Madde Detay

Asıl ismi Adine Muhammed’dir. Genç yaşta şiirler yazmaya başlayan Ma’den ilk zamanlar Kemîne mahlasını kullandı. Üstadı Muhammed Emîn’in teklifi ile Ma’den mahlasını kabul etti. Fakat şairin mevcut Dîvân'ında Kemîne mahlasıyla yazılmış şiirler bulunmamaktadır. 1174/1761’de Hokand yakınlarındaki Pangâz köyünde doğdu. Bilim ve sanata karşı ilgisi olan babası Avaz Muhammed, onun okumasını istedi. Ma’den önce köyündeki ilkokula devam etti. Sonra da Punuk köyünde Muhammed Emîn Kasânî adlı âlim ve sanatkâr bir kişiden şiir ve sanat dersleri aldı. Eğitim hayatından sonra köyüne döndü ve çiftçilik yaptı. Şair kırk yaşına kadar Pangâz’ın Şeyhân mahallesinde yaşadı. Burada yazdığı şiirlerde yöneticileri ve mahalli zenginleri şiddetli şekilde eleştirdi. Bundan dolayı çeşitli sıkıntılar çekmeye başladı. Bu sırada vücudunun bir kısmı felç oldu. Bu sebeple Mullâyân Mahallesi'ne göç etti. "Han" mahlasıyla şiirler yazmış olan Hokand hanı Medelihan (1237/1822-1257/1842), onu saraya davet etti. Fakat o, bu davete icabet etmedi ve Pangâz’da 1253/1838 yılında vefat etti.
Türkçe ve Farsça şiirler yazan şairin bir Dîvân’ı vardır. Bu eserde klasik edebiyatın nazım şekilleri ile yazılmış 3634 mısra mevcuttur. Şiirlerin 1168 mısrası Türkçe, 2466’sı ise Farsçadır. Dîvân’ın altı el yazma nüshası günümüze ulaşmıştır (Özbek Edebiyatı Tarihi 1978: 232). Ma’den’in eserleri ile ilgili ilk bilgiler, Fazlî’nin Mucmuâ-yı Şâirân tezkiresinde bulunmaktadır. Bu eserde Ma’den’in hayatı hakkında bilgiler ile şiirlerinden örnekler yer almaktadır (Özbek Edebiyatı Tarihi 1978: 229).

Maden klasik edebiyatın nazım şekilleri ile yazmış olduğu şiirlerinde, hayatın çeşitli manzaralarını, insan ruhunu, duygularını, ezilenlerin çekmiş olduğu sıkıntıları üstün bir maharetle ifade etmiştir.

Ahmedov, Dilber (hzl). (1966). Ma’den. Eş’âr-ı Müntahab. Duşanbe.

Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi -Nesir-Nazım Özbek Edebiyatı. (2000). “Maden”. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12074,madenpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 08.12.2014]

Kayumov, Polatcân (1939). “Şâir Ma’den”. Gülistân Curnali. 2. San.

Kayumov, A (1961). Kokan Edebî Muhiti. Taşkent: Özbekistan SSR Fenler Akademiyası Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı (1959). III. Tom. Taşkent: : Özbekistan SSR Devlet Bedii Edebiyat Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı Tarihi (1978). IV. Tom. Taşkent: Özbekistan SSR “Fen” Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı Tarihi Hrestomatıyası (1945). II. Tom. Taşkent: Özbekistan Devlet Neşriyatı.

Tekin, Feridun (2010). XIX. Yüzyıl Çağatay Edebiyatının İki Kadın Şairi-Üveysî ve Nâdire. Ankara: Vizyon Yay.

Tekin, Feridun (2011). “Hanlıklar Dönemi Çağatay Edebiyatı”. Turkish Studies 6/1: 1843-1850.

Gazel

Uyatlık min ulusge âşkâr itmekke çârem yok
Harîm-i vasl ara agyâr mahrem min yıgar üzre

Kurub meclis sunarda devr ayagın bar ümîdim kim
Öley bezm ehlining haylinde min hem çîn çalâg üzre

Naîming köpligidin könglüme zerrâd yok veh kim
İmes mümkin öçürmek ger kalın ot tüşse yag üzre

Yiter cismimga her dem çerhdin yüz ming tümen âfet
Min andag hârlıkdın hâr ul ayş u ferâg üzre

Mini bismil iterde söymedi Âllâh u ekber dib
Ki bilmen yitmedi bir katre-i kanım pıçag üzre

Yitib yaşım büküb kadim yigitlik mâtemi tuttum
Karılık hâlidin ilkimni tapşurdum tayag üzre

Cihân zulmâtige cehd iyle iy Ma’den murâd isteb
Skender suvsab olmış âb-ı hayvân dib bulag üzre

(Özbek Edebiyatı (1959). III. Tom. Taşkent: Özbekistan SSR Devlet Bedii Edebiyat Neşriyatı. 774.)