RIZÂ, Yenişehir-Fenârî, Ali Rızaullah Efendi

(d. 1178/1764 - ö. 1271/1855)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Diyarbakır’da doğdu. Ali Emîrî’ye göre doğum tarihi 1176/1762’dir (Kadıoğlu 2014: 436). Ancak Dîvân’ındaki “Denildi sâl-i tevellüd alâ rızâullah” mısrasına göre doğum tarihi 1178/1764 olmalıdır (Beysanoğlu 1997: 310). Asıl adı Ali Rızaullah Efendi’dir. Şiirlerinde Rızâ mahlasını kullandı. Yirmi iki yaşından sonra Yenişehirfener kasabasına yerleşip yetmiş yıl burada müderrislik yaptığından Yenişehir-Fenârî lakabıyla anıldı. Babası Şeyh Ahmed Ağa’dır. Ali Rızaullah Efendi, Diyarbakır’da iyi bir medrese tahsili gördü. Devlet adamları ile ilgilenen babasının Rumeli’de Yenişehirfener kasabasına yerleşmesi üzerine 1200/1786 yıllarında Diyarbakır’dan icazet aldı ve kendisi de gidip o kasabaya yerleşti. Eşraftan birinin kızıyla evlenerek müderrisliğe başladı. Burada yüzlerce talebe yetiştirdi. Nebîle, Ahmed Râik, Ümmühânî Tâibe, Muhammed Sâlih, Abdullah Cemîl, Mustafa Bâhir ve Hadîce Hüsnâ adlı çocukları dünyaya geldi. Rızâ, 1271/1855 yılının sonbaharında aynı kasabada vefat etti.
Ali Rızâ Efendi’nin kendi eliyle yazdığı ve Millet Kütüphanesi AE Mnz 171 ve 172’de nüshaları bulunan iki Dîvân’ı vardır:
1. Dîvân-ı Rızâ.
2. Nazîreler Dîvânı: 9 bin beyitten fazladır.
Ali Rızâ Efendi çok kolay tarih düşürürdü. Rumeli’de şahit olduğu tarihî olaylara, dostları arasında doğum ve ölümlere yüzden fazla tarih manzumesi söyledi. Eski Türk ve İran şairleri ile Diyarbakır’dayken tanıştığı ve hemşehrisi olan şairlerin birçoğuna nazireler yazdı.

Kaynakça

Beysanoğlu, Şevket (1997). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. C. I. Ankara: San Matbaası.

Kadıoğlu, İdris (hzl.) (2014). Ali Emîrî Efendi, Tezkire-i Şu’arâ-yı Âmid. Ankara: Sonçağ Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.  C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MEHTAP ERDOĞAN
Yayın Tarihi: 09.12.2014
Güncelleme Tarihi: 01.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel (Nâbî’ye Nazire)
Ruhunda şermden yârin ki âb ü tâb olur peydâ
Lebâleb şîşeden rengîn şarâb-ı nâb olur peydâ


Firâk ile gözümden giryeden seylâb olur peydâ
Kızılırmağa döndü akmadan hûnâb olur peydâ

O meh-rû pertev-efken olsa tâb-ı hüsn ile bir kez
Miyân-ı bezm-i hûbânda o dem mehtâb olur peydâ

Olursam dest-res tanbûr-ı gîsû-yı dil-âvîze
Makâm-ı bûselikde nağme-i dil-tâb olur peydâ

Sarıldıkça ümîd-i vasl ile zülf-i siyeh-tâba
Dü destimde benân-ı ârzû leblâb olur peydâ

Olurdu mün’akid ser-rişte-i ümmîd dillerde
Ne dem zülf-i katatda ukde-i nâyâb olur peydâ

Şu rütbe katre-i aşk-i tahassür sûzişi var kim
Düşerse bahre sönmez âb ile girdâb olur peydâ

Olunca Nâbî-i üstâda peyrev nazm-ı dil-cûda
Rızâ’nın şi’r-i hûb âsârı şöhret-yâb olur peydâ
(Beysanoğlu, Şevket (1997). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. C. I. Ankara: San Matbaası. 311.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Selahattin Savcıd. 1913 - ö. 1992Doğum YeriGörüntüle
2Adnan Binyazard. 07 Mart 1934 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ŞÖHRETî, Haydar Çelebid. ? - ö. 1605Doğum YeriGörüntüle
4FÂ'İK, Abdülkerîm Fâ'ik, Bağdatlıd. ? - ö. 1855 ds.Ölüm YılıGörüntüle
5TEVFİK, Abdullahd. ? - ö. 1854-1855Ölüm YılıGörüntüle
6SADULLAH İZZET, Müderris-zâded. 1792 - ö. 1855Ölüm YılıGörüntüle
7GEDÂYÎ, Ali Efendid. ? - ö. 1683MeslekGörüntüle
8MÜCÎB, Mustafa Efendid. Ocak-Şubat 1673 - ö. 2 Haziran 1727MeslekGörüntüle
9BÂKÎ, Seyyid Abdülbâkîd. 1630 - ö. 1679MeslekGörüntüle
10FEYZÎ, Pazarbaşı-zâde Feyzullâh Feyzî Efendid. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11ZİYÂYÎ, Ya'kûb Efendid. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12NÂZIM, Mehmed Nâzım Efendid. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13RİNDÎ/KARAŞEMS, Ahmet Günerend. 1908 - ö. 20.12.1960Madde AdıGörüntüle
14LÜTFÎ, Şeyh Lütfullâh Efendid. ? - ö. 1688\\\'de hayattaMadde AdıGörüntüle
15DERTLİ, Köse Recebd. ? - ö. 1911Madde AdıGörüntüle