Haşmet Zeybek

(d. 1948 / ö. 10 Ekim 2013)
Oyun yazarı, oyuncu, yönetmen, senarist
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Sabriye Hanım ile PTT memuru İ. Nazmi Zeybek’in oğlu olan Haşmet Zeybek, Mersin / Tarsus’un Gülek köyünde doğdu. Karaisalı Yatılı Ortaokulu’ndaki öğreniminin ardından Adana-Tarsus liselerinde öğrenim gördü (Özkırımlı 2004: 1380; Karaalioğlu 1982: 642; Necatigil 2007:468). 1962’de Tarsus Meydan Oyuncuları topluluğunu kuran Haşmet Zeybek, bu toplulukla birlikte 1967’de ilk oyunu Irgat’ı sahneledi. Dostlar Tiyatrosu ve Ulvi Uraz Tiyatrosu’nda çalışmalarını sürdüren yazar, 1973 yılında Türkiye’de ilk kez denenen Gazete Tiyatrosu’nu (Yalçın 2010: 1160; ) kurarak bu toplulukla birlikte Bu Kaçıncı Baskı, Düzenbaz, Bizim Mahalle, Şaşkın Politikacı, Karagöz ile Hacivat ve Arkadaşları adlı oyunları yazdı. 1974 yılında İstanbul Şehir Tiyatroları’nda oyuncu, yazar ve yönetmen olarak yer aldı.

Zeybek, 1970 yılında TRT Bilim ve Sanat Ödülleri Yarışması’nda başarı ödülünü; 1999 yılında da Millî Eğitim Bakanlığı Vakfı Türk Kültürüne Katkıda Bulunanlar Ödülü’nü aldı.

Yazar, TYS ve Tiyatro ve Televizyon Yazarları Derneği üyesi görevlerinde bulundu. Evli, iki çocuk babası olan Haşmet Zeybek, 10 Ekim 2013 tarihinde vefat etmiştir. 11 Ekim 2013 Cuma günü Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde düzenlenen törenin ardından Teşvikiye Camii’nde cenaze namazı kılınmış ve Ayazağa Mezarlığı’na defnedilmiştir.

Tanzimat dönemi aydınlarından Namık Kemal gibi tiyatronun faydalı bir eğlence olduğuna inanan Zeybek, bu konuda: “Tiyatro hem eğlendirmeli hem öğretmelidir. Sadece eğlendirmeyi konu alan bir tiyatro, tiyatro olmaktan çıkar, bir soytarılığa dönüşür” düşüncesini savunmuştur. “Ben yazılarımı yazarken bu yazımdan dolayı beni cezalandırırlar mı, sürerler mi diye düşünmem, tek düşündüğüm şey halkıma bir şeyler verebilmektir” (Karaalioğlu 1982: 642) düşüncesiyle eser veren yazar, halkına faydalı olmayı kendisine temel ilke edinmiştir.

Oyunlarında günlük olaylardan siyasal taşlamalar çıkaran, kırsal kesimlerdeki evlenme geleneklerini eleştiren, tarihî konuları ele alan, işçi hareketlerine değinen, eşitlik, özgürlük, kadın-erkek ilişkileri, evlilik sorunları ve yönetenlerin arkasına saklanan çıkarcı insanların istedikleri gibi yaşayabilme çabasını işleyen Zeybek, geleneksel Türk Tiyatrosu öğelerinden büyük ölçüde yararlanmıştır.

Haşmet Zeybek’in köy seyirlik oyunlarından yola çıkarak 1972 yılında kaleme aldığı Düğün ya da Davul oyununu o yıldan bu yana birçok tiyatro topluluğu tarafından sahnelenmiştir (Zeybek 1997: 53)

Kaynakça

Karaalioğlu, Seyit Kemal. (1982). “Zeybek, Haşmet”. Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp ve Aka. s. 642.

Necatigil, Behçet. (2007). “Zeybek, Haşmet”. Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (24. Basım). İstanbul: Varlık Yayınları. s. 468-469.

Özkırımlı, Atilla. (2004). “Zeybek, Haşmet”. Türk Edebiyatı Tarihi II. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. s. 1380.

Yalçın, Murat (Ed.) (2010). “Zeybek, Haşmet”. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi Cilt II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 1160.

Zeybek, Haşmet. (1997). “Tiyatroya Gelenek Aşısı”. Hürriyet Gösteri. Sayı 194. s. 52-53.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. AYDAN ENER SU
Yayın Tarihi: 05.09.2019
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
IrgatGerçek Sanat Yayınları / İstanbul1969Tiyatro
Düğün ya da DavulKoral Yayınları / İstanbul1976Tiyatro
Alpagut OlayıKoral Yayınları / İstanbul1977Tiyatro
KafalarKoral Yayınları / İstanbul1992Hikâye
Kültür Üzerine 1975-1985Koral Yayınları / İstanbul1992Deneme
Evrensel Pezevenk ParaHasat Yayınevi / İstanbul1994Tiyatro
Zilli Şıhİlgi Yayınları / İstanbul1994Tiyatro
Düğün Seyirlik Oyun 2Hasat / İstanbul2000Tiyatro
Davul Seyirlik Oyun 3Hasat Yayınları / İstanbul2000Tiyatro
KimlikTohum / İstanbul2001Tiyatro
47'liler Meddahı& Karşılaştırmalı MitolojiTohum Basın Yayın / İstanbul2002Tiyatro
Meddah'lık Sınavı-Karşılaştırmalı MitolojiTohum Basın Yayın / İstanbul2002Tiyatro
TheodoraMitos Boyut / İstanbul2009Tiyatro
Theodora 2Yeni Tiyatro / İstanbul2010Tiyatro
Theodora 3 Mimus OyunlarıYeni Tiyatro / İstanbul2010Tiyatro
AyrangevenKreatif / İstanbul2012Tiyatro
Aptal Kahraman? / ??Diğer
Şaşkın Ördek? / ??Diğer
Kızlar Sınıfı? / ??Diğer
Sevdalılar? / ??Diğer
Halkalı Köle? / ??Diğer
Birlik Gecesi? / ??Diğer
Çark? / ??Diğer
Kimlik? / ??Diğer
Gazeteci Kız? / ??Diğer
Bay Alkolü Takdimimdir? / ??Diğer
Aygır Fatma? / ??Diğer
Serçeler Göç Etmez? / ??Diğer
Hanımın Çiftliği? / ??Diğer
Duygu Çemberi? / ??Diğer
Köşeyi Dönenler? / ??Diğer

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1SELMAN BABAd. 1809 - ö. 1893Doğum YeriGörüntüle
2MOLLA HALİL, Tarsuslud. 1767 - ö. 1810Doğum YeriGörüntüle
3TÜRKYILMAZ/CEBRİ, Cabbar Türkyılmazd. 01.01.1950 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Sabahattin Sezaird. 15 Ocak 1948 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Öner Ciravoğlud. 13 Şubat 1948 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6ÇOBANOĞLU, Mustafa Çobanoğlud. 1948 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Güzide Taranoğlud. 29 Ocak 1922 - ö. 30 Aralık 2013Ölüm YılıGörüntüle
8İsmet Kürd. 29 Eylül 1916 - ö. 21 Ocak 2013Ölüm YılıGörüntüle
9MURAT OZANOĞLU, Durdağı Özend. 1965 - ö. 2013Ölüm YılıGörüntüle
10Haldun Haluk Marlalıd. 14 Nisan 1926 - ö. 7 Şubat 2014MeslekGörüntüle
11Utku Gürtuncad. 1969 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Malik Akseld. 1903 - ö. 15 Şubat 1987MeslekGörüntüle
13Nilgün Marmarad. 13 Şubat 1958 - ö. 13 Ekim 1987Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Yusuf Bald. 01 Nisan 1975 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Kaan İnced. 02 Şubat 1971 - ö. 11 Ağustos 1992Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Rasim Haşmetd. 1888 - ö. 1919Madde AdıGörüntüle
17Şerife Nihal Zeybekd. 1984 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18ENVER, Enver Haşmetd. 1925 - ö. 03.12.1998Madde AdıGörüntüle