Madde Detay

Malatya’nın Çarmuzu Mahallesi’nde, yedi çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu olarak dünyaya geldi. İlkokula altı yaşında başlamasını okul yönetimi kabul etmeyince babası mahkeme kararıyla yaşını bir yaş büyüttü ve doğum tarihi 01.12.1961 olarak nüfus kaydına geçti (Çelik 2014: 1).

Babası Abdurrahman Bey, annesi Necla Hanım’dır. Abdurrahman Bey, Malatya’da uzun yıllar sinema işletmeciliği yaptı. Sadık Yalsızuçanlar, babasının çalıştığı sinemalarda, seyircilere yer gösterip gazoz ve çekirdek sattığı gibi yüzlerce film izleme imkânına sahip oldu. Bu birikim onun edebiyat ve sanata meyline tesir etti.

Eğitim hayatı, Malatya’da Melekbaba İlkokulunda başladı. Aynı şehirdeki Kubilay Ortaokulunda iki yıl eğitim aldıktan sonra, son sınıfı Hatay Dörtyol’da tamamladı. Ortaokul yıllarında öğretmeni Turhan Gültekin’in yönlendirmesiyle Fakir Baykurt, Oktay Akbal, Mehmet Kemal, Uğur Mumcu, Yaşar Kemal, Orhan Kemal ve Sait Faik gibi yazarların eserlerini okudu.

1979’da kazandığı Hacettepe Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden 1983’te mezun oldu. Akabinde yüksek lisansa başladı ve birçok üniversitenin asistanlık, okutmanlık sınavlarını kazandı. Güvenlik soruşturmaları nedeniyle kadro alamadığı için bir yıl sonra yüksek lisans eğitimini bıraktı. Ankara’dan İstanbul’a taşındı, Yeni Asya Araştırma Merkezi’nde ve Köprü dergisinde çalıştı. 1985 yılında Sivas’ın Ulaş nahiyesine Türk dili ve edebiyatı öğretmeni olarak atandı. İki buçuk yıl Ulaş Lisesinde, bir yıla yakın da aynı ilin merkezindeki Sabancı Lisesinde öğretmenlik yaptı.

TRT’nin açtığı prodüktörlük sınavını kazanarak İzmir bölge müdürlüğünde yardımcı prodüktör olarak göreve başladı (1988). Daha sonra İzmir’den Ankara’ya TRT Genel Müdürlüğüne tayin oldu (1990). TRT çatısı altında yirmi yıldan fazla yardımcı prodüktör ve prodüktör olarak çalışarak çeşitli kültür programlarına imza attı. Muharrem Sevil’le “Kırkambar” adında on üç bölümlük bir kültür programı hazırladı (1992). “Avşar Elleri” (1992), “Göklere Çekilen Kartal” (1996), “Urfa’da Zaman” (2000), “Rüya Sineması” (2000), "Eğin Dedikleri" (2000), “Kum Saati" (2001–2002), “Aşka Dair (2005)”, “Adı Güzel Kendi Güzel Muhammed" (2006) adlı belgeselleri çekti.

İlk kitabı olan Şehirleri Süsleyen Yolcu ile Türkiye Yazarlar Birliğinin yılın hikâyecisi ödülünü kazandı (1986). “Kırkambar” programıyla televizyon programcılığı (1993), Rüya Sineması ile deneme alanında (1994), yine aynı kurumun ödüllerine layık görüldü. “Ozanın Kopuzu-Âşığın Sazı” belgeseliyle Türkiye Millî Kültür Vakfı (1991), “Çalışma Hayatımız” adlı programıyla Hak-İş Sendikası (1994) televizyon programcılığı ödüllerini aldı. Hikâye ve romanları İngilizce, Almanca, Fransızca, Arapça başta olmak üzere çeşitli dünya dillerine çevrildi.

TRT’den 2010 yılında emekli olduktan sonra TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesinde üç yıl yarı zamanlı öğretim görevlisi olarak ders verdi. Ülke TV ve Kanal A’da televizyon programları yaptı. Evli ve beş çocuk babası olan Sadık Yalsızuçanlar, yayına hazırladığı yeni kitaplarıyla, katıldığı panel, söyleşi ve televizyon programlarıyla çalışmalarına devam etmektedir.

Öykü, roman, deneme, masal, araştırma ve söyleşi gibi nesrin çeşitli türlerinde eser verdi. Günümüze kadar yüzün üzerinde kitabı yayımlandı. İlk edebî ürünleri olan Şehirleri Süsleyen Yolcu (1986) ve Gerçeği İnciten Papağan (1992) öykü türündedir. Bu kitaplardaki öyküleri, seksenli yılların ilk yarısında Hacettepe Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde öğrenciyken yazdı. Risale-i Nur’un imaj evreniyle birlikte, Ankara Maltepe’deki Barınak Hotel’de yarı zamanlı çalıştığı sırada tanıdığı hayat kadınlarının trajik öyküleri, bahsi geçen eserlerine ilham oldu.

Bir öykü soruşturmasına verdiği cevapta, yazma ihtiyacının daima bir çelişkiyi anlamlandırma girişimiyle geliştiğini ancak yazdıkça çelişkilerinin arttığını, artan çelişkilerinin de yeni sorunlar doğurduğunu belirtmiştir. (Yalsızuçanlar 2000: 261). Netice itibariyle meselelerine cevap bulmak için ara vermeksizin yazdı ve ilk iki öykü kitabını günümüze kadar aynı türdeki şu eserleri izledi: Kuş Uykusu (1996), Güzeran (1998), Halvet Der Encümen (1998), Varlığın Evi (2002), Bir Yolcunun Halleri (2003), Öyküler Kitabı (2003), Sırlı Tuğlalar (2003), Hiç (2004), 40 Gözaltı Öyküsü (2004), Ayan Beyan (2005), Garip (2007), Evden Eve Gezen Ölüm (2012), Küf (2013), Huruf (2014), Terk (2015), İlk Aşk (2015), Vadideki Balzac (2016), Uzakla Yakının Sınırında (2016).

Sadık Yalsızuçanlar’ın öyküleri masal, tasavvuf, sürrealizm birlikteliği ve metafizik arayış gerilimi üzerine kuruludur (Ayvazoğlu 2011: 286). “Aşırı soyutlamalar, alegori düzeyinde metaforlar, eğretilemeler ve mecazlarla zenginleştirilmiş” soyut, imgesel, şiirsel dil, öykülerinin ayırt edici özelliğidir (Çopur 2016: 2). Aşk, ölüm, sevgi, geçmişe özlem, yozlaşma, nesil çatışması, sosyal adaletsizlik, töre cinayetleri gibi bireyi ve toplumu ilgilendiren pek çok mesele bu tür eserlerinin konusudur.

Yazdığı öykülere geriye dönüp baktığında çocukluk acılarını, ilk gençlik coşkularını, düşlerini, çelişkilerini gördüğünü söyleyen Sadık Yalsızuçanlar, kendi yaşamıyla birlikte tanıdıklarının hayatlarını hikâyeleştirmiştir. Öykülerinin her biri “mutlaka bir tecrübeye karşılık gelen” duygu hâliyle yoğrulmuştur (Yalsızuçanlar 2000: 262). Nitekim Kuş Uykusu adlı kitabı, sonradan üzerinde değişiklikler yapsa da Sarıkamış’taki askerlik dönemine ait günlüğü niteliğindedir. Hacimce en uzun öykülerinden biri olan “Pınar Sineması”nda ise doğumundan son çalıştığı yere kadar tüm detaylarıyla babası Abdurrahman Bey’in hayatını anlatır.

Yazarın öykülerinde tanıdıkları kadar peygâmber, şair, yazar, bilim adamı, mütefekkir olarak tarihe geçen Doğu ve Batının ünlü simaları da yer alır. Mevlana, Necip Fazıl, Ahmet Haşim, Cahit Sıktı, Friendrich Nietzsche, Gottfried Leibniz, Şeyh Galip, Umberto Eco, Orhan Pamuk, Kafka, Hölderlin, Heidegger, Lao Tzu, Chuang Tzu ve İbni Arabî onun öykü kahramanları arasındadır (Çelik 2014: 85). Bunun dışında, yazarın sembolik anlamlar yüklediği karakterleri de vardır. Gerçeği İnciten Papağan adlı kitabında, "Doğu Batı Divanı” ve Sırlı Tuğlalar’daki “Kumru”da, insan vasıfları yüklediği hayvanlara yer vermiştir (Çelik 2014: 52).

Sadık Yalsızuçanlar’ın öyküleri, biçimsel olarak çeşitlilik gösterir. Yazarın olay ve durum hikâyesi olarak sınıflandırabileceğimiz öykülerinin yanı sıra küçürek öyküleri de hayli fazladır. Hapishane penceresinden dışarıyı gözlemleyen bir tutsağın anlatıldığı “Sinemadüşü”, Hz. Yusuf kıssasına değinen “Sırlı Tuğlalar”, Michel Foucault’nun bir deli olarak karşımıza çıktığı “Yumuşak Ünlü”, İbn Arabî’den bahsedilen “Hareke”, hayvanların kahramanlaştırıldığı “Çerkes Masalı”, maddeye yönelen ve özüne yabancılaşan bir toplumun eleştirildiği “Halvet Der Encümen”, Yalsızuçanlar’ın küçürek öykü türünde verdiği edebî ürünlerine örnek gösterilebilir.

Sadık Yalsızuçanlar, öykü türünde olduğu kadar roman türünde de çok sayıda esere imza attı. Romanlarında tasavvuf kültürünü, modern hayatın karmaşası arasında sıkışan kendi özüne yabancılaşmış insana, başka bir dünyanın kapılarını aralayan imkân olarak sundu. Kendisiyle mücadele eden, hesaplaşan, özünü arayan insanlara, irfani bilgi ve bu bilginin ortaya çıkardığı hayat anlayışıyla karşılık verdi. İlk romanı olan Yakaza’da (1992), geçmişle an arasında gidip gelerek kendi iç muhasebesini yapan, modern hayatın içinde yalnızlaşan ve yabancılaşan insanın ıstırabını konu edindi. Yakaza’dan sonra yaklaşık on iki yıl roman türünde eser yayınlamayan Sadık Yalsızuçanlar, bilhassa mutasavvıf şahsiyetlerin hayatlarından hareketle biyografik roman türünde eserlerle okuyucusuyla buluştu. 2004’te yayınladığı Gezgin’de, İbni Arabî’nin tasavvuf yolundaki mücadelesini romanlaştırdı. Kahraman anlatıcının bilinç akışı tekniğiyle kurguladığı Cam ve Elmas (2006)’ta ise Ebu’l-Hasan Harakani Hazretleri’nin hayatına bugünün perdesinden baktı. Şey/Bir Ömer Hayyam Anlatısı (2006)’nda Ömer Hayyam’ı, Anka (2008)’da Niyazi Mısri’yi, Dem (2009)’de Said Nursi’yi konu edinerek biyografik roman türündeki eserlerine yenilerini ekledi.

Sadık Yalsızuçanlar, 2011 yılında Vefa Apartmanı romanıyla mühendis, siyaset ve devlet adamı olan, 27 Mayıs 1960 darbesinde tutuklanıp 1961’de tedavi edildiği hastanede vefat eden Tevfik İleri’nin hayatını yazdı. Birdenbire (2012)’de, bir üniversite hocası olan Mustafa’nın Niyazi Mısri, Yunus Emre, Ganem Dede, Yakup Aziz, Yamalı Dede gibi tasavvuf ehli insanların rehberliğinde geçen hayatını kaleme aldı. Diyamandi'de (2015), aslen Kayserili bir Rum olan Diyamandi’nin İslamiyetle tanıştıktan sonra Yaman Dede oluşunu anlattı. C’nin Hazırlanmış Hayatı'nda (2016) masalsı anlatımıyla harflerin serüvenini, bu türdeki şimdilik son eseri olan Yok Bişey'de (2017) ise güney sahillerinde geçen bir aşk hikâyesini konu edindi.

Sadık Yalsızuçanlar, öykü ve romanlarının yanında edebiyat, sanat, felsefe, müzik, sinema, tasavvuf gibi ilgi alanına giren pek çok dalda fikir ve değerlendirmelerini, eleştirilerini ortaya koyan bir deneme yazarıdır. Bir hayal etme sanatı olarak sinemanın rüya ve metafizikle ilişkisine dikkat çektiği Rüya Sineması (1994), yazarın bu türdeki ilk ve en dikkat çekici eseridir. Bunun dışında Televizyon ve Kutsal (1997), Ayşe Şasa ve İhsan Kabil’le birlikte hazırladığı Düş, Gerçeklik ve Sinema (1997), Düşkırığı (1998), Tarafsızlık Masalı (1998), İletişim: Deveran mı Kesik Devre mi? (2007), Dünyanın Orta Yeri Sinema (2008) yazarın sinema ile televizyona dair çeşitli deneme ve araştırma yazılarının yer aldığı kitaplarıdır. Muhtelif müzik türlerinden yorumcuları ele aldığı Hayat Müzikle Devam Eder (2008); şair, yazar, düşünür ve mutasavvıfların hayatlarından kesitler sunduğu, eserlerini değerlendirdiği Yalnızlar Koridoru (2015) yazarın deneme türündeki eserlerinden sadece birkaçıdır.

Sadık Yalsızuçanlar’ın ilk edebî mahsullerinden bir diğeri de masallardır. 1991 yılında Mavi Kanatlı Bir Kuş’u kaleme alan yazarın bu eserini, Düş Bahçesi (1998), Armağan Kulesi (2007), Anne Kalbe Gizlenir (2007), Sadık Amca’nın Masal Bahçesi (2008), Masal İstasyonu (2013) adlı kitapları takip etti.

Sadık Yalsuzuçanlar Mesnevi’den, peygamber kıssalarından, mutasavvıfların eserlerinden ve Doğu hikâyelerinden beslenerek yirmiye yakın kitap derledi. Bu eserler Hikmet Öyküleri (2003), Huzur Öyküleri (2003), Erdem Öyküleri (2003), Derviş Öyküleri (2003), Sufi Öyküler (2003), Rehber Öyküler (2005) isimleri altında yayınlandı. Doğu edebiyatının klasik nümuneleri arasında yer alan Mem ile Zin (2001), Kelile ve Dimne (2003), Kerem ile Aslı (2003), Bostan ve Gülitan (2004) gibi on iki eseri de yayıma hazırladı. Bunların dışında antoloji ve öykü yıllıkları hazırlayan Yalsızuçanlar, İslam tarihinden önemli vakalara, tasavvufa, İslâm ve tasavvuf büyüklerine dair söyleşi kitaplarına da sahiptir.