbul1960Araştırma
Sinema TarihiVarlık Yayınları / İstanbul1960Araştırma
Sanat TarihiVarlık Yayınları / İstanbul1960İnceleme
Aptal TilkiVarlık Yayınları / İstanbul1960Çeviri
Mustafa Aslıer (Resim/Gravür Sergisi BroşürüTöras Ofset / İstanbul?Diğer
Büyük Romanlar-En Ünlü 65 Romanın ÖzetleriVarlık Yayınları / İstanbul1961İnceleme
Tilkinin RomanıVarlık Yayınları / İstanbul1963Roman
Büyük Ressam ve HeykeltraşlarVarlık Yayınları / İstanbul1964İnceleme
Güzel ve SanatTürkiye Yayınevi / İstanbul1970İnceleme
Acı Aşklar: Ünlü Tabloların Acıklı HikâyeleriVarlık Yayınları / İstanbul1972İnceleme
Museum Of Turkısh and Islamıc Art-Türk ve İslam Eserleri MüzesiAkbank Yayınları / İstanbul1974Diğer
Büyük Romanlar-En Ünlü 60 Romanın ÖzetleriVarlık Yayınları / İstanbul1977İnceleme
Sabancı Resim KoleksiyonuAkbank Yayınları / İstanbul1984Derleme
Resim Sanatı ve Türk ResmiAkbank Yayınları / Ankara1987İnceleme
PortrelerRüzgâr Yayınevi / İstanbul1994İnceleme
90’a Bir KalaPromat Basım / İstanbul2002İnceleme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1BEHİŞTÎ, Mustafa Sâdeddînd. ? - ö. 1764-65Doğum YeriGörüntüle
2VECDÎ, Cafer Çelebid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ŞAHİN GİRAYd. 1745 - ö. 1787Doğum YeriGörüntüle
4NİFTALI SÜLEYMANOVd. 1913 - ö. 1976Doğum YılıGörüntüle
5Abdülkadir Karahand. 1 Eylül 1913 - ö. 28 Temmuz 2000Doğum YılıGörüntüle
6GENBER ELİRZE OĞLUd. 1913 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Mehmet Önderd. 1 Mart 1926 - ö. 23 Ağustos 2004Ölüm YılıGörüntüle
8KADERÎ, Necati Gülerd. 08.10.1943 - ö. 16.05.2004Ölüm YılıGörüntüle
9TOPAL, Ramazan Güngörd. 1924 - ö. 06.05.2004Ölüm YılıGörüntüle
10Özcan Yurdaland. 14 Eylül 1955 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Ümit Denizd. 1922 - ö. 14 Mayıs 1975MeslekGörüntüle
12Abdulla Kahhard. 1907 - ö. 25 Mayıs 1968MeslekGörüntüle
13Ahmet Aytaçd. 1960 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Yusuf Ziya Bahadınlıd. 9 Eylül 1927 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Zeynep Güner Batımord. 05 Nisan 1966 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ZAHÎRd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17ZAHÎR, Seyyid Ahmed Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18ZÂHÎRd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle