Rıza Zelyut

(d. 13 Nisan 1948 / ö. -)
Gazeteci, araştırmacı, romancı, hikâyeci, öğretmen
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Tokat Niksar'ın Osmancık köyünde doğdu. İlkokulu Leyis'te, ortaokulu 1961'de Niksar Ortakulunda tamamladı. Tokat Öğretmen Okulundan (1964) ve Trabzon Eğitim Enstitüsü Türkçe Bölümünden mezun oldu (1970). Van'da Türkçe öğretmeni olarak görev yaptı.

Yazı yazmaya Tokat Öğretmen Okulu'nda başlayan Zelyut, ilk olarak Orhan Kemal etkisiyle Gırgır adlı bir roman yazdı. İlk öyküleri Trabzon'da Kıyı dergisinde yayımlandı. 1968-1969 yıllarında Eflatun ve Hisar dergilerinde öyküleri çıktı, ilk bilimkurgu öyküsü ise yine Hisar'da yayımlandı. Varlık, Türk Dili, Yelken, Yansıma, Güney gibi dergilerde yazıları, öyküleri yayımlandı. Bilim kurgu türünde üç çocuk romanı yazdı.

Kızıldere olayını anlattığı Sonsuz Yarım Gün (1979) adlı destan türündeki eseri 1980 darbesinde toplatılarak yakıldı; yazar on sekiz ay hapis cezası aldı, dört ay hapiste yattı.

1983'te Hürriyet'te (1983-1991) redaktör olarak gazeteciliğe adım atan Zelyut, Akşam, Güneş gazetelerinde çalıştı. 1993'te Cemal Şener'le birlikte Nefes Dergisi'ni çıkardı, Cem dergisinde görev aldı.

Alevilik üstüne araştırmalar yapan Zelyut, 1989'da Alevilik Bildirgesi'ni yayımladı.

1973'te Cumhuriyet'in 50.Yılında "Türkiye'nin Kalkınmasında Cumhuriyet'in Önemi" konulu inceleme yarışmasında birinci oldu. 1976'da Hacı Bektaş Veli İnceleme Ödülü'nü, 2012'de Hacı Bektaş Veli Dostluk ve Barış Ödülü'nü aldı.

Halen İstanbul'da Aydınlık gazetesinde yazmaya devam etmektedir. Son dönemde yeniden romana yönelen Zelyut, Osmanlı tarihi ve kültürü, Alevilik, Türkiye'de Alevilerin durumu, Türk kültürü, din ve siyaset üzerine çalışmalarını sürdürmektedir.

Kendi tekniğini "Sosyal gerçekleri gerçeküstü bir kurgu ile veren bir teknik" olarak tanımlayan Zelyut, eserlerinin bu yüzden çok ilgi gördüğünü belirtmiştir. Karma bir sanat anlayışını benimseyen yazar, hayal öğesini sanatın ayrılmaz bir parçası saymış, dilde akıcılığı ve yalınlığı esas almıştır. Dilin sıradan olmaması fikrini savunan Zelyut, eserlerini toplumu daha ileriye taşıyacak şekilde tasarlamış ve bu yönüyle toplumcu edebiyatın içinde yer almıştır.

Eserlerini roman-öykü, inceleme-araştırma olmak üzere iki grupta toplayan yazar, öykülerini "gerçeküstü fakat bir o kadar da, bastığı yer taş gibi gerçek" şeklinde anlatmıştır (Gülsoy 2018). Romanlarında tarihi gerçekliği esas alan Zelyut, Halk Şiirinde Gerçeklik gibi inceleme eserlerinde belgelere başvurmuş, çağdaş değerleri esas alan bir tutumla eserlerini kaleme almıştır.

Kaynakça

Gülsoy, Fatmanur (2018) Rıza Zelyut ile 28.02.2018 tarihindeki elektronik yazışma.

Işık, İhsan (2009). Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. C. VII. Ankara: Elvan Yayınevi.

"Rıza Zelyut", https://www.aydinlik.com.tr/yazarlar?yazar=44 (Erişim Tarihi: 27.02.2018)

"Rıza Zelyut", http://www.biyografya.com/biyografi/13047 (Erişim Tarihi: 27.02.2018)

"Rıza Zelyut", https://www.bilgiyayinevi.com.tr/riza-zelyut (Erişim tarihi: 2.1.2019)

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: FATMANUR GÜLSOY
Yayın Tarihi: 02.01.2019
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
YabancılarABeCe / İstanbul1979Hikâye
Sonsuz Yarım GünMekin / İstanbul1979Destan
Uzayda SavaşABeCe / İstanbul1980Hikâye
Halk Şiirinde GerçeklikAyko / Ankara1982İnceleme
Geçmişe YolculukBilge / İstanbul1983Hikâye
Osmanlıda Karşı Düşünce: Düşüncesi Nedeniyle İdam EdilenlerAlan / İstanbul1986Diğer
Halk Şiirinde BaşkaldırıSosyal / İstanbul1989İnceleme
Alevi Bektaşilerde MizahAnadolu Kültür / İstanbul1991Diğer
Öz Kaynaklara Göre AlevilikYön / İstanbul1992İnceleme
Aleviler Ne Yapmalı: Şehirlerdeki Alevilerin Sorunları - ÇözümleriYön / İstanbul1993İnceleme
Muaviye'den Erbakan'a Din ve SiyasetYön / İstanbul1996Diğer
CHP Nereye: Baykal'ın Bakırköy'ü- / İstanbul2005Diğer
Yabancı Kaynaklara Göre Türk KimliğiFark / Ankara2008Araştırma
Türk AleviliğiKripto / Ankara2009Araştırma
Dersim İsyanları: Seyit Rıza GerçeğiKripto / Ankara2010İnceleme
Esirciler HanıBilgi / Ankara2012Roman
Seçkinler KitabıKripto / Ankara2013Diğer
Sultanlar ve CellatlarBilgi / Ankara2014Roman
Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli Ali'nin SırrıKripto / Ankara2014Edebiyat Tarihi
Muaviye'den Erdoğan'a Din ve SiyasetKaynak / İstanbul2015Diğer
Osmanlı'da OğlancılıkKaynak / İstanbul2016Diğer
Türk Kimliği: Irk, Millet, KültürKripto / Ankara2017Araştırma
İstiklal Mahkemeleri (Meclis Tutanakları)Kripto / Ankara2018Diğer

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HIDIR BEKTAŞd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Cahit Külebid. 10 Ocak 1917 - ö. 20 Haziran 1997Doğum YeriGörüntüle
3ALİ KURTd. 1931 - ö. 26.08.2010Doğum YeriGörüntüle
4ALİ, Ali Tand. 1948 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Arkadaş Z. Özgerd. 08 Ocak 1948 - ö. 05 Mayıs 1973Doğum YılıGörüntüle
6DEMİRCİOĞLU, Osman Aydemird. 1948 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Ahmet Günbay Yıldızd. 30 Ekim 1941 - ö. ?MeslekGörüntüle
8Güney Dinçd. 1936 - ö. 10 Ekim 2015MeslekGörüntüle
9Kenan Yarard. 1970 - ö. ?MeslekGörüntüle
10Özge Hatunoğlud. 1981 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Elif Sofyad. 1965 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Arife Kalenderd. 07 Ağustos 1954 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13HASAN RIZÂ EFENDİd. 1809-10? - ö. 1890Madde AdıGörüntüle
14BESÎM, Mehmed Besim Bey b. Ali Rızâ Efendid. 1862 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15Ali Rıza Seyfid. 1880 - ö. 14 Temmuz 1958Madde AdıGörüntüle